حذف حیاط، یک ظلم بزرگ در حق کودکان

شما برای انتخاب خانه ای که در آن می خواهید زندگی کنید، چه ملاک هایی در نظر دارید؟ متراژش فلان قدر باشد. آسانسور و پارکینگ داشته باشد. نورگیر باشد و … . داشتن حیاط برایتان ملاک است؟ مثلا اگر خانه ای پیدا کنید که همه ی ویژگی های مطلوب تان را داشته باشد اما حیاط نداشته باشد، باز هم آن را انتخاب می کنید؟

نویسنده: زهرا مهدیان

از نظر من یکی از بزرگترین ظلم هایی که در حق بچه ها دهه ی هشتاد و نود شده، گرفتن حیاط خانه هاست. در معماری های امروزی و اولویت دادن به آپارتمان ها، برج های چند طبقه و استفاده حداکثری از زمین مسکونی، دیگر جایی برای حیاط نمی ماند. داشتن دو یا حتی سه پارکینگ برای هر واحد خیلی مهم تر از وجود چند متر حیاط است.
اما حواسمان هست حیاط چه تاثیری می تواند روی رشد کودک و حتی خودمان به عنوان پدر یا مادر داشته باشد؟

می خواهیم باهم بررسی کنیم وجود حیاط در خانه چه آثاری می تواند داشته باشد؛ پس باهم می خوانیم:

• حیاط دروازه ای برای ارتباط با طبیعت
• حیاط و تاثیر آن در رشد خودمان
• بازی هایی که می توانیم در حیاط انجام دهیم؟
• حالا که حیاط نداریم، چه کنیم؟

حیاط دروازه ای برای ارتباط با طبیعت

شاید خیلی شنیده باشید ارتباط و انس کودکان با طبیعت چه تاثیرات شگرفی در سلامت روحی و جسمی کودک دارد.
گردش در طبیعت چنان برای کودکان مهم است که دکتر ریچارد لوو مفهومی به‌نام «اختلال کمبود طبیعت» را مطرح می‌کند. البته این مفهوم تشخیصی پزشکی نیست و ربطی به اختلالات روانی و رفتاری کودکان ندارد. دکتر لوو از این مفهوم استفاده می‌کند که توضیح بدهد دوری از طبیعت چقدر برای کودکان مضر است و گردش چقدر برایشان اهمیت دارد.
و اگر نشنیده اید هم می توانید در مقاله ی طبیعت گردی با کودک چه مزایایی دارد؟ دارد بخوانید.

برگردیم به بحث اصلی مان؛ حالا این حیاط کوچک خانه ی ما می تواند دروازه ای باشد برای ورود به طبیعتی که هزاران هزار فایده دارد.
فضای باز و استفاده از هوای آزاد، دسترسی به آب و امکان استفاده از آن، وجود خاک در گلدان و باغچه همه اجزایی از طبیعت هستند که در حیاط های خانه ی مان پیدا می شود.
پس بهتر است زندگی شهر نشینی و دوری از دشت و جنگل را بهانه نکنیم و نگذاریم کودکانمان فرصت لمس طبیعت و استفاده از این نعمت زیبای الهی را از دست بدهند.

حیاط و تاثیر آن در رشد خودمان

وقتی یک محیط جذاب و آزاد مثل حیاط در خانه داشته باشید، کودک ناخودآگاه آنجا را برای بازی ها و فعالیت هایش انتخاب می کند. فضایی باز که می تواند آزادانه بدود و بازی هایی که در خانه به خاطر انبوه وسایل منزل و ترس از همسایه ی طبقه ی پایین دارد را به راحتی انجام دهد؛ این حیاط رفتن ها قبل از آنکه برای کودک فایده داشته باشد، برای خودمان به عنوان مادر یا پدر تاثیر گذار است. اینجا برایتان 5 آثار حیاط رفتن بچه ها را می شماریم:

1. درگیری و کش مکش کمتر

معمولا وقتی بچه ها کاری برای انجام دادن نداشته باشند و حوصله ی شان سر رفته باشد، مدام بهانه گیری می کنند و یا سراغ تلویزیون و بازی های موبایلی می روند که هردو می تواند زمینه ی خوبی برای دعوا با پدر و مادر باشد.
کودک بهانه گیر قابلیت این را دارد که به پرواز مگس در هوا هم اشکال بگیرد و داد و فریاد راه بیاندازد. اگر هم پای تلویزیون و موبایل بنشیند بهانه ای دست مادر می دهد که مدام کودک را سرزنش کند که چقدر پای موبایل نشستی و نگران باشد که کودکش با موبایل چه کار می کند یا کارتنی که مناسبش نیست را ببیند.
حالا تصور کنید، خانه ای که حیاط دارد، کودک می تواند ساعات زیادی از روز را در در حیاط مشغول شود و دیگر فرصتی برای بهانه گیری پیش نمی آید. در نتیجه کش مکش و درگیری با کودک به حداقل می رسد و مادر اعصاب آرام تری خواهد داشت.

