هیئات باید محل انتقال مفاهیم دینی و اعتقادی به نسل جدید باشند
مصاحبه خبرگزاری مهر با احمدرضا اعلایی، کارشناس حوزه تربیت:
حجت‌الاسلام احمدرضا اعلایی از اولین فعالین و ایده پردازان حسینیه کودک در گفت‌وگو با خبرنگار مهر در رابطه با لزوم راه‌اندازی حسینیه کودک در هیئات مذهبی اظهار کرد: برای اولین بار ایده حسینیه کودک را سال ۱۳۹۱ در کنار هیئت الزهرا (س) دانشگاه شریف عملیاتی کردیم. قرار بود از کودکان نگهداری کنیم. برنامه‌هایی نیز برای گروه سنی خاص متناسب با سن آنها در نظر گرفتیم که از جمله این فعالیت‌ها باید به سفره گل، کاردستی، اوریگامی، نقاشی و… اشاره کرد.
وی ادامه داد: کم‌کم این ایده مدون‌تر شد و با توجه به رضایت والدین از این اتفاق، شب‌های ماه مبارک رمضان نیز به ایامی که این حسینیه‌ها فعالیت می‌کردند اضافه شد. در کنار آن برخی دیگر از هیئت‌ها خواستار برپایی حسینیه کودک در کنار محافل خود شدند.
هیئات محل انتقال مفاهیم دینی
این کارشناس حوزه کودک تبیین کرد: برنامه‌های ما خاص کودکان ۴ تا ۹ سال بود و کودکان کوچک‌تر از رده سنی یاد شده می‌توانستند در کنار والدینشان به ما بپیوندند و نیز نونهالان و نوجوانان بزرگتر از این رده سنی نیز تفکیک می‌شدند و در فضایی جدی‌تر قرار می‌گرفتند که مسئولیت برپایی مراسم و فعالیت با خود آنها بود.
اعلایی عنوان کرد: برنامه‌هایی که ما در نظر گرفتیم کم‌کم منسجم‌تر شد. با همکاری کودکان به قصه‌گویی، شعرخوانی و طرح مفاهیم در قالب نمایش‌های عروسکی و … می‌پرداختیم. همچنین قهرمانان عاشورا و تربیت اخلاقی و دینی را در این قالب مطرح کرده‌ایم.
وی گفت: اتفاق مهمی مانند عزاداری در ایام محرم که در فضای عمومی جامعه تأثیر دارد حتماً باید روی فضای کودکان نیز اثرگذار باشد. باید برنامه‌هایی داشته باشیم که کودکانمان که نسل آینده ما را تشکیل می‌دهند درگیر این فضا شوند.
این کارشناس حوزه کودک خاطرنشان کرد: متأسفانه هنوز طراحی مناسبی برای کودکان برای انتقال مفاهیم در ایام محرم و یا برنامه‌ای برای آشنا سازی آنها نداریم. باید کارشناسان روی این زمینه مطالعه و پژوهش کنند تا به یک راهبرد کاربردی برسیم.
اعلایی اضافه کرد: فضاهای عزاداری کاملاً مختص بزرگ‌سالان است و عموماً برنامه‌های ما همین قشر سنی را در بر می‌گیرد. برای مثال برنامه‌های روز دانش آموز ویژه بزرگ‌سالان است و هیچ برنامه‌ای برای دانش آموزان کوچک‌تر از دبیرستان نداریم. لذا تأکید می‌کنیم که هیئت‌ها باید حرفه‌ای‌تر برگزار شوند و این موضوعات در آنها دیده شود.
وی گفت: رفتار بزرگ‌سالان در این برنامه‌ها معمولاً کودکان را فراری می‌کند درحالی‌که باید در آنها علاقه‌مندی ایجاد کنیم و حسینیه کودک احتمالاً می‌تواند یکی از این طرح‌های جذاب باشد.
