صفر تا صد از شیرگرفتن با خیال راحت!

‌یا رازق طفل الصغیر

می‌ترسم آرتروز گردن بگیرم، بس که قشنگ شیر میخوری!

 

نویسنده: اکرم نجفی

این جمله را چند روز بعد از به دنیا آمدن فرزند اولم، در دفتر خاطراتم نوشتم.

تماشای شیرخوردن نوزاد تازه به دنیا آمده‌ام آنقدر جذاب بود که فارغ از همه‌ی دردهای اولیه‌ی شیردهی(که همه‌ی مادران تجربه می‌کنند)، ساعت‌ها می‌نشستم، شیرش میدادم، تماشایش می‌کردم و در سکوت خانه با صدای شیر خوردنش مسخ می‌شدم.

اکثر مادرها این حس را تجربه کرده‌اند اما همه اعتراف می‌کنند که، این عجز، نیاز و دهان کج کردن برای پیدا کردن شیر در ماه‌های اول تولد، اگر چه خیلی شیرین است اما رفته‌رفته تبدیل می‌شود به تقاضاهای خارج از نوبت و خیلی وقت‌ها کلافه کننده.

به طوری که در روزهای آخر شیردهی که احتمالا چیزی بین ۲۰ تا ۲۴ ماه است، مادر احساس می‌کند کویر لوتی‌ شده، در حسرت باران!

در همین نقطه است که تصمیمی ظاهراً بی رحمانه اما باطناً مصلحت‌آمیز می‌گیرد و مثل ارشمیدس انگشت خود را بالا نگه می‌دارد و می ‌گوید: یافتم، یافتم! باید از شیر بگیرمش.

 

اگر شما مادری هستید که در این نقطه از زندگی قرار گرفته‌اید با ما همراه باشید تا مراحل از شیر گرفتن کودک را باهم بررسی کنیم.

 

از شیر گرفتن نوزاد با کمترین چالش

قصه شیرخوارگی همیشه بخش جذاب قصه‌ها و افسانه‌ها و حتی تاریخ بوده‌است. از شیر خوردن فریدون توسط گاوی به‌ نام “برمایه” بگیرید تا کاخ فرعون و ماجرای پذیرفتن مادر موسی به‌عنوان دایه، توسط آسیه. از خرمایی که مریم خورد تا قوت بگیرد و بتواند به عیسای خود شیر بدهد تا محمدی که به مصلحت خدا تنها و تنها پستان دایه‌ی پاک و نجیبی چون حلیمه را قبول کرد و به خواست خدا سال ها از آمنه دور شد.

وقتی به میزان اهمیت موضوع شیر خوردن و تعداد آیات و روایاتی که به این مسئله پرداخته شده فکر می‌کنم، غروری کم‌رنگ پشت مادری‌ام قد علم می‌کند و بعد، کمی خشوع چاشنی اش می شود تا قدر بدانم این معجزه‌ای را که خداوند در اختیارم گذاشته و من را برایش مبعوث کرده است؛ رسالت رزاقیت طفل صغیر! اما مثل همه‌ی رسالت‌های الهی، رسالت شیر خوردن هم یک نقطه‌ی پایان دارد که باید طبق دستور خداوند انجام شود.

خدای حکیم در قرآن برای شیردهی اهمیت زیادی قائل شده و از مادران خواسته، اگر به ‌سختی نمی‌افتند و توانش را دارند بین بیست‌‌و‌‌یک الی بیست‌‌وچهار ماه، به نوزاد خود شیر بدهند. البته این عدد به‌ صورت قطعی نیست و اگر مادر شرایط شیردهی نداشته باشد می‌تواند زودتر از این مدت کودک را از شیر بگیرد. برعکس، اگر کودک شما مقاومت شدید دارد و مدت شیردهی بیشتر از ۲ سال شد اصلاً دچار استرس نشوید و با آرامش کودک را برای این جدایی آماده کنید و مطمئن باشید این میزان از مصرف زیادی آسیبی به کودک شما وارد نمی‌کند.

 

از کجا شروع کنیم؟

از خودتان شروع کنید! مثل همه تحولات اساسی که از درون انسان شروع می‌شود فرآیند از شیر گرفتن هم باید از یک تصمیم قطعی شروع بشود.