2. زمانی برای خود داشتن

سرگرم شدن کودک در یک فضای امن و پویا که قابلیت های زیادی برای خلق موقعیت های بازی دارد، به معنی ایجاد زمان شخصی برای مادر است. مادر در این زمان که کودک به او کاری ندارد، می تواند به انجام کارهای مورد علاقه اش برسد. کتاب بخواند، کارهای شغلی اش را انجام دهد، به کارهای هنری مشغول شود و یا هر کاری که با وجود کودک به سختی می تواند از عهده ی آن برآید. داشتن زمانی برای خود به شدت در ایجاد حال خوب مادر، موثر است.

3. ارتباط مستقیم با طبیعت

مادر یا پدر هم می توانند در کنار کودک از لمس و ارتباط با طبیعت بهره مند شود. ارتباط با طبیعت، انجام کارهایی مانند باغبانی و یا بازی با خاک و آب در کنار کودک، موجب لطافت روح و آرامش اعصاب می شود.
اینکه بتوانید فارغ از کارهای روزمره، زمانی را در طبیعت کوچک خانه تان بگذرانید، موجب می شود خستگی های کار روزانه از بین برود و انرژی برای انجام کارهای بیشتر به دست بیاورید.
درواقع همان تاثیرات مثبتی که طبیعت روی کودک دارد، روی ما بزرگتر ها هم دارد.

4. خانه مرتب تر

وقتی یک یا چند کودک در خانه باشند، مدام می خواهند با اسباب بازی ها و یا وسایل خانه بازی کنند و اگر بخواهید آزادی های زیر هفت سال کودکانه را هم رعایت کنید، خانه ای به هم ریخته و پر از ابزار و وسایل خواهید داشت. اگر به آزادی های کودکانه اعتقادی ندارید و یا می خواهید در مورد آن بیشتر بدانید، پیشنهاد می کنم کارگاه حد و مرز آزادی های کودکان را از دست ندهید.
از طرفی دیگر، داشتن خانه ای مرتب و تمیز، آرزوی اکثر مادران می باشد. حال کودکی که ساعات زیادی را در حیاط می گذراند، فرصتی برای به هم ریختن خانه نخواهد داشت.
امتیاز دیگر هم این است که بسیاری از فعالیت هایی که کثیف کاری زیادی دارد، به جای خانه، می توان در حیاط انجام داد. فعالیت هایی مثل گل بازی، رنگ بازی و بازی هیجانی.
با وجود حیاط دیگر نگران شکستن وسایل خانه و حتی اعتراض های همسایه ی پایینی نخواهیم بود.

5. افزایش ارتباط و تعاملات اجتماعی

حیاط معمولا فضای اشتراکی خانه هاست. شما با وجود حیاط این فرصت را دارید که در یک بستر ساده و به دور از تشریفات و زحمت با همسایگانتان ارتباط و تعامل داشته باشید.
این ارتباط ها می تواند فواید بسیاری داشته باشد مثلا هم بازی شدن فرزندانتان، ایجاد دوستی های بیشتر، کمک گرفتن در مواقع گرفتاری و بیماری و … .

بازی هایی که می توانیم در حیاط انجام دهیم؟

الف) بازی های هیجانی:

1. انواع بازی ها با توپ مثل وسطی، استوپ هوایی، والیبال و … که خودتان بهتر بلدید و اگر هم خدایی نکرده نمی دانید این بازی ها چگونه انجام می شود کافیست اسم آن را یک جستجو ساده در گوگل کنید.
2. بازی های کلاسیک مثل دنبال بازی، قایم باشک، گرگم به هوا و … که حتما تجربه ی بازی اش را در کودکی داشته اید و بیشتر توضیح نمی دهیم.
3. انواع آب بازی های ساده مثل جنگ آبی با استفاده از بطری های شیشه شور یا آب پاش، حمل آب در کاسه روی سر بدون ریختن آن، پر کردن بادکنک با آب و سعی در ترکاندن آن بازی هایی است که با ابزار ساده می توانید در حیاط انجام دهید. اگر آب بازی های پیشرفته تر بخواهید می توانید با مطالعه ی ایبوک آب بازی، انواع بازی ها را یاد بگیرید.

