حذف حیاط چه صدمه‌ای به کودکان می‌زند؟ اصلاً تا به حال به فواید بودن حیاط فکر کرده‌اید؟ داشتن حیاط برایتان ملاک است؟
نویسنده: زهرا مهدیان
از نظر من یکی از بزرگترین ظلم هایی که در حق بچه ها دهه ی هشتاد و نود شده، گرفتن حیاط خانه هاست. در معماری های امروزی و اولویت دادن به آپارتمان ها، برج های چند طبقه و استفاده حداکثری از زمین مسکونی، دیگر جایی برای حیاط نمی ماند. داشتن دو یا حتی سه پارکینگ برای هر واحد خیلی مهم تر از وجود چند متر حیاط است.
می خواهیم باهم بررسی کنیم وجود حیاط در خانه چه آثاری می تواند داشته باشد؛ پس باهم می خوانیم:
- حیاط دروازه ای برای ارتباط با طبیعت
- حیاط و تاثیر آن در رشد خودمان
- بازی هایی که می توانیم در حیاط انجام دهیم؟
- حالا که حیاط نداریم، چه کنیم؟
حیاط دروازه‌ای برای ارتباط با طبیعت
شاید خیلی شنیده باشید ارتباط و انس کودکان با طبیعت چه تاثیرات شگرفی در سلامت روحی و جسمی کودک دارد.
گردش در طبیعت چنان برای کودکان مهم است که دکتر ریچارد لوو مفهومی به‌نام «اختلال کمبود طبیعت» را مطرح می‌کند. البته این مفهوم تشخیصی پزشکی نیست و ربطی به اختلالات روانی و رفتاری کودکان ندارد. دکتر لوو از این مفهوم استفاده می‌کند که توضیح بدهد دوری از طبیعت چقدر برای کودکان مضر است و گردش چقدر برایشان اهمیت دارد.
و اگر نشنیده‌اید هم می توانید در مقاله ی طبیعت گردی با کودک بخوانید.
برگردیم به بحث اصلی مان؛ حالا این حیاط کوچک خانۀ ما می تواند دروازه ای باشد برای ورود به طبیعتی که هزاران هزار فایده دارد.
فضای باز و استفاده از هوای آزاد، دسترسی به آب و امکان استفاده از آن، وجود خاک در گلدان و باغچه همه اجزایی از طبیعت هستند که در حیاط های خانه ی مان پیدا می‌شود.
پس بهتر است زندگی شهر نشینی و دوری از دشت و جنگل را بهانه نکنیم و نگذاریم کودکانمان فرصت لمس طبیعت و استفاده از این نعمت زیبای الهی را از دست بدهند.
حیاط و تاثیر آن در رشد خودمان
وقتی یک محیط جذاب و آزاد مثل حیاط در خانه داشته باشید، کودک ناخودآگاه آنجا را برای بازی‌ها و فعالیت هایش انتخاب می کند. فضایی باز که می‌تواند آزادانه بدود و بازی هایی که در خانه به خاطر انبوه وسایل منزل و ترس از همسایه ی طبقه ی پایین دارد را به راحتی انجام دهد؛ این حیاط رفتن ها قبل از آنکه برای کودک فایده داشته باشد، برای خودمان به عنوان مادر یا پدر تاثیر گذار است. اینجا برایتان 5 آثار حیاط رفتن بچه ها را می شماریم:
1. درگیری و کش مکش کمتر
معمولا وقتی بچه‌ها کاری برای انجام دادن نداشته باشند و حوصلۀ‌شان سر رفته باشد، مدام بهانه گیری می‌کنند و یا سراغ تلویزیون و بازی‌های موبایلی می‌روند که هردو می‌تواند زمینه ی خوبی برای دعوا با پدر و مادر باشد.
کودک بهانه گیر قابلیت این را دارد که به پرواز مگس در هوا هم اشکال بگیرد و داد و فریاد راه بیاندازد. اگر هم پای تلویزیون و موبایل بنشیند بهانه ای دست مادر می دهد که مدام کودک را سرزنش کند. حالا تصور کنید، خانه‌ای که حیاط دارد، کودک می‌تواند ساعات زیادی از روز را در در حیاط مشغول شود و دیگر فرصتی برای بهانه گیری پیش نمی‌آید. در نتیجه کش مکش و درگیری با کودک به حداقل می رسد و مادر اعصاب آرام‌تری خواهد داشت.