مادر باید به ‌دور از احساسات منفی، عذاب وجدان و ترحم زیادی تصمیم بگیرد که می‌خواهد این جدایی را برای کودکش رقم بزند یا خیر.

ممکن است دلایل پزشکی مثل بارداری مجدد، بیماری مادر، مصرف دارو، کم بودن یا کافی نبودن شیر‌مادر، باعث بشود شما مجبور بشوید زودتر از موعد مد نظرتان نوزاد را از شیر بگیرید. گاهی اوقات نیز ممکن است دلایل غیرپزشکی مثل بازگشت مادر به فعالیت‌های اجتماعی، حرف اطرافیان و خسته شدن مادر علت این تصمیم باشد. شما به هر دلیلی بخواهید کودک را از شیر بگیرید باید مراحلی را طی کنید.

در گذشته روند از شیر گرفتن کودک کار چندان پیچیده‌ای نبود چراکه اغلب خانواده‌ها به‌صورت جمعی زندگی می‌کردند و برای ‌اینکه مادر و کودک بتوانند این روزها را راحت سپری کنند نیروهای کمکی بسیج می‌شدند و با تکنیک‌های مختلف و خشونت‌آمیز و زهرآگین قائله را به پایان می‌رساندند.

اما برای کودک هوشمند امروز این روش‌ها منسوخ شده و شما باید با مطالعه و آمادگی کافی وارد این مرحله شوید چرا که خطای شما می‌تواند منجر به طولانی‌تر شدن روند “از‌ شیر گرفتن” و آسیب‌های روحی و گاهی جسمی برای کودک بشود.

 

مشورت بگیرید

مشورت گرفتن از یک یا دو مادر با‌تجربه و صبور که شیوه‌ی تربیتی‌شان را قبول دارید می‌تواند به شما آگاهی خوبی بدهد. هرچند خلق و خوی بچه‌ها و مادرها با هم متفاوت است و نمی‌شود برای هیچ کدام نسخه‌ی ثابتی نوشت. اما مشورت، افق دید شما را باز کرده و به شما کمک می‌کند بهترین راهکار را انتخاب کنید.

این را بدانید که با هرتعداد نفر که مشورت کنید، درنهایت این شما هستید که باید برای رابطه تان با کودک تصمیم بگیریم.

 

عدم هم‌زمانی با تحولات دیگر

اگر در حال جابه‌جایی منزل هستید دست نگه دارید! اگر تصمیم دارید به سفری طولانی و سخت بروید دست نگه دارید! اگر مشغول گرفتن کودک از پوشک هستید دست نگه دارید! اگر حال روحی مساعدی ندارید و در مصیبت یا بحران به سر می‌برید دست نگه دارید!

اگر شما در هر کدام از شرایط و موقعیت‌های بالا از شیر گرفتن را شروع کنید به احتمال زیاد با چالش خیلی زیادی روبه‌رو می‌شوید و یا حتی ممکن است پروژه ختم به شکست بشود و شما مجبور بشوید راه طولانی‌تری را برای این منظور طی کنید.

کودکان کم طاقت هستند و برای آن‌ها جدا شدن از شیر یک بحران خیلی بزرگ تلقی می‌شود و به ‌تنهایی می‌تواند تا مدتی کودک را دچار تشویش کند. حالا شما تصور کنید این کودک بحران‌زده با یک مسئله جدید همراه باشد که بخواهد موجب آزار او بشود. قطعاً این اتفاق آسیب زیادی به کودک وارد می‌کند که می‌تواند موجب اضطراب، خشم و بی‌تابی و بسیاری از اختلالات در کودک دلبند شما بشود.

حالا که شما به‌عنوان یک مادر آمادگی کافی برای وارد شدن به روند از شیر گرفتن را دارید بیایید با هم برویم سراغ اصل مطلب : چگونه کودک را از شیر بگیرید!

 

روند تجدید تدریجی از شیر گرفتن

وقتی مادر، کودک را در آغوش می‌گیرد و به او شیر می‌دهد درواقع هم‌زمان با شیر، حس امنیت و آرامش را نیز به او تزریق می‌کند. پس به کودکی که کم‌تر از دو سال در این دنیا زندگی کرده، حق بدهید نسبت ‌به از دست دادن این لذت بی‌تاب بشود و مقاومت کند.

