خب! از مرحلۀ تربیت دینی کودکان زیر هفت سال عبور می‌کنیم و به تربیت دینی کودکان بالای هفت سال می‌‌رسیم. دغدغۀ خانواده‌ها همچنان باقی‌است. در این مقاله می‌خواهیم راهکارهایی برایتان بگوییم تا خیالتان راحت شود.
نویسنده: رضوان زندیه
چگونه تربیت دینی کودک بالای هفت سال را اجرا کنیم؟
پیش‌فرض ذهنی منِ نویسنده در این مقاله از این قرار است که شما کارگاه تربیت دینی 1 را دیده‌اید. یا مقالۀ هفت سال نوستالژی برای یک عمر زندگی را خوانده‌اید. حالا می‌خواهید بدانید که در هفت سال دوم، چه اتفاقی خواهد افتاد؟ احیاناً باید راهبرد تربیتی ما تغییر کند.
اولین گام برای شروع فصل دوم زندگی فرزندمان
اولین گام و شاید مهم‌ترین گام برای ورود به هفت سال دوم زندگی فرزندمان این است که آنها را از تغییری که قرار است رخ دهد، آگاه کنیم. باید قبول کنیم و به فرزندانمان بقبولانیم که دیگر بزرگ شده‌اند و وقتش رسیده که منطق زندگی‌شان را از «دلم می‌خواد، دوست دارم» تغییر دهند. بچه‌ها باید مثل آدم بزرگ‌ها، منطق «خوب و بد» و «زیبا و زشت» را بر خواستن‌ها و نخواستن‌هایشان حاکم کنند. برای این که این نقطۀ عطف، در نظر بچه‌ها به خوبی جلوه کند، بزرگان توصیه می‌کنند که طی تشریفاتی رسمی، ورودش را به عالم بزرگ‌ترها جشن بگیریم. عنوان جذابی را هم برای این جشن پیشنهاد می‌کنند: جشن ادب
در پایان مراسم به صرف کیک و مخلفات، یک گفت‌وگوی صمیمانه با فرزندتان ترتیب دهید. ضمن ابراز خوش حالی از بزرگ‌شدنش، بهش بفهمانید که رفتارهای ریز و درشت یومیه، هر کدام آدابی دارند که باید مراعات شوند. گاهی هم مناسب یک دختر خانم گل/آقا پسر مودب نیست. با چند مثال آشنا از آدابی که تا به حال خیلی ناخودآگاه رعایت می‌کرده شروع کنید، مثلاً دویدن هر روزۀ دم در و بلند سلام دادن به بابا وقتی که وارد خانه می شود. در آخر هم گوشزد کنیم که این آداب، آداب الهی است و خدا از ما خواسته است.
این هم از روایت شیرین جشن ادب یکی از بزرگ مردان چمرانی، که الان برای خودش ابرمردی شده است ماشاء‌الله!
پس تکلیفِ جشن تکلیف چه می‌شود؟
نمی دانم این مراسم جشن تکلیف از کی وارد فرهنگ خانواده های ما شده ولی کم و بیش می دانم والدین و مربیان با چه ادبیاتی این جشن را به فرزندان شان معرفی می کنند! من به شخصه همواره از طرح این موضوع با دخترم ابا داشتم و سعی می کردم که حتی لفظ جشن تکلیف هم در ادبیات مادر_دختری‌مان وارد نشود. دلیلش این بود که در بین فامیل و دوست و آشنا دیده بودم که این لفظ اثر ضد تربیتی پیدا کرده. اما بالاخره روزی خبر این جشن به دخترم رسید و شد آن چه شد!
حالا قصه از چه قرار است؟ غلط مصطلحی در جامعۀما رواج دارد که جشن تکلیف را زمان شروع پایبندی به احکام معرفی می‌کند. مثلاً زمان وجوب نماز، روزه و حجاب را برای دختران نه سال تمام می‌دانیم. عادت هم داریم که مرتب این موضوع را بلند بلند اعلام کنیم و به محض این که احساس کردیم دختر زیر نه سالی در انجام هر یک از این کارها، دارد کوچک ترین زحمتی را متحمل می‌شود، بگوییم این کار هنوز بر او واجب نیست و بی خیال. انگار که مثلاً دخترمان، یک ربات است و با یک دکمۀ استارت، می‌توانیم روشنش کنیم و از آن به بعد اتوماتیک، مثل ساعت اتمی همۀ واجباتش را بی‌کم‌وکاست انجام خواهد داد.
مطمئنا در تربیت دینی کودک بالای هفت سال باید در همین حوالی این کار را شروع کنیم. منظور از تمرین، فقط حفظ کردن حمد و سوره و تسبیحات نیست؛ این که کار یک هفته یا نهایت یک ماه است! موضوع کلیدی مسئله ایست به نام انس و عادت که گمشدۀ مدل‌های جدید تربیتی عصر ماست.
عادت دادن یا ندادن، مسئله این است!
در مدل‌های جدید تربیتی، تاکید زیادی بر مفاهیمی مثل گرایش، نگرش، دانش. این جنس عناصر عاطفی-ذهنی می‌شود و از آنها به عنوان مقدمات ضروری بروز یک رفتار در فرد یاد می‌کنند. مثلاً در تربیت دینی کودک بالای هفت سال به عنوان پدر و مادر، خودتان نماز بخوانید و تصویر قشنگی از نماز برای فرزندتان بسازید. اگر دیگر خواستید خیلی جانماز آب بکشید، فوق فوق اش یک بار هم جایگاه نماز در منظومۀ دین را برایش توضیح دهید، بعد آزادش بگذارید تا ان‌شاءالله سرِ نه سال، خودش به نتیجه‌گیری لازم برسد. اگر شروع هم نکرد طوری نیست، هنوز وقتش نشده.
روایت اسلام از روند پایبندشدن بچه‌ها به آداب دینی، روندی متفاوت است. ائمه فرموده‌اند که عنصر انس و عادت در آن نقش کلیدی ایفا می‌کند. مولی الموحدین امیرالمومنین علی (علیه السلام) می فرماید: «عودوا انفسکم بالخیرات»؛ نفستان را به کارهای خوب عادت دهید. در جای دیگری می فرمایند: «کفی بالفعل الخیر حسن العاده»؛ همۀ خیر و خوبی در عادت‌های خوب خلاصه می شود.
آقای احمدرضا اعلایی در کارگاهی تحت عنوان تربیت دینی 2 به طور فشرده و البته با ذکر جزئیات، به ریزه کاری‌های مرتبط از شروع هفت سال دوم پرداخته‌اند. استاد پناهیان هم یک سلسله سخنرانی داشته‌اند تحت عنوان راه تسهیل انتقال مفاهیم دینی به کودکان و نوجوانان که می‌تواند مفید باشد.
