هیئت کودکانه؛ هیئتی برای کودکان راهی برای تربیت دینی

یکی از بسترهای رشد و معنویت در کودکان، هیئت های مذهبی، خصوصا هیئت کودک است. دیدن آداب و مناسک مذهبی مفاهیم ساده ای را در ذهن کودکان حک می کند و با ایجاد حس خوب در ضمیر ناخودگاه کودکان، دغدغه مندی کودکان را برای شناخت ائمه در آینده فراهم می کند.

هیئت کودکانه چه اهدافی را دنبال می کند؟

1. ارائه‌ی تصویری جدید و مطابق درک کودکان از هیئت

مهم‌ترین خصوصیت مخاطب کودک نسبت به دیگر مخاطبان، نحوه یادگیری و فرایندهایی است که در حین تاثیرپذیری رخ می‌دهد. اگر نوع سخنران و نوع مداحی و ریتم آن برای مخاطب بزرگسال جذاب باشد و به صورت مستقیم بتوان پیام‌هایی را در قالب سنتی منبر عرضه کرد، کودک در روند فرایندهایی چون سرود و نمایش و آیین‌های سوگواری می تواند محتوای مطلوب را دریابد.

2.  الگوسازی به منظور هماهنگی و انسجام در ارائه مفاهیم دینی و جلوگیری از شیوه‌های نادرست و مخرب در فضاهای مشابه مهدها و مدارس

فضاهای مذهبی در زمینه کودک و مباحث تربیتی در این رابطه، متناسب با مخاطب، نیاز به تغییراتی اساسی در شیوه‌های اجرایی دارد. یکی از اهداف نشان دادن چنین الگویی است و اینکه چطور باید محتوا را به خصوص در حوزه مفاهیم دینی و انقلابی برای مخاطب کودک آماده کرد.

3. ایجاد پایگاه مناسب تفریحی- آموزشی در بستر مذهبی برای کودکان

از آنجا که جای خالی پایگاه ثابت تفریحی-آموزشی برای کودکان در بستری مذهبی احساس می‌شود،‌ این هیئت می‌تواند مقدمه‌ای برای تشکیل چنین نهادی باشد که در سال‌های آینده با ادامه‌ی این روند به استحکام بیشتر و بهتری برسد.

فضاسازی هیئت کودک

• نیازی نیست از پرچم‌ها و پارچه مشکی استفاده کنید.
• می‌توانید یک یا دو پرچم به رنگ‌های سبز و قرمز به دیوار بزنید.
• نیازی نیست کل فضا را پر کنید. فقط سعی کنید یک یا دو نشانه از محرم در فضا باشد.
• تصاویر مربوط به کتاب‌های کودکانه را به دیوارها بزنید.
• مقداری پارچه و قیچی به کودکان بدهید و از آنها در فضاسازی هیئت کودک کمک بگیرید.
• روی دیوار‌ها را کاغذ بچسبانید، تا روی آن نقاشی بکشند. هم یک فعالیت است و هم خودش نوعی فضا سازی محسوب می‌شود.
• فضایی را به نمایشگاه کار کودکان اختصاص دهید. هر شب، دست سازه‌هایشان را در آنجا قرار دهید.

یادمان باشد برخی المان‌ها مثل شمع، کودک ناراحت، کبوتر شاید برای ما یادآور کربلا باشد؛ اما به کودک حس غمگینی را منتقل می کند و برایش خوشایند نیست.

معرفی فعالیت‌ها و بازی‌ها

بازی‌ها تنها فعالیتی است که می‌تواند کودکان را سرگرم کرد و خاطره و حس خوب را در ضمیر ناخودآگاهشان ثبت کند.
بسته به شرایط و مکان هیئت‌ها می توان بازی‌های مختلفی را با کودکان انجام داد.
ساده‌ترین وسیله برای سرگرم کردن کودکان استفاده از رول‌های بزگ کاغذ به همراه مداد رنگی و مدادشمعی است.