کد خبر 5555016
با کودک در هیئت در کنار پدر و مادر
مقدمه کودک در هیئت
محرم که می شود، هيئت‌ها و دسته‌هاى عزادارى به عشق امام حسين در جاى جاى شهر برپا می‌شوند. هر كدام از ما به نوبه خودمان ارادت‌مان را به ارباب نشان می‌دهيم. یک نفر هیئت می‌گیرد، یک نفر چای می‌دهد، بعضی‌ها نذری می‌دهند. یک نفر حسینیه را جارو می‌زند و خلاصه سعی می‌کنیم هرکاری از دستمان بر می‌آید، انجام دهیم.
در بین همه ی این فکر ها و نیت های خوب، به فکر کودکان هم هستیم؟ وقتی یک یا چند کودک همراه مان هستند، نوع عزاداری‌مان هم متفاوت می‌شود.
اگر شما پدر یا مادر هستید، و یا قرار است همراه یک یا چند کودک به هیئت بروید، با ما همراه باشید.
امسال مى‌خواهيم يک خاطره خوب در ذهن بچه ها از محرم و امام حسين ماندگار کنیم.
به امید نگاه ويژه ارباب به پاكى و معصوميت کودکان
همراه بچه ها به چه هیئت هایی برویم؟
هیئت هایی که:
- زمانش خیلی طولانی نباشد.
- خیلی شلوغ نباشد.
- فضایی به اندازۀ حداقل یک نفر، کنارمان باشد که بتوانیم بازی کنیم.
- ترجیحا حیاط یا فضای باز داشته باشد، تا زمانی را همراه بچه ها در انجا بدویم و بازی کنیم.
- مقتل خوانی و روضه‌های باز نداشته باشند..
- فاصلۀ بین مجلس آقایان با یانوان کم باشد تا تقسیم کار بین پدر و مادر صورت بگیرد.
چه ابزاری با خودمان به هیئت ببریم:
ما بزرگترها وقتی میخواهیم به هیئت برویم، چه کار می کنیم؟
لباس مناسب عزاداری می پوشیم. سعی می کنیم آراسته باشیم. وقتی به هیئت رسیدیم، کفش هایمان را داخل جاکفشی یا کیسه می گذاریم. گوشه ای از هیئت را انتخاب می کنیم و تا آخر سرجای مان می نشینیم.
به اندازه ای که ما بزرگترها دوست داریم آداب رفتن به هیئت را به جا بیاوریم؛ بچه ها دوست دارند همه جا بازی کنند. حتی در هیئت.
پس مهم ترین چیزی که باید همراه خودمان به هیئت ببریم، ابزار بازی است. چه ابزار هایی مناسب است تا همراه خود به هیئت ببریم؟
1. سرگرم کننده باشند.
2. سر و صدای زیادی درست نکنند که برای بقیه مزاحمت ایجاد نکند..
3. سبک باشد، که بتوانیم به راحتی همراه خود ببریم.
4. محیط اطراف را خیلی کثیف نکند.
5. هم فرزند خودمان را سرگرم کند و هم سایر کودکانی را که به هیئت آمدند.
ابزاری مثل:
- چسب کاغذی
- رول کاغذ و مدادشمعی
- نایلون متری و ماژیک
- کاغذرنگی، چسب، قیچی
- تکه‌های پارچه
- بازی فکری مثل منچ و مار و پله
- بازی ساختنی مثل لگو، دومینو و …
چه خوراکی هایی با خودمان به هیئت ببریم:
وقتی با کودک به هیئت می رویم، حتما یک مقدار خوراکی برای بچه هایمان برمی داریم، تا هم سرگرم باشند و هم گرسنه شان نشود.
- خوراکی هایی که قیمت شان مناسب باشد تا بتوانیم تعداد بیشتری از آن خوراکی را برای سایر بچه‌هایی که در هیئت هستند، تهیه کنیم. می‌توانیم فرزندمان را مسئول پخش خورا کی کنیم.
- مواد اولیه مثل نان، پنیر و خرما ببریم که در عین سادگی، بچه‌ها را درگیر فعالیت آشپزی می کند و می توانند لقمه نذری برای خودشان درست کنند. می توانیم با کاغذ رنگی و چسب برای لقمه های نذری، برچسب خوراکی درست کنیم.
- خوراکی هایی همراه هان باشد که خیلی بو نداشته باشد مثل برخی کیک ها و یا میوه ها.
