پرسش و پاسخ هایی در رابطه با تربیت جنسی کودکان

یکی از پر مساله ترین حوزه های تربیت کودک، تربیت جنسی است. والدین زیادی این نگرانی را دارند که چطور باید برای کودک این مساله را بیان کرد و در صورت در گیر شدن با آن چه باید کرد. آموزش های بعضا غربی و چالش های ایجاد شده در فضای مجازی در مورد تربیت جنسی، این نگرانی ها را چند برابر کرده است.

در مطلب زیر سعی کردیم با ارائه ی پرسش و پاسخ هایی با موضوع تربیت جنسی، راهنمای حل این مسائل باشیم. علاوه بر این، شما می توانید با مشاهده کارگاه تربیت جنسی کودکان، به سوالات بیشتری در این زمینه پاسخ دهید.

سوال شماره یک

یک دختر ۵سال و نیمه دارم. به بهانه دکتر بازی، با یک پسر ۴ساله، چند باری دیده شده که به نقاط حساس هم دست زدند و ظاهرا بازی کمی کردند. حالا راهنمایی می خواهم برای دختر که غیر از مراقبت والدین باید چه کارهای دیگری رو انجام داد یا نداد؟ و آیا تاثیر بدی در آینده شان دارد؟ ظاهرا پسر بچه، فقط نگاه بازی داشته و خوب چون پیشنهاد از طرف دختر بوده و او هدایت گر بوده و کاملا همراهی می کرده. چه رفتاری باید داشت که دیگر این پسر به راحتی نپذیرد؟ چون در صحبت هایش می گفت دکتر بازی اشکالی ندارد و متوجه زشتی اش نیست. ما می ترسیم دوباره تکرار بشود. البته می دانم که قطعا با نظارت بیشتر والدین می شود، پیشگیری کرد. متاسفانه موقع بازی، دختر خیلی اصرار دارد در بسته باشد و خوب این رفتارش با اصرار و بدرفتاری همراه است و موجب عصبانیت بزرگترها می شود.

پاسخ

دکتر بازی مثل معلم بازی، خاله بازی، ماشین بازی و … جزء بازی های معمول بچه هاست. نباید به بازی ها حساسیت نشان داد. آگاه کردن بچه ها فایده ای ندارد و صرفا آن ها را حساس تر می کند.
اکثر نکاتی که فرمودید و به آن رسیدید درست است. باید به بچه ها سر زد، در اتاق باید باز باشد. همه این نظارت ها باید غیرمستقیم و در دل بازی باشد. یعنی باید در مهمانی ها حداقل زمان کمی را با بچه ها همبازی بشویم. وقتی بازی کنیم کنارشان هستیم و روی بازی هایشان نظارت داریم.
می شود حضور این دو بچه را موقتا کنار هم کم رنگ تر کنید یا ساعت های کمتری کنار هم باشند. به مرور و با حساسیت نشان ندادن مسئله حل می شود.
مهم این است که تک تک هم به بچه ها در خانه تذکر ندهیم و برایشان برنامه داشته باشیم تا بازی کنند. ما معمولا با عنوان خانواده با بچه ها صحبت می کنیم که این کار ها بد است، نباید عضو خصوصی ات را به کسی نشان بدهی و …. همه این ها آگاهی دادن به بچه هاست و آن ها را قطعا حساس تر می کند و باعث نمی شود بچه ها سراغ این کار ها نروند.
تخلیه هیجان برای بچه هایی که کنجکاوی پیدا می کنند خیلی ضروری است. بالا و پایین پریدن، آب بازی، با سر و صدا بازی کردن، همه اینها باعث تخلیه هیجان کودک و پرت شدن حواس او از دکتر بازی و … می شود.

سوال شماره دو

در مورد تربیت جنسی کودکانمان منبع دینی هست که معرفی بفرمایید؟

پاسخ 

۱. تربیت جنسی در اسلام، مولف : حافظ ثابت
ناشر کتاب : انتشارات موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره).
۲. کتاب «تربیت جنسی از منظر قرآن و حدیث» نوشته دکتر علی‌نقی فقیهی از سوی انتشارات دارالحدیث‌.
این ها دو منبع خوب و مرجع هستند ولی خیلی جزئی و تکنیکی نیست.
ولی کلیات خوب و متقنی را گفتند.
برای حزئیات و مسائل باز باید مشورت بگیرید یا دوره شرکت کنند.
بحث تربیت جنسی آقای سلطانی از دوره کودک متعادل هم به خوبی این مساله را بیان کرده است.