قبل از اینکه به سراغ اصل ماجرا برویم نظر شما را به یک مثال ملموس جلب می کنم:

برای همه‌ی مادران شیرده پیش آمده که نوزاد را با شیردادن بخوابانند. در این شرایط مادر کنار نوزاد دراز می‌کشد و اجازه می‌دهد او تا زمانی که بیدار است شیر بخورد. وقتی که نوزاد در آستانه‌ی خواب قرار می‌گیرد مکیدن شیر را متوقف می‌کند. اما اگر هنوز خواب او عمیق نشده باشد با کمترین حرکت شما دوباره پستان را به دهان میگرد و عمیق‌تر از قبل میک می‌زند.

در این زمان یک مادر باتجربه، اجازه می‌دهد نوزادش به خواب برود و آرام پستان را رها کند. در این لحظه‌ی باشکوه مادر آرام از کنار نوزاد بلند می‌شود و فاتحانه اتاق را ترک می‌کند تا به کارهای عقب افتاده‌اش برسد.

از شیر گرفتن کودک هم به همین شکل است. شما باید آرام و با صبر اجازه بدهید فرزندتان از پستان جدا شود و در خوابِ فراموشیِ _شیرخوردن_ فرو برود. اگر برای اینکار عجله کنید، مثل لحظه‌ای که نوزاد پستان را محکم‌تر از قبل به دهان می‌گیرد، مجبور می‌شوید زمان بیشتری را صرف کنید.

حالا سوالی که مطرح می‌شود این است: چگونه کودک را آماده کنیم؟

در ادامه به این پرسش بسیار مهم پاسخ می‌دهیم

8 راز طلایی برای از شیرگرفتن کودک:

1. بازی کنید، بازی کنید، بازی کنید!

بازی شغل اصلی بچه‌هاست. فرزند شما حوالی دوسالگی درحال خروج تدریجی از فضای نوزادی و ورود به دنیای خردسالی است. بهترین جایگزین برای نیاز کودک به درآغوش گرفته شدن و مکیدن، سرگرم شدن و بازی است.

وقتی کودک را از چیزی که دوست دارد و به آن به‌ شدت وابسته است( پستان مادر) دور می‌کنید، باید جایگزین خوبی برای او در نظر بگیرید. بازی با کودک و ایجاد فضایی شاد به او این اطمینان خاطر را می‌دهد که شما هنوز او را دوست دارید و قرار نیست از وجود شما محروم بشود. بازی‌هایی مثل آب‌بازی در حمام، آرد بازی یا رنگ انگشتی و …. فضایی شاد و پرهیجان برای کودک و شما فراهم می‌کند.

حتی اگر بازی‌هایی که به ابزار نیاز دارد از حوصله شما خارج است می‌توانید با یک بغل و چرخاندن و بالا و پایین انداختن به او احساس آرامش بدهید.

تأکید می‌کنم که عنصر بازی تأثیرگذارترین و درعین ‌حال پربازده ترین عنصر برای کمک به کودک برای گذر از این مرحله است.

 

2. پدرها را هم ‌بازی بدهید

هرچند حضور پدر در کنار کودک همیشه اهمیت دارد، اما حضور پررنگ او در این ایام خاص از واجبات است. اگرچه مشغله‌ی پدرها قابل ‌درک است اما آن‌ها می‌توانند کیفیت بودنشان را عمق ببخشند. همچنان بازی در قله واجبات این دوران قرار دارد و پدر با چند دقیقه بازی می‌تواند کودک را آرام و راضی کند.

البته دانستن این نکته ضروری است که اگر همسر شما به‌ عنوان یک پدر نمی‌تواند زمان کافی در کنار شما و فرزندتان باشد، اصلاً نباید این موضوع به‌ عنوان یک تنش شما را آشفته کند. این نکته را فراموش نکنید که آرامش شما مهم‌‌ترین عنصر پیشرفت موفقیت‌آمیز این دوره است.

