مدرسه ی مطلوب چه ویژگی هایی دارد؟

مدرسه مطلوب

وقتی نام مدرسه می آید، اولین چیزی که به ذهنتان می رسد چیست؟ جایی پر از کلاس هایی که یک تخته ی سیاه به دیوار آن چسبیده است و تعدادی میز رو به رو ی تخته چیده شده و جایگاه معلم رو به نیمکت هاست. تصویری که شاید نود درصد ما از مدرسه داریم چرا که خودمان هم در این فضا درس خواندیم. اما آیا مدارسی که ما در آن بهترین سال های کودکی مان را در آن گذراندیم و بعضا فرزندانمان هم در همین محیط درس می خوانند، مدرسه ی مطلوب است؟
برای ترسیم بهتر مدرسه ی مطلوب، در ابتدا ویژگی های یک مدرسه ی سنتی را بیان می کنیم. همان طور که در مطلب قبلی، مهد کودک مطلوب عنوان کردیم، سه ملاک مهم برای ارزیابی یک مجموعه ی آموزشی وجود دارد:

ملاک های ارزیابی یک مدرسه ی کدام اند؟

1. مربی یا معلم
در مدل سنتی، معلم محور کلاس است. یعنی در تفکر، برنامه ریزی و اجرا محور است. ویژگی دوم، سلطان بودن است. به این معنی که همیشه او تصمیم گیرنده و فرمان دهنده است.
و یک سیر ثابت در روند آموزشی اش دارد. در محتوا، روش آموزشی و در برخورد با بچه ها تغییری نمی کند.
چنین معلمی نمی تواند معلم مطلوب باشد.

2. برنامه و محتوای آموزشی
برنامه ی آموزشی کاملا از پیش تعین شده، و برای همه ی دانش آموزان یکسان است. این برنامه با توجه به شرایط محیطی و فرهنگی تغییر نمی کند و تک بعدی است. روش ارائه ی این برنامه ها، سخنرانی محور است و با شیوه هایی مثل جایزه و تنبیه، دانش آموزان را به یادگیری ترغیب می کنند.

3. معماری فضا و محیط آموزشی
محیط های کلاسی، کوچک و بسته است. حیاط های کوچک، راه رو های بلند که در دو طرف آن کلاس هایی وجود دارد. ساختمان مدرسه جوری طراحی می شود که بتوان دانش آموزان را از هر سمت، کنترل کرد.
مدرسه ارتباطی با طبیعت ندارد. درخت، گیاهان، حیوانات نقشی در مدرسه ندارند.

حال کودکی که در این مدرسه است، چه می شود؟

کودکی مصرف کننده که در حال انباشت اطلاعات است. منفعل است و نمی تواند خودش تولیدی داشته باشد. غیر تعاملی است چرا که مدام باید بنشیند و صحبت نکند تا حواس کسی پرت نشود. غیر خلاق است و نمی تواند متفاوت فکر کند و متفاوت عمل کند.

حال همین ملاک ها را در مورد یک مدرسه ی مطلوب بررسی می کنیم:

1. مربی یا معلم
مربی در درجه ی اول، همراه است یعنی کنار بچه ها قرار دارد. همراه با آن ها برنامه ریزی و اجرا می کند. ویژگی دوم تسهیلگر بودن است. به این معنی که به بچه ها فرصت می دهد خودشان مسائلشان را کشف کنند و راه چاره را بیابند و او در این مسیر بستر ساز است. منعطف بودن یکی دیگر از ملاک های مربی مطلوب است. بنا به شرایط هر بچه و موقعیت های مختلفی که پیش می آید برنامه را تغییر می دهد.

2. برنامه و محتوای آموزشی
محتوای آموزشی چند بعدی است یعنی در طراحی آن ابعاد مختلف شخصیت کودک در نظر گرفته می شود. این محتوا معمولا از ترکیب چند درس تشکیل شده یعنی یک درس ریاضی نداریم. ترکیبی از ریاضی، فارسی و علوم در قالب یک پروژه مثلا آشپزی ارائه می شود. روش های ارائه ی محتوا متنوع است. در قالب گفتگو، آزمایش، پروژه و … . علایق هر کودک در برنامه ریزی در نظر گرفته می شود.

در مجموعه کارگاه های کتاب درسی چمرانی، سعی شده برنامه و محتوای آموزشی ادبستان شهید چمران برای شما ارائه شود.

3. معماری فضا و محیط آموزشی
در مدرسه مطلوب، حیاط و ارتباط با طبیعت، جزء جدا نشدنی فضای آموزشی است. طراحی مدل کلاس ها انعطاف پذیر است که بنا به فراخور برنامه، چیدمان آن را تغییر دهند.
کودک باید در مدرسه احساس راحتی داشته باشد، نه جایی که مجبور است ساعتی را در آنجا بگذراند.