سوال شماره سه

آیا این مطالبی که در مورد دفاع کودک در مقابل کودک آزاری در قالب انیمیشن، کتاب داستان و بازی طراحی شدن درست هستند؟ مثلا بازی با بچه ها و ورود به حریم خصوصی شان که بچه یاد بگیرد بگوید نه. من کاملا مخالفم اما متاسفانه اطرافیان می گویند روش های امروزی درست هستند نه سنتی؟

پاسخ 

در مورد تربیت جنسی برای بچه های زیر ۷ سال، آموزش مستقیم به هیچ وجه نباید داده شود.
بیشتر عادت دادن به قالب های تعریف شده برای کودک آزاری و … هم عموما از غرب آمده و با نگاه خودش است. جالب است بدانید که طبق مطالعات صورت گرفته در آمریکا درصد انحراف در بچه هایی که آموزش جنسی دیده اند، از بچه هایی که آموزش ندیده اند بیشتر بوده است. دلیل آن هم مشخص است. خود آموزش ها محرک هستند و به نوعی شاخک های بچه ها را تیز می کنند و در این مسئله کنجکاوتر می کند.
آموزش هایی که از ۷سال به بالا داده می شود باید حتما چند ویژگی داشته باشد:
۱. در هفت سال دوم تنها نسبت به حریم خصوصی و عضو خصوصی باید بچه ها را آگاه کرد و اینکه نباید اجازه دهند کسی به آن نگاه کند و یا دست بزند. تحت هر عنوانی که مثلا بازی کنیم یا ما که هر دو تا مون پسریم. بیش از این، خودش به نحوی تحریک کننده و کنجکاو کننده است. توجه داشته باشید که بزرگنمایی این مسئله (با توجه به عدم درک بچه) و یا نا امن نشان دادن جامعه تبعات بیشتری خواهد داشت.
۲. حساسیت هایمان را منتقل نکنیم، چون بچه ها کنجکاو و حریص می شوند. به خصوص در مورد بچه های زیر هفت سال. یعنی هنگامی که برای ما تعریف کرد یکی از بچه ها در مهد یا مدرسه عضو خصوصی اش را به من نشان داد، بهتر است در آن موقعیت اینگونه بگوییم که ما از این بازی ها نمی کنیم و بهتر است دفعه ی بعد که این پیشنهاد را داد، شما به دوستت بازی های بهتری یاد بدهی. در کنارش با مربی یا والدین کودک مربوطه صحبت کنیم و سعی کنیم شرایط را به گونه ای فراهم کنیم که دو کودک مذکور، کم تر با هم ارتباط داشته باشند و به هیچ وجه در یک جا تنها بازی نکنند.
۳. این آموزش ها در هر مرحله ای بهتر است به نحو خصوصی باشد تا حیای آن مسئله بین بچه ها از بین نرود. مثلا در مورد احکام ویژه ای مثل علائم بلوغ، بهتر است این مسائل توسط والد جنس موافق چند سال پیش از بلوغ (مثلا دخترها ۸سالگی توسط مادر و پسرها۱۲ سالگی توسط پدر) آموزش داده شود.
در پایان این را در نظر داشته باشید که ما نباید تحت تاثیر فضای رسانه ای قرار بگیریم. چون رسانه ها در دست همان کسانی است که سند 2030را تنظیم کرده اند و تبلیغ می کنند. اگر یک گوشه ای چنین اتفاقی افتاد دلیل بر این نیست که همه فاسدند. داشتن حسن نیت و حسن ظن و توکل بالا بهترین حاشیه امن برای فرزندان ماست.

سوال شماره چهار

دختری هفت ماهه دارم. سه ماهه پاهایش را به هم می چسباند وحالتی مثل خماری پیدا می کند. ترس ازاين داریم که مقدمه خودارضایی باشد. چه کنیم؟ نمی شود دائم، پاهایش را بازکنیم. خسته می شویم چون تا حواسمان نباشد، پاهایش را به هم می چسباند. قسمت ران دوتا پا را بهم نزدیک می کند. منم گاهی دعوایش می کنم. اوهم دعوا می کند که چرا پاهایم را از هم جدا می کنی. غر ميزند. متخصص اطفال آزمایش داد که شاید عفونت ادراری دارد ولی نبود. حدس یک نوع استرس زدند ولی می ترسم مقدمه خودارضایی باشد.