 

3. به فکر یک برنامه غذایی باشید

هرچند شما احتمالاً خیلی زودتر از این کودک خود را به‌ اصطلاح غذا‌خور کرده‌اید و او را با انواع طعم ها آشنایی داده‌اید اما سعی کنید از فرصت پسا شیرخوارگی استفاده کنید و او را به سمت خوراکی های سالم و مورد علاقه‌اش سوق بدهید.

شاید داشتن یک برنامه کلی به‌ دور از ایده‌آل‌گرایی بتواند به ذهن شما نظم بدهد و به کودک کمک کند جایگزین‌هایی برای شیر مادر داشته باشد. سعی کنید خوراکی‌های سالم را دم دست فرزندتان قرار دهید تا هر وقت احساس نیاز به خوراکی پیدا کرد بتواند به‌‌ راحتی نیازش را برطرف کند.

 

4. به کودک اجازه بدهید خودش غذا بخورد

بازی با غذا یکی از بالاترین لذت‌های کودکان است. هرچند این بازی صبر زیاد مادر را می‌طلبد، اما شک نکنید که این صبر از آن دست صبرهاست که غوره را حلوا می‌کند. آمار نشان می‌دهد کودکانی که در خردسالی با آزادی و بدون فشار والدین غذا خوردند، در سال‌های بعد کم‌‌تر دچار بدغذایی شده‌اند.

شما می‌توانید پارچه بزرگی را برای غذا خوردن او در نظر بگیرید، از پیشبندهای لباسی استفاده کنید و روش‌های مختلف را به به‌کار ببرید تا فرزندتان غذا و خوراکی‌ که دوست دارد را خودش بخورد و شما هم کمترین میزان زحمت را متحمل شوید.

حالا چرا بحث غذا خوردن را این‌‌جا مطرح کردیم؟ چون اگر فرزند شما خوب غذا بخورد و سیر باشد کم‌‌تر بهانه‌ی شیر را می‌‌گیرد و دوره از شیر گرفتن کوتاه‌‌تر می‌‌شود.

 

5. از وعده‌های روزانه شروع کنید

معمولاً وابستگی بچه‌ها به شیر، شب‌ها و موقع خواب بیشتر می‌شود. برای شروع بهتر است از روز شروع کنید و زمانی ‌که احساس کردید جدایی کودک از شیر در طول روز موفقیت‌آمیز بود رفته‌رفته شیر شب را هم کم و بالاخره قطع کنید.

معمولاً بزرگ‌‌ترین چالش این دوران، گرفتن شیر شب است و گریه و بی‌تابی کودک در این دوران بیشتر می‌شود. صبور باشید و به‌‌دور از مطلق گرایی و با مصلحت خودتان بسته به حال کودک یکی در میان او را با روش‌های جایگزین بخوابانید. این کار را هرگز یک‌باره و بدون آماده کردن کودک انجام ندهید چراکه نه ‌تنها ضربه‌ی عاطفی بزرگی به دلبندتان وارد می‌شود بلکه به احتمال زیاد روند از شیر گرفتن را برای شما طولانی‌تر و سخت‌تر می‌کند.

 

6. دست پیش بگیرید پس نیفتید!

معمولاً مادرها می‌دانند کودکشان با چه فواصلی از آن‌ها طلب شیر می‌کند. شما باید هوشیار باشید و قبل ‌از اینکه فرزند شما طلب شیر کند، خوراکی و یا نوشیدنی مورد علاقه‌اش را به او بدهید و یا با یک بازی خنده‌دار مثل قلقلک دادن حواس او را پرت کنید و او را به ‌کار دیگر مشغول نمایید.

 

7. مصرف مایعات را جدی بگیرید

آبمیوه، شیر پاستوریزه، شیره‌ی بادام یا هر مایعی که کودک به آن اقبال نشان می‌دهد را با هر وسیله‌ای که می‌پسندید به مقدار لازم در اختیار او قرار بدهید. مایعات حجم معده کودک را زود پر می‌کند و نیاز او به نوشیدن را نیز ارضا می‌نماید و درعین‌حال آب موردنیاز بدن او نیز تأمین می‌شود. مصرف مایعات قبل‌ از خواب نیز باعث می‌شود فرزند شما کم‌تر طلب شیر کند و به خوابیدن بدون مکیدن پستان عادت نماید.