کودکی که در این مدرسه است، چه می شود؟

دانش آموز این مدرسه، یک جست و جو گر است زیرا اطلاعات زیادی از معلم به دست نمی آورد، اما راه به دست آوردن اطلاعات را یاد می گیرند، راه جست و جو گری و اکتشاف.
یک کودک تولید کننده در کلاس کاملا نقش فعال دارند و خود را مسئول آموختن می داند ، نه معلم.
او به مرور با کارگروهی، طوفان فکر و … شخصیت تعاملی پیدا می کند. که این تعاملی بودن منجر به یادگیری عمیق می شود. ویژگی دیگر، خلاق بودن دانش آموز است. هر کسی راه خودش را برای رسیدن به جواب طی می کند.

نقش خانواده در مدرسه ی مطلوب چیست؟

تفکری وجود دارد که خانواده وقتی کودک خود را در یک مدرسه ثبت نام کرد، تمام بار تربیت را بر عهده ی می گذارد و خود را از میدان تربیت بیرون بکشد. و بعضی ها هم برعکس این نظر را دارند و عقیده دارند خانواده به تنهایی می تواند از پس تربیت کودک بربیاید.
اگر کمی واقع نگر باشیم، می بینیم که هم خانواده و هم مدرسه در تربیت کودک موثر هستند و نمی توان تاثیر هیچ کدام را انکار کرد.
حال مدرسه ی مطلوب، مدرسه ایست که خانواده را در روند مدرسه درگیر کند. تعامل مداوم خانواده و مدرسه هر دو را به یک ادبیات مشترک در تربیت می رساند و همین کار تربیت را راحت می کند.
حضور مادران در مدرسه و انجام بخشی از کارها، برگزاری اردو های خانوادگی، استفاده از مهارت و تخصص پدران در انجام امور مدرسه می تواند این تعامل را ایجاد کند.
مدرسه ی مطلوب جایی نیست که صرفا جلسات یک طرفه تربیتی برگزار شود. جایی است که خانواده در مدرسه حضور دارد و بخشی از کارها را بر عهده دارد.

آیا دانش آموزان مدرسه ی مطلوب از نظر علمی پایین تر از سایر دانش آموزان هستند؟

یکی از اهداف مدرسه ی مطلوب، پرورش کودک در کنار آموزش است. یعنی بعد پرورش قدری پر رنگ تر است و معتقد است آموزش هم با پر رنگ شدن همین پرورش معنی پیدا می کند. اما با این حال آموزش را در سطح کتاب های درسی در برنامه ریزی خود در نظر می گیرد.و این آموزش همراه با طراحی برنامه ی درسی مطلوب، یادگیری را عمیق تر می کند.

فعالیت های دینی در مدرسه ی مطلوب چگونه است؟

با توجه به سن تکلیف دختران در هفت سال دوم، برنامه ها در مدرسه ی دخترانه و پسرانه مختلف است. اما اصلی که باید رعایت شود این است که دانش آموز از همان هفت سالگی در فضای دینی قرار گیرد. برگزاری نماز جماعت، برگزاری هیئت ها کودک با مشارکت خود بچه ها، پخش نذری ، برگزاری جشن ها به سبک کودکانه در اعیاد، و گفتگو هایی در این مورد از برنامه های دینی می تواند باشد.
تمامی برنامه ها بدون اجبار و با انتخاب کودک باید صورت بگیرد.

برای آشنایی بیشتر با تربیت دینی، می توانید کارگاه مجازی تربیت دینی را مشاهده کنید.

مدیر و مربیان چگونه انتخاب می شوند؟

فضای ترسیم شده از مدرسه ی مطلوب با مدارس سنتی متفاوت است پس مربیانی که تجربه ی کمتری داشته اند در پذیرش و اجرای این مدل موفق تر هستند. حتما نیازی نیست رشته ها روانشناسی و یا علوم تربیتی خوانده باشند، بیشتر به توانایی او در ارتباط با کودک و صبر و حوصله مربی بستگی دارد.

یکی از مدارسی که در سال های اخیر توانسته بود، این مدرسه ی مطلوب را ایجاد کند، مدرسه ی حکمت است. که متاسفانه تعطیل شد.

امیدواریم توانسته باشیم گوشه ای از یک مدرسه ی مطلوب را به تصویر کشیده باشیم و کمکی کرده باشیم در گسترش مدارس مطلوب در سرتاسر ایران عزیزمان.

زهرا مهدیان