پاسخ

کنجکاوی جنسی و گاها خودارضایی در کودکان از سن چهار و پنج سالگی شروع می شود. و زیر این سن اصلا کودک درکی از این مسائل ندارد که بخواهد درگیر آن شود.
بدون دعوا کردن و ایجاد حساسیت، صرفا در این گونه مواقع حواس او را پرت کنید و با ابزار بازی سرگرمش کنید. به تدریج اگر واکنشی نشان ندهید این عادت را فراموش خواهد کرد.

سوال شماره پنج

دخترم سه سال و نیمه است و مهدکودک می رود. چندبار گفته که در مهد، دختری که هم سن خودش هست به او گفته شورت و شلوارش را دربیاورد و به جیشِش(اصطلاح دخترم) دست زده. می گوید زیر میز رفتیم و این کار را کردیم. به مربی اش گفتم، می گوید اصلاچنین چیزی نیست. بعد از این که به مربی اش گفتم، باز هم دخترم این ماجرا را تعریف کرد. سوالم این است که چه کار کنم؟ کلاسش را بگویم عوض کنند؟
در مورد اعضای خصوصی بدن هم به او آموزش دادم ولی وقتی می گویم اگر دوباره این کار را کرد، به او بگو کار زشتی است و این کار را نمی کنم و به مربی تان بگو. می گوید نه نمی گویم. ممنون میشم راهنمایی بفرمایید..

پاسخ

کنجکاوی جنسی گاها در این سن ایجاد می شود و مهم عکس العمل شماست که این مساله را تشدید کند یا خیر. آموزش هم فقط به حساس کردن کودک کمک می کند و نباید در این مورد آموزشی داد.
با مربی صحبت کنید. حتی الامکان این دو نفر تنها باهم جایی نباشند. مدام فعالیت داشته باشند تا بیکار نشوند. و در صورت انجام این کار، واکنش شدید نشان ندهند و صرفا حواس آن ها را پرت کنند.
شما هم در خانه، بازی های هیجانی مثل آب بازی، دویدن در فضای باز، پریدن از ارتفاع، شنا و … انجام دهید. کودک باید تمام ساعات مشغول باشد و بیکار نباشد. در این مورد حساسیت نشان ندهید. ان شاءالله با صبوری شما مشکل حل خواهد شد.

سوال شماره شش

دخترم الان ۲ سال و نه ماهه است. حدود دو ماهه که او را از پوشک گرفتم. اوایل خیلی خوب می گفت که دستشویی دارد اما الان چند بار در روز دستشویی اش می ریزد و بعدش می گوید ببخشید، حواسم نبود. منم سعی می کنم دعوایش نکنم اما خوب بعضی وقتها هم دیگر خیلی عصبی می شوم و دعوایش می کنم، مخصوصا اگر خونه دیگران باشد. خیلی وقت ها هم وقتی گریه می کند، دست شویی اش می ریزد. حالا موندم چیکار کنم و چه برخوردی داشته باشم. لطفا راهنمایی ام کنید.

پاسخ

دخترتان آمادگی لازم را برای از پوشک گرفتن نداشته است. پیشنهادم این است یک بار دیگر پوشکش کنید. بگذارید مدتی بگذرد هم خودتان آرامش بیشتری پیدا کنید و هم سن ایشان بالاتر برود. با بالا رفتن سن، این مرحله راحت تر انجام می شود. دعوا کردن و عکس العمل نشان دادن واقعا بچه ها را اذیت می کند و باعث می شود خاطره ای بد در ذهنشان باقی بماند. تحلیل این اتفاق ها برای او خیلی زوده است. بگذارید بعد از سه سالگی، وقتی مطمئن شدید دخترتان آماده است یک بار دیگر امتحان کنید. زمانی که هوا گرمتر می شود برای این کار مناسب تر است. می توانیند بهار یا اوایل تابستان سال بعد دوباره اقدام بکنید و نگران حرف و حدیث های دیگران هم نباشید. کارهای مربوط به بچه ها مسابقه نیست که هر کس زودتر انجام داد، برنده باشد. ان شاءالله با صبوریتون این مرحله هم به راحتی می گذرد.

سوال شماره هفت

اگر بچه هاي ٥ و ٧ ساله در بازي به الت تناسلي هم دست بزنند و ما بعدا بفهميم، چه باید بگويیم؟ به روي خودمان نياوريم يا اينكه در داستان بگويی؟ با اين توضيح كه مامان بزرگ شان كه ديده دعوایشان كرده.