 

8. اگر شرایط روحی مناسبی ندارید دست نگه دارید

همه مراحلی که در بالا مطرح شد مستلزم صبر و همت شماست. اگر ازنظر روحی یا عاطفی توان بازی کردن با کودک، کثیفی بعد از غذا خوردنِ مستقل ، وعده‌های منظم غذا و مایعات و شنیدن گریه و بهانه کودک را ندارید دست نگه دارید و این کار را به یک زمان مناسب موکول کنید.

شما می‌توانید در این ایام از بزرگ‌ترهای باتجربه و صبور کمک بگیرید تا فشار کمتری را متحمّل شوید و از همه مهم‌تر این‌که توکل به خدا و توسل به صلحا این دوره را به نور توجه الهی روشن می‌کند. پس از رازق اصلی کودک  بخواهید تا او و شما را در این مسیر یاری نماید.

 

روش‌های آسیب‌زای از شیر گرفتن

اگر شما صبور باشید قطعاً می‌توانید با استفاده از روش‌های بالا در بازه زمانی کمی طولانی، با آرامش و با کمترین آسیب کودک را از شیر بگیرید اما ممکن است کسانی باشند که بخواهند شما را به سمت روش‌های زود‌‌بازده اما پر آسیب سوق بدهند.  هرچند باید بگویم به شما که برای تربیت فرزندتان دغدغه دارید و به سراغ یک متن مکتوب آمده‌اید چنین ظنی نمی‌رود؛ اما اگر با چنین پدیده‌هایی مواجه شدید لطفاً بی‌تفاوت نباشید.

۱- استفاده از روش‌های خشونت آمیز ممنوع!

قطعاً بین خاطرات قدیمی‌ها و (حتی بعضی از امروزی‌ها) روش‌های حیرت‌آوری از حیث تربیتی برای از شیر گرفتن نقل من شود. روش‌هایی مثل مخدوش یا تلخ و تند کردن پستان، کارهای قدیمی و منسوخ شده‌ای هستند که شاید به‌‌ظاهر نتیجه زودهنگام داشته باشد، اما میزان آسیبی که به کودک وارد می‌کند بالاتر از حد تصوّر والدین است.

اضطراب ناشی از این جدایی زودهنگام مدت‌ها و چه‌‌بسا تا بزرگسالی با فرزند شما می‌ماند و قابل جبران نیست. پس طبق معمول تأکید می‌کنیم که صبور باشید و این روش‌های آسیب‌زا را فراموش کنید.

 

۲. تحقیر ممنوع!

تو دیگه بزرگ شدی نی‌نی نیستی! مثل بچه‌ها شدی! اگه شیر بخوری مامان دوستت نداره! و ….

این جملات تحقیرآمیز و شبیه آن خیلی فراتر از درک کودکان است و نتیجه‌ای جز انزوا یا گستاخی او ندارد. چرا که حتی اگر به واسطه این جملات تحقیرآمیز از شیر کناره بگیرد، به خلوت خودش پرت می‌شود و به ‌سرعت از واقعیت درونش فاصله می‌گیرد و نتیجه می‌شود انزوا اضطراب و بدخلقی او. اگر هم این جملات در او اثر نکند و باز به ‌کار خودش ادامه بدهد نتیجه‌اش می‌شود گستاخی و جسارت بیشتر، با چاشنی خشم و عذاب وجدان! پس لطفاً از این روش دوسر باخت تا می‌توانید فاصله بگیرید و برایتان کرامت کودک در اولویت باشد.

 

۳.ترک کردن ممنوع!

این تصور که کودک با ندیدن مادر شیر خوردن را فراموش می‌کند، یک تصور کاملاً اشتباه است. شما وقتی احساس گرسنگی دارید، آیا با ندیدن غذا احساس سیری می‌کنید؟ کودک با تمام وجود به شما نیاز دارد. ندیدن شما و فاصله گرفتن از او فقط اضطراب جدایی را در او تشدید می‌کند و ولع بودن با شما و به اصطلاح حس انتقام را در او قوت می‌بخشد. پس تا می‌توانید کنار او بمانید و به‌ جای شیر دادن او را با بازی و خوراکی سرگرم کنید. می‌توانید در این ایام از هم‌بازی و نزدیکان هم کمک بگیرید.