2. زمانی برای خود داشتن
سرگرم شدن کودک در یک فضای امن و پویا که قابلیت های زیادی برای خلق موقعیت های بازی دارد، به معنی ایجاد زمان شخصی برای مادر است. مادر در این زمان که کودک به او کاری ندارد، می تواند به انجام کارهای مورد علاقه اش برسد. کتاب بخواند، کارهای شغلی اش را انجام دهد، به کارهای هنری مشغول شود و یا هر کاری که با وجود کودک به سختی می تواند از عهده ی آن برآید.
3. ارتباط مستقیم با طبیعت
مادر یا پدر هم می‌توانند در کنار کودک از لمس و ارتباط با طبیعت بهره مند شود. ارتباط با طبیعت، انجام کارهایی مانند باغبانی و یا بازی با خاک و آب در کنار کودک، موجب لطافت روح و آرامش اعصاب می‌شود.
اینکه بتوانید فارغ از کارهای روزمره، زمانی را در طبیعت کوچک خانه تان بگذرانید، موجب می شود خستگی‌های کار روزانه از بین برود و انرژی برای انجام کارهای بیشتر به دست بیاورید.
درواقع همان تاثیرات مثبتی که طبیعت روی کودک دارد، روی ما بزرگترها هم دارد.
4. خانه مرتب‌تر
وقتی یک یا چند کودک در خانه باشند، مدام می خواهند با اسباب بازی‌ها و یا وسایل خانه بازی کنند و اگر بخواهید آزادی‌های زیر هفت سال کودکانه را هم رعایت کنید، خانه‌ای به هم ریخته و پر از ابزار و وسایل خواهید داشت. اگر به آزادی‌های کودکانه اعتقادی ندارید و یا می‌خواهید در مورد آن بیشتر بدانید، پیشنهاد می‌کنم کارگاه حد و مرز آزادی‌های کودکان را از دست ندهید.
از طرفی دیگر، داشتن خانه‌ای مرتب و تمیز، آرزوی اکثر مادران می‌باشد. حال کودکی که ساعات زیادی را در حیاط می‌گذراند، فرصتی برای به هم ریختن خانه نخواهد داشت.
امتیاز دیگر هم این است که بسیاری از فعالیت هایی که کثیف کاری زیادی دارد، به جای خانه، می توان در حیاط انجام داد. فعالیت‌هایی مثل گل بازی، رنگ بازی و بازی هیجانی.
با وجود حیاط دیگر نگران شکستن وسایل خانه و حتی اعتراض های همسایه ی پایینی نخواهیم بود.
5. افزایش ارتباط و تعاملات اجتماعی
حیاط معمولا فضای اشتراکی خانه هاست. شما با وجود حیاط این فرصت را دارید که در یک بستر ساده و به دور از تشریفات و زحمت با همسایگانتان ارتباط و تعامل داشته باشید.
این ارتباط ها می تواند فواید بسیاری داشته باشد مثلا هم بازی شدن فرزندانتان، ایجاد دوستی های بیشتر، کمک گرفتن در مواقع گرفتاری و بیماری و … .
چه بازی‌هایی می‌توانیم در حیاط انجام دهیم؟
الف) بازی‌های هیجانی:
در بازی هیجانی یا ویتامین شادی برای کودکان فواید و نتایج بازی‌های هیجانی را بیان کردیم.
فقط اگر در حیاط خانه حوض دارید می‌توانید بازی‌های زیر را انجام دهید:
انواع آب بازی های ساده مثل جنگ آبی با استفاده از بطری های شیشه شور یا آب پاش، حمل آب در کاسه روی سر بدون ریختن آن، پر کردن بادکنک با آب و سعی در ترکاندن آن بازی هایی است که با ابزار ساده می توانید در حیاط انجام دهید. اگر آب بازی های پیشرفته تر بخواهید می توانید با مطالعه ی ایبوک آب بازی، انواع بازی ها را یاد بگیرید.
ب) فعالیت‌های دست ورزی
4. خاک بازی که هرچه از فوایدش بنویسیم کم است. اگر بخواهید تخصصی تر بدانید، فواید خاک بازی برای کودکان را بخوانید.
کافیست یک بیلچه کوچک و یا حتی یک قاشق یک بار مصرف یا قاشقی که دیگر برای غذا از آن استفاده نمی کنید را به کودک دهید و ببینید با خاک چه بازی هایی انجام می دهد.