- نوشیدنی های مختلف مثل شربت. و بچه ها را مسئول دادن شربت ها کنیم.
با موبایل همراه همیشگی مان چه کنیم؟
شاید اولین و راحت ترین گزینه ای که به ذهنمان برسد برای ساکت کردن بچه ها، دادن یک گوشی موبایل به بچه‌ها و بازی کردن با آن است.
خیره شدن مدت طولانی به صفحه گوشی، آسیب شدیدی به مغز و چشم وارد می کند.
برخی بازی ها خشونت زیاد را به کودک منتقل می کند.
یکجا نشستن و فعالیت نکردن، باعث می شود انرزی کودک تخلیه نشود.
این انرژی زیاد می تواند به صورت پرخاشگری، بهانه گیری و گریه خودش را بروز دهد.
اگر ابزار مناسب همراه داشته باشیم دیگر نیازی به استفاده از موبایل نخواهیم داشت.
کودکان در هیئت و نقش پدران!
از وقتى بچه خيلى كوچك است، از همان حدود ٦ ماهگى تا ٤و ٥ سالگى، بچه ها به همراه مادرشان به هيئت مي روند و كنار مادر در تمام مراسم عزادارى حضور دارند . خيلى وقت ها اينقدر زمان هيئت ها زياد است كه خارج از حوصله بچه هاست. و منجر به ناراحتى بچه ها و بعضا بزرگترها می شود.
این مسائل را می توان با همکاری پدر و مادر و تقسیم ساعات بازی با کودک، مديريت کرد.
حضور در کنار مادر و انجام فعالیت هایی مثل نقاشی.
حضور در کنار پدر و انجام بازی هیجانی در فضای بیرون و تخلیه انرژی.
صحبتی هم با خادمان هیئت ها:
- سعى كنيم در ايام محرم، بيشتر از هميشه با بچه ها مهربان باشيم و با روى گشاده پذيراى آنان باشيم.
- با دادن مسئوليت كوچك به بچه هاى بزرگتر، مانند پخش ليوان آب در هيئت، مرتب كردن كتاب هاى دعا و قران و مراقبت از بچه هاى كوچكتر و.. انگيزه آنها را براى حضور در اين مجالس بيشتر كنيم .
- با تحمل و صبر بيشترى با مادرى كه با فرزند خود در اين مجالس شركت كرده، رفتار كنيم.
- سعى كنيم از تذكرات با لحنى تند و مستقيم به بچه ها و مادرها بپرهيزيم و با آرامش بيشترى نظم فضاى هيئت را مديريت كنيم تا خاطره خوبى از خادمين هيئت ها در دهن بچه ها نقش ببندد.
به يقين خدمت به بچه ها و خوشحال كردن آنان در مجالس امام حسين ثوابى ده ها برابر خواهد داشت خود را از اين ثواب محروم نكنيم كه محرم بسترى براى رشد هر فرد است.
فضای خانه در ایام محرم
اولین چیزی که بچه ها با آن برخورد می کنند، فضای خانه و پدر و مادر است.
بعضی هایمان پرچمی به نشان عزاداری به دیوار میزنیم. لباس مشکی می پوشیم و شب ها یا صبح ها به هیئت می رویم.
می توانیم بچه ها را هم در این کارها مشارکت دهیم:
با مقوا، کاغذ رنگی و چندین ابزار تزیینی، برای خانه پرچم درست کنیم.
(یادمان باشد برای بچه های زیر هفت سال اصراری به استفاده از رنگ مشکی نداشته باشیم)
برای هیئت رفتن با هم برنامه ریزی کنیم. مثلا یک کاغذ بیاوریم و چیزهایی که میخواهیم با خودمان به هیئت برویم را نقاشی کنیم.
برای هیئت مان سربند و پرچم درست کنیم.
بعضی از بچه ها وقتی می بینند بزرگترها لباس مشکی پوشیدند، آن ها هم دوست دارند لباس مشکی بپوشند.
حواسمان باشد کل دوماه را لباس مشکی نپوشیم و برای بچه ها هم اصراری نداشته باشیم و اجازه دهیم خودش انتخاب کند.