 

خط پایان

تصور کنید روزهای سخت و پرچالش از شیر گرفتن تمام شده. حالا شما به یک موفقیت بزرگ دست پیدا کرده‌اید. چرا که هم توانسته‌اید امر الهی را اجرا کنید، هم با شیر خودتان جسم کودکتان را قوی کرده‌اید و هم حس عاطفی او را تامین نموده‌اید. از طرفی بسیاری از امراض و بیماری‌های زنانه به واسطه‌ی شیردهی از بدن شما خارج شده.

 

حالا می‌توانید بدون اینکه مجبور باشید تا صبح به یک پهلو بخوابید راحت و آزاد دراز بکشید. می‌توانید بدون چند مرحله بیداری خواب عمیقی داشته باشید و همینطور می‌توانید به سراغ کمد بروید و لباس‌های جلد بسته‌ای که به خاطر شیردهی نمی‌پوشیدید بیرون بیاورید و از پوشیدنشان لذت ببرید.

اما با همه‌ی این اوصاف لازم است چند نکته را بدانید:

​شرایط روحی

احتمالا شما از نظر روحی کمی احساس افسردگی خواهید کرد‌. با اینکه شما برای رسیدن به این ایام تلاش کرده‌اید ولی دلتان برای مکیدن‌های او تنگ می‌شود و غمی که در دل دلبند شماست در وجود شما هم جوانه می ز‌ند. همچنین ممکن است با دیدن سرگردانی کودک برای شیر دچار عذاب وجدان شوید.

اما باید با افکار منفی مبارزه کنید و خودتان را برای مراحل بعدی(شما بخوانید غول مرحله‌ی بعد) مثل از پوشک گرفتن و جدا کردن جای خواب و … آماده کنید.

شرایط جسمی

دردناک شدن سینه از مهمترین شکایت‌های مادران بعد از شیردهی است. نگران این درد نباشید. مادامی که مادر شیردهی نداشته باشد غدد ترشح شیر نیز رفته رفته غیرفعال و شیر شما خشک می‌شود.

 

سخن آخر

کودک به دو منظور به سراغ شیر می‌آید،  اول برای رفع نیاز جسمی و دوم رفع نیاز عاطفی. شما باید برای هر کدام از این دو نیاز جایگزین‌هایی در نظر بگیرید تا بتوانید این وابستگی را در او کم و به مرور قطع کنید. پس لازم است مجدد به نکات زیر تاکید کنیم:

۱. بازی و سرگرمی به کودک آرامش می‌دهد، بدن او را خسته می‌کند و باعث می‌شود خواب عمیق‌تری داشته باشد. در نتیجه شیر کمتری درخواست می‌کند و به مرور به سمت بازی بیشتر از مکیدن پستان کشش پیدا می‌کند.

۲.تغذیه‌ی مناسب و کافی از ضروریات این دوره است. کودک باید یاد بگیرد منبع رفع نیازهای جسمی او به خوردن و آشامیدن جایی خارج از وجود مادر است. با در دسترس قرار دادن خوراکی‌ها و جذاب کردن روند خوردن برای او، به سرعت گرفتن این چالش (از شیر گرفتن ) کمک کنید.

۳. صبر و حوصله در این مرحله حرف اول را می‌زند. لذا تا زمانی که از لحاظ روحی آمادگی کافی را ندارید وارد این مرحله نشوید و به از شیرگرفتن کودکتان فکر نکنید.

۴. نقش پدرها را جدی بگیرید. حمایت پدر و بودن او در کنار کودک قوت قلب بسیار خوبی ‌هم برای کودک و هم برای مادر است.

۵. شما به مدت یک الی دو سال(شاید کمی بیشتر و کمتر) مامور خداوند روز زمین بودید تا بنده‌اش را در آغوش بگیرید و رازق او باشید. این موفقیت را جشن بگیرید و بدانید که شما همچنان رسول خداوند روی زمین هستید و ماموریت‌های مهمتری در انتظار شماست، چرا که شما یک مادر هستید!

پس خاطرات شیرین شیرخوارگی پاره‌ی تنتان را قاب بگیرید و برای همیشه روی دیوار قلبتان بکوبید.