5. رنگ بازی فعالیتی بسیار جذاب برای کودکان که کمتر می توان آن را در محیط خانه انجام داد.
یک کاغذ رولی پهن کنید؛ می توانید با چیزهایی که در باغچه پیدا می کنید مثل انواع برگ، سنگ و شاخه درختان روی کاغذ چاپ بزنید. می توانید این فعالیت چاپ را با دست یا پا انجام دهید.
6. بازی با آتش: فضای باز حیاط بستری مناسب برای روشن کردن آتش و افزایش ریسک پذیری کودکان است. طبیعتا روشن کردن آتش بدون حضور و کمک بزرگتر ها توصیه نمی شود. در آتش بازی علاوه بر روشن کردن آتش، می توانید فعالیت آشپزی های مختلف را انجام دهید مثل سیب زمینی کبابی یا املت آتشی.
ج) کشف طبیعت
7. پیدا کردن و دیدن حشرات داخل باغچه می تواند یکی از جذاب ترین بازی های حیاط باشد. باغچه ها پر از انواع حشرات گوناگون است. با کمی زیر و رو کردن خاک می توانید آن ها را پیدا کنید.
یک دفتر یادداشت بردارید. هر بار که یک حشره دیدید همراه بچه ها به آن خوب نگاه کنید و از بچه ها بخواهید نقاشی آن را در دفتر بکشند. بچه های بزرگتر می توانند دربارۀ آن حشره تحقیق کنند. اطلاعات مربوط به آن را یعنی اسم، غذایی که می خورد، محل زندگی و اطلاعات دیگر را در دفترش یادداشت کند.
8. بازی با برگ‌ها
برگ درختان و گل ها انواع و اشکال مختلفی دارد. در پاییز می توانید برگ ریخته شده را در یکجا جمع کنید. روی آن ها بپرید، برگ ها را روی سرتان بریزید و از صدای خش خش برگ ها لذت ببرید.
با برگ ها می توانید انواع کلاژ و فعالیت های چاپی و هنری را می توان انجام داد.
9. نقاشی روی سطوح مختلف
طبیعت پر از انواع سطوح مختلف است. تنه ی درختان، برگ ها، سنگ ها و زمین حیاط می تواند دفتر نقاشی بچه ها باشد. با گچ انواع نقاشی ها و حتی بازی هایی مثل لی لی را روی زمین بکشید.
10. باغبانی و کاشت گیاه و رسیدگی روزانه به آن
فعالیت های باغبانی برای کودک خصوصا کودکان بالای 5 سال مفید و البته جذاب است. رسیدگی به یک گلدان خاص، علاوه بر آشنایی آنها با مفاهیم علوم، مسئولیت پذیری را در کودکان تقویت می کند.
بعد از حذف حیاط چه کنیم؟
خب اگر حیاط دارید که خوشا به سعادتتان. همین الان بلند شوید و قدر این نعمتتان را بدانید و همراه بچه ها برای بازی و فعالیت به حیاط بروید. دیگر با شما کاری نداریم اما اگر دلتان آب شده و با خود گفته اید کاش ما هم حیاط داشتیم بقیه ی این نوشته را بخوانید.
کجا برویم؟
پشت بام! بله همین یک یا چند طبقه بالای سرتان می تواند جایگزین خوبی برای حیاط باشد. کافیست از ایمنی آن با نصب نرده و حفاظ مطمئن شوید.
اگر امکانش هست می توانید باغچه ایجاد کنید و اگر مستاجر بودید و یا شرایطش نبود، می توانید از گلدان های بزرگ و کوچک برای کاشت گل و گیاه استفاده کنید.
چه بسا بچه ها از این مشارکت آماده کردن حیاط پشت بامی تان بیشتر خوششان بیاید تا یک حیاط آماده.
اگر پشت بام شرایط مناسبی نداشت باز جای چاره هست. کافیست نزدیک ترین پارک به خانه تان را شناسایی کنید و همراه بچه ها به آنجا بروید.
قبول دارم که مدل و سبک زندگی های امروزی، ما را از طبیعت دور کرده اما برای هر دردی، درمانی است. دوری از طبیعت را جدی بگیرید و این نعمت زییای خداوند را از بچه ها دریغ نکنید.