پاسخ

در مواردی مثل مسئله ای که فرمودین چند راهکار قابل ارائه است:
۱-با دیدن این اتفاق اصلا به روی خودتان نیاورید و سعی کنید فضا را عوض کنید. مثلا اینکه ممکن است سرما بخورید یا سردتان بشود الان لباس ندارید. لباس هایتان را زود بپوشید، برویم بازی کنیم.
۲-تا جایی که ممکن است حتی در حالت صورتمان هم ناراحتی و عصبانیت معلوم نباشد.
۳-به احتمال زیاد کودک نسبت به مسئله آگاه نیست و کنجکاوی بچه گانه او را به این سمت کشانده. نباید با کارمان به او حساسیت نشان دهیم یا آگاهی به او بدهیم.
۴-بهتر است به روش غیر مستقیم از تنها بودن آنها در اتاق در بسته جلوگیری کنیم. به هوای سر زدن به آنها، میوه و خوراکی بردن، بازی کردن با آنها و حتی گفتن جملاتی مثل اینکه: “دوست دارم ببینمتون”، “دلم یه هویی براتون تنگ میشه در اتاق بسته باشه” و جملات محبت آمیز دیگر.
۵-کارهایی که انرژی بچه ها را تخلیه کرده و آنها را خسته می کند، زیاد در خانه انجام دهید و برای آنها در هفته، برنامه مشخص داشته باشید. کارهایی مثل: آب بازی بدون محدودیت در حمام که حسابی به هم آب بپاشند و خسته شوند. رنگ بازی در حدی که با پا و دست در رنگ بروند، پا کوبیدن روی زمین و شعر خواندن، آرد بازی، به استخر و پارک رفتن و دویدن و فریاد زدن در محیط باز.
۶- در کل نگران نباشید. این موضوع در خیلی از خانواده ها اتفاق می افتد. در سنی بچه ها دوست دارند از جزئیات بدن هم آگاه باشند. عکس العمل ما باعث می شود این قضیه ماندگار شود یا به راحتی و با کمی صبوری از بین برود.
ان شاءالله با کوشش وتلاشی که دارید مسئله دیگر تکرار نشده و حل شود.

سوال شماره هشت

اگر دختری همراه پسری عورت خود را به هم نشان دهند. والدین و یا مربی چه عکس العملی باید از خود نشان دهد؟ و این موضوع هشدار مطلبی هست؟ واگر کودک قضیه را منکر می شود چه جور باید برخورد کرد؟

پاسخ

در این سوال، سن بچه ها ذکر نشده است. ولی در سنین مختلف بچه ها نسبت به بدن خودشان و در مرحله بعدی نسبت به بدن دیگران کنجکاو شده و دوست دارند تفاوت ها را بدانند. هر چقدر بچه ها در سنین کودکی نسبت به این مسئله کمتر آگاه شوند بهتر است ولی در زمان فعلی، این کنجکاویها در سنین پایین تر اتفاق می افتد. در زمان وقوع این موارد نکات زیر ضروری است:
۱-به هیچ وجه نباید کودکان متوجه ناراحتی، عصبانیت و یا شوکه شدن ما شوند.
۲-به محض دیدن این طور موارد سریع حواس آنها را پرت کرده و با گفتن جملاتی نظیر: چقدر سرده زود لباس هایتان را بپوشید بریم بازی کنیم و …آنها را از فضا دور کنید.
۳-نباید بچه ها را به هیچ وجه تنها گذاشت. و البته نباید مستقیم هم وارد عمل شد. در اتاق بازی آنها به بهانه های گرم بودن هوا، دل ما برایشان تنگ می شود اگر آنها را نبینیم، بردن خوراکی و … باید همیشه باز باز باشد.
۴-هر چند دقیقه یکبار باید به بازی بچه ها سر زد و با آنها هم بازی شد.
۵-راجع به این مسئله نباید با بچه ها گفت و گو کرد. آنها از روی کنجکاوی این کار را انجام دادند. نباید کار آنها را به شیوه برگترها و با این نوع ادبیات تعبیر کرد و مورد بازخواست قرار داد.
۶-باید خانواده ها روی پوشش، فیلم و سریال، گفت و گوهایشان دقت لازم را داشته باشند. از طرف دیگر ماجرا روی لباس عوض کردن کودک، دستشویی بردنش و … حساسیت بیش از حد نداشته باشند.
ان شاءالله این حادثه دیگر تکرار نشده و موجب نگرانی شما نشود.

