تدبر در سوره‌ی عصر برای دانش آموزان

مناسب برای دوره ی دوم ابتدایی و دوره ی متوسطه

خانواده بزرگ شهید چمران داستان سوره عصر برای کودکان

مقدمه

سورۀ عصر، کوتاه اما بسیار عمیق است. مفهوم اصلی آن، گذر عمر است. در خود کلمۀ عصر مفاهیم زیادی وجود دارد. در تدبر در سوره ی تین در مورد قسم صحبت کردیم. این نکته بیان شد که خداوند با قسم می خواهد به اهمیت و محکم بودن موضوع اشاره کند. خود موضوعی که به آن قسم خورده شده است نیز با مفهوم اصلی سورۀ عصر ارتباط دارد.

آیه های قران همه در عرض هم نیستند بعضی از آن ها خیلی مهم هستند و بقیه در سایه آن ها معنی می شوند. یک نوع از این آیه های مهم آیه های قسم هستند. برای ارتباط موضوع سوره ی عصر با قسم می توانیم بگوییم که عصر زمانی است که قسمت اصلی روز از دست رفته و فرصت رو به پایان است. وقتی که دوران کودکی و جوانی بگذرد، دوران گل عمر در واقع تمام شده است. فرصت کشف و تجربه و یادگیری و… تمام شده است. خسران به معنی از دست رفتن سرمایه اصلی یعنی همان دوران اصلی عمر است. برای فهم عمیق خسر، انسانی را تصور کنید که زحمت زیادی کشیده است. اما به خاطر یک لحظه فراموشی و اشتباه همه چیز را از دست می‌دهد، این احساس همان احساس خسر است .

اجزای داستان سوره عصر

 برای تفکر در مورد کلمۀ عصر مدل تفکر گل نیلوفری (در تدبر در سوره ی فیل توضیح داده شد) را به کار می‌بریم. کلمۀ عصر را وسط و کلمات کلیدی مرتبط را در اطراف آن قرار می‌دهیم.

یک روز: عصر مربوط به یک روز است. (کل دنیا به اندازه یه روز)

نزدیک پایان: عصر خود پایان نیست. هنوز فرصت هست ولی دیگر پایان نزدیک است و حسرت به همراه دارد.

زمان: زمان خیلی مهم است. برای موفقیت و خود شکوفایی و… برنامه ریزی و مدیریت زمان اهمیت زیادی دارد.
محاسبه: در روبه پایان بودن، نگاه کردن به عقب و محاسبه کردن نهفته است. در مدل تفکری نیلوفری، برگ‌های اطراف خود می توانند مرکز قرار بگیرند و اطرافشان برگ قرار بگیرد. محاسبه و زمان در کنارهم به اولویت‌ها می‌رسند.
روشنایی: هنوز شب نشده و هنوز فرصت هست.
تمام شدن: تاریخ انقضا داشتن و تمام شدن. 
در ادامۀ سوره بیان می‌شود که همه دچار خسران می‌شوند مگر کسانی که چهار ویژگی داشته باشند. ایمان و عمل و صالح و دو ویژگی کلیدی دیگر. ایمان و عمل صالح بنیان همه خوبی‌ها هستند اما ممکن است که ایمان و عمل صالح داشته باشیم ولی بازهم احساس خسران کنیم.
این دو ویژگی کلیدی چه چیزهایی هستند؟ خلقت خداوند توجه ویژه‌ای به اجتماعی بودن دارد. این دو ویژگی در راستای همین اهمیت اجتماعی‌بودن انسان هستند. تواصی به حق و به صبر. تواصی از باب تفاعل است. تفاعل بابی است که مفهوم مشارکت در آن نهفته است. به بیان دیگر هر دو طرف همدیگر را توصیه می‌کنند و در این توصیه هم جدیت دارند.
توصیه به حق یعنی توصیه به رفتن به راه درست و حق و توصیه به صبر یعنی توصیه به استقامت در این راه. یعنی توصیه به خوب بودن و خوب ماندن. در واقع چهار ویژگی بیان شده در سوره راز جاودانگی است. تنها کسانی که جاودانه شوند از رو به پایان بودن عمر خود حسرت نمی‌خورند. این سوره، ارتباط زیادی با معلمان دارد. زیرا معلمان دائما تواصی به حق و صبر می‌کنند. خوبی را یاد می‌دهند و دائما آن را مطالبه می‌کنند. برای همین است که معلم احساس جاودانگی می‌کند.