برخورد خوب شما و هم بازی شدن با کودکان در این ایام، می تواند یک نسل را حسینی کند.
هیئت کودکانه؛ هیئتی برای کودکان راهی برای تربیت دینی
یکی از بسترهای رشد و معنویت در کودکان، هیئت های مذهبی، خصوصا هیئت کودک است. دیدن آداب و مناسک مذهبی مفاهیم ساده ای را در ذهن کودکان حک می کند و با ایجاد حس خوب در ضمیر ناخودگاه کودکان، دغدغه مندی کودکان را برای شناخت ائمه در آینده فراهم می کند.
هیئت کودکانه چه اهدافی را دنبال می کند؟
1. ارائه‌ی تصویری جدید و مطابق درک کودکان از هیئت
مهم‌ترین خصوصیت مخاطب کودک نسبت به دیگر مخاطبان، نحوه یادگیری و فرایندهایی است که در حین تاثیرپذیری رخ می‌دهد. اگر نوع سخنران و نوع مداحی و ریتم آن برای مخاطب بزرگسال جذاب باشد و به صورت مستقیم بتوان پیام‌هایی را در قالب سنتی منبر عرضه کرد، کودک در روند فرایندهایی چون سرود و نمایش و آیین‌های سوگواری می تواند محتوای مطلوب را دریابد.
2. الگوسازی به منظور هماهنگی و انسجام در ارائه مفاهیم دینی و جلوگیری از شیوه‌های نادرست و مخرب در فضاهای مشابه مهدها و مدارس
فضاهای مذهبی در زمینه کودک و مباحث تربیتی در این رابطه، متناسب با مخاطب، نیاز به تغییراتی اساسی در شیوه‌های اجرایی دارد. یکی از اهداف نشان دادن چنین الگویی است و اینکه چطور باید محتوا را به خصوص در حوزه مفاهیم دینی و انقلابی برای مخاطب کودک آماده کرد.
3. ایجاد پایگاه مناسب تفریحی- آموزشی در بستر مذهبی برای کودکان
از آنجا که جای خالی پایگاه ثابت تفریحی-آموزشی برای کودکان در بستری مذهبی احساس می‌شود، این هیئت می‌تواند مقدمه‌ای برای تشکیل چنین نهادی باشد که در سال‌های آینده با ادامه‌ی این روند به استحکام بیشتر و بهتری برسد.
فضاسازی هیئت کودک
نیازی نیست از پرچم‌ها و پارچه مشکی استفاده کنید.- می‌توانید یک یا دو پرچم به رنگ‌های سبز و قرمز به دیوار بزنید.
- نیازی نیست کل فضا را پر کنید. فقط سعی کنید یک یا دو نشانه از محرم در فضا باشد.
- تصاویر مربوط به کتاب‌های کودکانه را به دیوارها بزنید.
- مقداری پارچه و قیچی به کودکان بدهید و از آنها در فضاسازی هیئت کودک کمک بگیرید.
- روی دیوارها را کاغذ بچسبانید، تا روی آن نقاشی بکشند. هم یک فعالیت است و هم خودش نوعی فضا سازی محسوب می‌شود.
- فضایی را به نمایشگاه کار کودکان اختصاص دهید. هر شب، دست سازه‌هایشان را در آنجا قرار دهید.
یادمان باشد برخی المان‌ها مثل شمع، کودک ناراحت، کبوتر شاید برای ما یادآور کربلا باشد؛ اما به کودک حس غمگینی را منتقل می کند و برایش خوشایند نیست.
معرفی فعالیت‌ها و بازی‌ها
بازی‌ها تنها فعالیتی است که می‌تواند کودکان را سرگرم کرد و خاطره و حس خوب را در ضمیر ناخودآگاهشان ثبت کند.
بسته به شرایط و مکان هیئت‌ها می توان بازی‌های مختلفی را با کودکان انجام داد.
ساده‌ترین وسیله برای سرگرم کردن کودکان استفاده از رول‌های بزگ کاغذ به همراه مداد رنگی و مدادشمعی است.
استفاده از گل، خمیر رنگی، ابزار کاردستی، بسته خیاطی نیز از جمله فعالیت‌هایی است که می‌توان در زمان حضور در هیئت‌ها برای سرگرم کردن کودکان استفاده کرد.