سوال شماره نه

با دختر بچه ای هشت ساله که نسبت به برخی تفاوت های جنسی بین دختر و پسرها حساس شده چگونه باید رفتار کرد؟ در حالی که نمی دانیم اطلاعاتش در چه حد است و آگاهی هایش را از کجا کسب کرده؟ فقط می دانیم که یک مورد پیش آمده که به یک پسر کوچکتر از خود دست زده ولی از او خواسته به کسی چیزی نگوید.

پاسخ

با توجه به اطلاعات کلی که از کودک داریم چند عامل که احتمال دارد باعث به وجود آمدن مسئله شده باشد را عنوان می کنیم:

۱- سختگیری در امر پوشش، دستشویی رفتن، لباس عوض کردن و … وقتی همراه با تذکرهای مدام باشد باعث ایجاد حس کنجکاوی و لجبازی در کودک می شود.

۲- رعایت نکردن حدود هم باعث ایجاد حس کنجکاوی می شود. لازم نیست مرتب به فرزندمان بگوییم: ما داریم لباس عوض می کنیم نیا تو. ولی این نکته مهم است که خودمان در اتاق، جایی که کودکان نباشند لباس عوض کنیم. و حواسمان غیر مستقیم و بدون ایجاد حساسیت، به حمام رفتن بچه ها، دستشویی رفتن آنها و بازی هایشان باشد.

۳- بچه ها بدون برنامه و مدت طولانی نباید تنها باشند. احتمال دارد این تنهایی و بیکار بودن، آسیبهای زیادی برایشان به همراه داشته باشد.

4- فعلا ( و با فرض اینکه این کار چند بار محدود تکرار شده و به عادت رفتاری تبدیل نشده) به او عکس العمل نشان ندهید. هر گونه عکس العمل نا به جا در این سن کودک را به مرحله مخفی کاری برده و کار خراب تر خواهد شد.

5- به او محبت بیشتری بکنید. در روز برای ابراز احساسات به او برنامه داشته باشید. روزانه او را در آغوش بگیرید و ببوسید. به او اعلام کنید چقدر دوستش دارید. شما و پدر به تنهایی در ماه یا هفته وقتی را برای او بگذارید. با او کارهای دلخواهش را انجام دهید. بیرون بروید و …

6- سختگیری های احتمالی در امور مذهبی را با توجه به اینکه کودک هنوز به سن تکلیف نرسیده، کنار بگذارید. از هر گونه امر و نهی مستقیم فعلا پرهیز کنید و تا حد امکان فقط خوبی های او را ببینید و تشویق کنید.

7- اگر رابطه خوبی با معلم مدرسه ایشان دارید یا مدرسه پذیرش این مسئله را دارد، میتوان ساعاتی را در مدرسه به عنوان کمک، حضور داشته باشید و ببینید رفتار دخترتان با دوستانش چطور است و چه بازیهایی با هم می کنند.

8- اگر کودک شما با پسر کوچکی که فرمودید، با هم باز هم ارتباط دارند، بدون نشان دادن حساسیت، فعالیتهای جالب و مشترک بین آنها ایجاد کنید: مثلا آشپزی و …

9- اگر قضیه مجددا با تمام تدابیری که اندیشید و برنامه ریزی کردید، تکرار شد، دوباره شرایط را برای ما بفرستید.

سوال شماره ده

پسر چهارساله من علاقه زیادی به خاله بازی و روسری پوشیدن دارد. نقش زن مثل مامان یا عمه یا دختر عمه شدن را دارد؛ به نظر شما آیا ایرادی در این موضوع وجود دارد؟ آیا علت این مساله کم‌رنگ بودن پدرش در زندگی و وابستگی شدید به مادر است که باید تصحیح شود؟

پاسخ

تا حدودی این رفتار می تواند طبیعی باشد و اگر در حد این توصیفات شما باشد، جای نگرانی نیست.
با کمی وقت گذاشتن می توان او را به بازی دیگر هم علاقه مند کرد.
راهکار ها:
۱. پدر وقت اختصاصی برای او بگذارد. حداقل یک ساعت در روز با او بازی کند. بازی های هیجانی مثل دنبال بازی، پلیس بازی، فوتبال، کشتی گرفتن.
۲. آخر هفته ها حتما به طبیعت بروید. پارک، کوه و …
۳. در صورت امکان یک هم بازی پسر و هم سن برای او پیدا کنید. باهم پارک بروید، و یا ساعاتی را در خانه ی یکدیگر بازی کنید.
فقط حتما به یاد داشته باشید که حساسیت خود را نسبت به این دست بازی های پسرتان، به هیچ وجه نشان ندهید. حساسیت های والدین موجب لجبازی در کودکان می شود.

زهرا مهدیان