ب) فعالیت های دست ورزی

4. خاک بازی که هرچه از فوایدش بنویسیم کم است. اگر بخواهید تخصصی تر بدانید، فواید خاک بازی برای کودکان را بخوانید.
کافیست یک بیلچه کوچک و یا حتی یک قاشق یک بار مصرف یا قاشقی که دیگر برای غذا از آن استفاده نمی کنید را به کودک دهید و ببینید با خاک چه بازی هایی انجام می دهد. زیر و رو کردن خاک برای پیدا کردن حیوانات، کندن چاله برای رسیدن به گنج های خاکی، درست کردن خانه برای مورچه ها یا جوی آب و ده فعالیت دیگر را می توان با خاک انجام داد.
5. رنگ بازی فعالیتی بسیار جذاب برای کودکان که کمتر می توان آن را در محیط خانه انجام داد. حیاط به دلیل داشتن آب و چاه و هم چنین فضای باز این امکان را به شما می دهد که هر چقدر خواستید رنگ بازی کنید و بعد با مقداری آب و یک فرچه یا جارو آن جا را تمیز کنید که این فعالیت تمیز کاری هم خودش یک بازی جذاب برای بچه ها به حساب می آید.
یک کاغذ رولی پهن کنید؛ می توانید با چیزهایی که در باغچه پیدا می کنید مثل انواع برگ، سنگ و شاخه درختان روی کاغذ چاپ بزنید. می توانید این فعالیت چاپ را با دست یا پا انجام دهید.
6. بازی با آتش: فضای باز حیاط بستری مناسب برای روشن کردن آتش و افزایش ریسک پذیری کودکان است. طبیعتا روشن کردن آتش بدون حضور و کمک بزرگتر ها توصیه نمی شود.
یک نظارت و همراهی کوچک از طرف شما می تواند تجربه دلنشینی برای کودکان رقم بزند.
در آتش بازی علاوه بر روشن کردن آتش، می توانید فعالیت آشپزی های مختلف را انجام دهید مثل سیب زمینی کبابی یا املت آتشی.

ج) کشف طبیعت

7. پیدا کردن و دیدن حشرات داخل باغچه می تواند یکی از جذاب ترین بازی های حیاط باشد. باغچه ها پر از انواع حشرات گوناگون است. با کمی زیر و رو کردن خاک می توانید آن ها را پیدا کنید.
یک دفتر یادداشت بردارید. هر بار که یک حشره دیدید همراه بچه ها به آن خوب نگاه کنید و از بچه ها بخواهید نقاشی آن را در دفتر بکشند. بچه های بزرگتر می توانند درباره ی آن حشره تحقیق کنند و اطلاعات مربوط به آن را یعنی اسم، غذایی که می خورد، محل زندگی و اطلاعات دیگر را در دفترش یادداشت کند. بعد از مدتی شما یک دایره المعارف مصور از حشرات خواهید داشت.
8. بازی با برگ ها
برگ درختان و گل ها انواع و اشکال مختلفی دارد. در پاییز می توانید برگ ی ریخته شده را در یکجا جمع کنید. روی آن ها بپرید، برگ ها را روی سرتان بریزید و از صدای خش خش برگ ها لذت ببرید.
با برگ ها می توانید انواع کلاژ و فعالیت های چاپی و هنری را می توان انجام داد. یک تابلو از طبیعت می تواند یک یادگاری جذاب از حیاط خانه ی تان باشد.
9. نقاشی روی سطوح مختلف
طبیعت پر از انواع سطوح مختلف است. تنه ی درختان، برگ ها، سنگ ها و زمین حیاط می تواند دفتر نقاشی بچه ها باشد. با گچ انواع نقاشی ها و حتی بازی هایی مثل لی لی را روی زمین بکشید.
کاغذ را روی تنه درختان بگذارید و با پاستل، بافت های درختان را بکشید.
برگ ها و سنگ ها هم تابلوهای جذابی است که می توان روی آن نقاشی کشید و آن را به دیگران هدیه داد.
10. باغبانی و کاشت گیاه و رسیدگی روزانه به آن
فعالیت های باغبانی برای کودک خصوصا کودکان بالای 5 سال مفید و البته جذاب است. رسیدگی به یک گلدان خاص، علاوه بر آشنایی آنها با مفاهیم علوم، مسئولیت پذیری را در کودکان تقویت می کند.

حالا که حیاط نداریم، چه کنیم؟

خب اگر حیاط دارید که خوشا به سعادتتان، همین الان بلند شوید و قدر این نعمتتان را بدانید و همراه بچه ها برای بازی و فعالیت به حیاط بروید. دیگر با شما کاری نداریم اما اگر دلتان آب شده و با خود گفته اید کاش ما هم حیاط داشتیم بقیه ی این نوشته را بخوانید.

کجا برویم؟

پشت بام! بله همین یک یا چند طبقه بالای سرتان می تواند جایگزین خوبی برای حیاط باشد. کافیست از ایمنی آن با نصب نرده و حفاظ مطمئن شوید.
اگر امکانش هست می توانید باغچه ایجاد کنید و اگر مستاجر بودید و یا شرایطش نبود، می توانید از گلدان های بزرگ و کوچک برای کاشت گل و گیاه استفاده کنید.
چه بسا بچه ها از این مشارکت آماده کردن حیاط پشت بامی تان بیشتر خوششان بیاید تا یک حیاط آماده.
اگر پشت بام شرایط مناسبی نداشت باز جای چاره هست. کافیست نزدیک ترین پارک به خانه تان را شناسایی کنید و همراه بچه ها به آنجا بروید.

قبول دارم که مدل و سبک زندگی های امروزی، ما را از طبیعت دور کرده اما برای هر دردی، درمانی است. دوری از طبیعت را جدی بگیرید و این نعمت زییای خداوند را از بچه ها دریغ نکنید.

نویسنده: زهرا مهدیان

زهرا مهدیان