بعد از هر فعالیت متمرکز بچه‌ها نیاز به تخلیه هیجان دارند. استفاده از بازی‌های هیجانی آنها را سر حال و شاداب می‌کند.
می‌توان همزمان فضاهای ثابتی را برای فعالیت‌های دست ورزی، ابزار کاردستی و بازی‌های فکری فراهم کرد.
از تهیه میان وعده‌های کوچک در حین بازی و فعالیت غافل نشویم. هنگام شرکت در مراسم‌های مذهبی می توان با آماده کردن خوراکی ساده و خوشمزه برای کودکمان در مدت زمان مراسم مذهبی از گرسنگی و بهانه‌گیری کودک جلوگیری کنیم.
رده بندی سنی در هیئت کودکانه
بچه ها در سنین مختلف، نیاز ها و علایق متفاوتی دارند.
مثلا اگر سفره ی گل بازی در هیئت کودک دارید، بهتر است برای کودکان زیر هفت سال، یک فضا و کودکان بالای هفت سال، یک فضا را در نظر بگیرید.
کودک زیر هفت سال می‌تواند گل را ورز دهد و هرچه در ذهن دارد را بسازد و شما به عنوان مربی فقط مشوق او هستید.
کودک بالای هفت سال، می‌تواند آموزش ببیند و شما به عنوان مربی، می‌توانید هر شب یک چیز را به او یاد دهید.
در بقیۀ فعالیت‌ها مثل عروسک سازی، ساخت کاردستی، نقاشی و… هم همین اصل باید رعایت شود. با هر کودک باید بر اساس نیازش رفتار کنیم، حتی در هیئت کودک.
هیئت کودکانه و مدل قصه گویی
مهم ترین نکته ای که باید هنگام قصه گویی درباره ائمه به آن توجه داشته باشیم این است که سعی کنیم داستان های کودکی ائمه و یا داستان‌های ارتباط ائمه با کودکان را برای بچه‌ها تعریف کنیم.
داستان‌های تاریخی و واقعی از نحوه وفات و شهادت ائمه که به احساسات کودکان لطمه وارد می‌کند، مناسب کودکان نیست.
در حین قصه‌گویی می‌شود با انجام فعالیت‌های حرکتی کودکان را با خود همراه کرد. مثلا اگر درباره اسب امام حسین قصه می‌گوییم؛ می‌شود همگی سوار بر اسب خیالی شویم. و یا با ضربه زدن بر روی پاها فرض کنیم که در حال راه رفتن هستیم و … .
بعد از بیان قصه از کودکان بخواهیم آن چه را شنیدند تصویرسازی کنند و یا نمایش آن را اجرا کنند.
در نتیجه قصه‌ها باید کوتاه، همراه با تصویر سازی کودکانه و کاملا عینی باشند.
ویژگی های مربی در هیئت کودکانه
با اخلاق خوش تصویر و خاطره خوبی از هیئت برای بچه‌ها رقم بزنیم.
یادمان باشد ما مسئول هیئت کودکان هستیم. پس باید نیازها و شرایط سنی کودکان را در نظر بگیریم. از سروصدای زیاد، بهم ریختگی فضا، مدت زمان طولانی حضور بچه‌ها و… خسته نشویم. یا لااقل خستگی خود را بروز ندهیم.
هنگام تحویل گرفتن بچه‌ها یک نفر باید مسئول نوشتن نام و شماره تماس والدین کودک باشد.
اگر کودکان در حین بازی با هم دچار ضدوخورد کودکانه شدند به هیچ وجه نباید به آنها تذکر مستقیم بدهیم و یا خدای ناکرده کودکی را از هیئت بیرون کنیم. باید بلافاصله آن دو کودک را از هم جدا کرد و برایشان توضیح داد که ما این مدل بازی کردن را دوست نداریم.
به طور کلی نباید کودکان را با دادن جایزه و وعده، شرطی کنید. همچنین با دادن جایزه و ایجاد حسرت در برخی دیگر حس خوب آنها را نسبت به فضای هیئت، دستکاری نکنیم.