داستان سوره عصر برای کودکان

سوره عصر را می‌توان چند بار برای بچه‌ها در رده‌های سنی مختلف، با زوایای مختلف کار کرد. باز کردن ابعاد مختلف پیچیده به صورتی که بیان شد فقط برای دوره دوم متوسطه مناسب است. برای تدبر در سورۀ عصر برای دانش آموزان دوره دوم ابتدایی و دوره اول متوسطه می‌توان از این قصه‌ها استفاده کرد.

قصه کتاب درخت بخشنده از شل سیلورستای، برای تدبر کودکان در سوره عصر با قصه مناسب است. این کتاب ماجرای همزیستی یک بچه با یک درخت از کودکی تا پیری است. او در دوره های مختلف با توجه به ظرفیت خود از‌ درخت بهره‌مند می‌شود. مثلا در کودکی تاب‌بازی می‌کند، در بزرگسالی خانه می‌سازد.

بخوانید  تربیت دینی کودکان؛ چطور و چگونه؟
مفاهیم مختلفی مانند ایثار، تعامل سازنده، گذار عمر و…را می توان حین گفت و گو درباره این قصه باز کرد. درخت می تواند نماد عمر انسان باشد. کودک تا پایان باید چه استفاده هایی از درخت بکند که وقتی درخت از بین می رود، احساس زیان نکند.

کتاب مومو نوشته میشاییل انده، رمان نوجوانی است که می‌تواند برای تدبر نوجوانان در سوره عصر با قصه مناسب باشد. این کتاب درمورد نقد مدرنیته و جامعه ماشینی بی‌زمان و بدون هویت است. برای ماشین زمان های مختلف و عمر معنی ندارد.

داستان‌های دیگر سوره عصر

داستان اینگونه روایت می‌شود که آدم های سیاه‌پوش وارد سرزمینی می‌شوند و زمان‌های انسان‌ها را می‌دزدند.

ارتباط‌های سازندۀ مردم با هم و تواصی و کمک کردن و ایثار را مصداق تلف‌کردن عمر می‌دانند. به اسم زمان پس‌انداز کردن زمان انسان‌ها را به ماشین‌های بی‌زمان تبدیل می‌کنند. آنها فقط کار می‌‎کنند و زمان ذخیره می کنند و به یک دیگر توجهی ندارند. مومو تلاش میکند که جامعه را نجات بدهد و…

داستانی دیگر که برای تدبر دانش آموزان در سوره عصر مناسب است، داستان زمان آباد است. داستان دربارۀ مردمی است که زمان را دوست دارند و زندگی آنها نظم دارد. یک عده خورشید و همۀ ساعت‌ها را می‌دزدند و زمان را از آنها می‌گیرند. اگر زمان نداشته باشیم خیلی چیزها مفهومش را از دست می‌دهد. تا این که یک نفر یک زمان اعتباری را خلق می کند. مردم می‌توانند در زندگی‌شان بازنگری کنند. از این داستان می‌توان برای بیان مفهوم ولایت فقیه برای کودکان ونوجوانان به مناسبت نیمه شعبان استفاده کرد.

خلاصه‌ای از مطالب ارائه شده توسط حجت الاسلام اعلایی بیان شد. در این فیلم می‌توانید نکات ذکر شده را با جزییات و مثال‌های دقیقتر برای تدبر در سورۀ عصر برای کودکان را مشاهده کنید.

بخوانید  تدبر در سوره تین برای کودکان و نوجوانان