استفاده از گل، خمیر رنگی، ابزار کاردستی، بسته خیاطی نیز از جمله فعالیت‌هایی است که می‌توان در زمان حضور در هیئت‌ها برای سرگرم کردن کودکان استفاده کرد.
بعد از هر فعالیت متمرکز بچه‌ها نیاز به تخلیه هیجان دارند. استفاده از بازی‌های هیجانی آنها را سر حال و شاداب می‌کند.
می‌توان همزمان فضاهای ثابتی را برای فعالیت‌های دست ورزی، ابزار کاردستی و بازی‌های فکری فراهم کرد.
از تهیه میان وعده‌های کوچک در حین بازی و فعالیت غافل نشویم. هنگام شرکت در مراسم‌های مذهبی می توان با آماده کردن خوراکی ساده و خوشمزه برای کودکمان در مدت زمان مراسم مذهبی از گرسنگی و بهانه‌گیری کودک جلوگیری کنیم.

رده بندی سنی در هیئت کودکانه

بچه ها در سنین مختلف، نیاز ها و علایق متفاوتی دارند.
مثلا اگر سفره ی گل بازی در هیئت کودک دارید، بهتر است برای کودکان زیر هفت سال، یک فضا و کودکان بالای هفت سال، یک فضا را در نظر بگیرید.

کودک زیر هفت سال می‌تواند گل را ورز دهد و هرچه در ذهن دارد را بسازد و شما به عنوان مربی فقط مشوق او هستید.
کودک بالای هفت سال، می‌تواند آموزش ببیند و شما به عنوان مربی، می‌توانید هر شب یک چیز را به او یاد دهید.

در بقیۀ فعالیت‌ها مثل عروسک سازی، ساخت کاردستی، نقاشی و… هم همین اصل باید رعایت شود. با هر کودک باید بر اساس نیازش رفتار کنیم، حتی در هیئت کودک.

هیئت کودکانه و مدل قصه گویی

مهم ترین نکته ای که باید هنگام قصه گویی درباره ائمه به آن توجه داشته باشیم این است که سعی کنیم داستان های کودکی ائمه و یا داستان‌های ارتباط ائمه با کودکان را برای بچه‌ها تعریف کنیم.
داستان‌های تاریخی و واقعی از نحوه وفات و شهادت ائمه که به احساسات کودکان لطمه وارد می‌کند، مناسب کودکان نیست.
در حین قصه‌گویی می‌شود با انجام فعالیت‌های حرکتی کودکان را با خود همراه کرد. مثلا اگر درباره اسب امام حسین قصه می‌گوییم؛ می‌شود همگی سوار بر اسب خیالی شویم. و یا با ضربه زدن بر روی پاها فرض کنیم که در حال راه رفتن هستیم و … .
بعد از بیان قصه از کودکان بخواهیم آن چه را شنیدند تصویرسازی کنند و یا نمایش آن را اجرا کنند.
در نتیجه قصه‌ها باید کوتاه، همراه با تصویر سازی کودکانه و کاملا عینی باشند.

ویژگی های مربی در هیئت کودکانه

با اخلاق خوش تصویر و خاطره خوبی از هیئت برای بچه‌ها رقم بزنیم.
یادمان باشد ما مسئول هیئت کودکان هستیم. پس باید نیازها و شرایط سنی کودکان را در نظر بگیریم. از سروصدای زیاد، بهم ریختگی فضا، مدت زمان طولانی حضور بچه‌ها و… خسته نشویم. یا لااقل خستگی خود را بروز ندهیم.
هنگام تحویل گرفتن بچه‌ها یک نفر باید مسئول نوشتن نام و شماره تماس والدین کودک باشد.
اگر کودکان در حین بازی با هم دچار ضدوخورد کودکانه شدند به هیچ وجه نباید به آنها تذکر مستقیم بدهیم و یا خدای ناکرده کودکی را از هیئت بیرون کنیم.  باید بلافاصله آن دو کودک را از هم جدا کرد و برایشان توضیح داد که ما این مدل بازی کردن را دوست نداریم.
به طور کلی نباید کودکان را با دادن جایزه و وعده، شرطی کنید. همچنین با دادن جایزه و ایجاد حسرت در برخی دیگر حس خوب آنها را نسبت به فضای هیئت، دستکاری نکنیم.

در نهایت می‌توانیم در شب آخر مراسم، هدیه‌ای را به عنوان یادبود هیئت کودک برای همه بچه‌ها در نظر بگیریم.

زهرا مهدیان