چمران کجاست؟ نگاهی اجمالی به اهداف و ساختار مجموعه چمران
چمران کجاست؟
در مدرسه چمران چه میگذرد؟ مجموعه چمران با دیگر مجموعه های آموزشی چه تفاوتی دارد؟ اهداف اصلی چمرانی ها چیست؟ برای دست یابی به این اهداف چه اقداماتی انجام می دهند؟ در این نوشته سعی داریم نگاهی اجمالی به موضوعات زیر داشته باشیم.
-
اهداف چمرانی ها
-
ضرورت تحول آموزش و پرورش
-
برنامۀ چمرانی ها برای حل چالشهای امروز آموزش پرورش
-
بازنگری در اهداف مدارس
-
ساختار تشکیلاتی چمران
-
مشکلات مدل سازی
-
اصول و ارزشهای چمرانی
اهداف چمرانی ها
میخواهیم دربارۀ اصلیترین دغدغۀ چمرانیها و ساختار و ارزشهای آن صحبت کنیم. از چالشهای آموزش و پرورش و ضرورت نیاز به تحول آموزش پروش سخن بگوییم. اصلیترین دغدغۀ چمرانیها از ابتدا، تحول آموزش و پرورش بود. بر اساس تجربه و بررسیهایی که در این راستا انجام شد، فعالیتهای چمرانیها حول 3 محور توجه به محرومین، تاسیس مدرسه و مدلسازی مدرسه شکل گرفت.
1. توجه به محرومین
با توجه به تجربۀ ما در اردوهای جهادی و درک نیازهای واقعی محرومین، توجه به محرومین جزء یکی از دغدغههای اصلی چمرانی ها شد. تجربههای جهادی منجر به تقویت نگاه جهادی در کار ما بود. در تجربۀ سفر به مدرسه شهید چمران در لبنان، مدلی که شهید چمران در رسیدگی به مناطق محروم داشتند خیلی مورد توجه ما قرار گرفت. این مدل تاثیر عجیبی در شکلگیری و تربیت نسل مقاومت امروز داشته است.
2. تاسیس مدرسه
مدرسه محور فضای تربیتی امروز و مهمترین مکان برای حضور و تاثیر پذیری در دوران آموزشی 7 تا 18 سال است. درنهایت برای کار در راستای دغدغۀ کارعمیق فرهنگی و جهادی، در سال 92 حسینیه کودک شهید چمران برای بچه های مهد و پیش دبستانی و در سال 95 ادبستان دخترانه شهید چمران و ادبستان پسرانه شهید چمران تاسیس شد.
3. مدل سازی مدرسه
ما میدانستیم که با تاسیس یک مدرسه به هدفمان نمیرسیم و به یک مدلسازی و جریانسازی نیاز داریم تا بتوانیم به هدف خود که تحول آموزش و پرورش است، برسیم.
چرا باید آموزش و پرورش متحول شود؟
لازم است که قبل از توضیح مدل مدرسۀ چمران به چرایی لزوم تحول آموزش و پرورش بپردازیم. در ادامه به چند چالش جدی آموزش و پرورش امروز اشاره میکنیم.
- افراد پس از طی روند آموزش و پرورش و گرفتن مدرک، آمادگی ورود به شغل ندارند.
- عدم آشنایی با نقشهای اجتماعی مثل نقش پدری و مادری و عدم آشنایی با وظایف و اقتضای هر نقش
- یکی دیگی از چالشهای بزرگ، بیانگیزه شدن دانش آموز و دانشجو بعد از ورود به سیستم است. دانش آموز قبل از ورود به سیستم پر از انگیزه برای یادگیری است ولی وقتی وارد سیستم می شود از درس خواندن متنفر میشود.
- فرد نمیتواند برای آینده خود برنامهریزی کند و تصمیم بگیرید. نمیتواند آینده خود را ترسیم کند. خودآگاهی نسبت به علاقه و استعداد خودش ندارد. نمیداند که در چه حوزه ای مهارت دارد و..
- وقتی به خروجی سیستم آموزشی فعلی کاری سپرده می شود، با خلاقیت پایین و مولد نبودن در حیطههای علمی و عملی مواجه میشویم. فرد فقط دوست دارد که یک کار کارمندی داشته باشد و برایش مهم نیس که چه اتفاقی در آن میافتد و این برای کشور بحرانهای زیادی ایجاد میکند.
برنامۀ چمرانی ها برای حل این چالشها
برای برطرف کردن این چالشها، در مدل مدرسه چمران، برنامههایی داریم که در ادامه به آنها اشاره میکنیم. یکی از بزرگترین دغدغههای ما، زنده نگاه داشتن انگیزۀ بچهها برای کسب دانش و مهارت و تاثیر گذاری است. سعی کردیم برای بالا نگه داشتن انگیزه، طراحی و برنامه داشته باشیم. در ادامه به چند نمونه از این طرحها اشاره میکنیم.
1. بالابردن انگیزه با آموزش بازی محور
یکی از مهمترین تلاشهای ما بالابردن انگیزه با آموزش بازیمحور است. کل زندگی یک بچه بازی است. به میزانی که به علاقه کودک و اقتضا سن او بها بدهیم، او انگیزه دارد که با ما ادامه بدهد ولی اگر مدام به او فرمان بدهیم و او از چیزی که هست فاصله بگیرد و از چیزی که هست خالی شود، انگار آن روح از او گرفته شده است و مثل یک ربات کار ها را انجام می دهد؛ ولی آن اراده و انگیزه دیگر در او نیست.
برای استفاده از تجربههای چندین سالۀ تیم چمرانیها در قالب کارگاهها و ایبوکهای آموزشی و تربیتی، میتوانید به سایت کاچی (محصولات چمرانی) مراجعه کنید. برای نمونه در لینک زیر میتوانید ایدههای چمرانیها برای آموزش فارسی کلاس اول و ریاضی کلاس دوم با بازی را مشاهده کنید.
2. ساعتهای انتخابی
یک سری ساعت داریم که ساعتهای انتخابی هستند و بچهها در آن خودشان نوع فعالیت،کتاب یا بازی را انتخاب میکنند. این کار به زنده نگه داشتن شادابی و علاقۀ بچهها به فعالیتها و تبدیل به ربات نشدنشان خیلی کمک میکند.
برای استفاده از کوله بار تجربه مربیان چمرانی میتوانید به کارگاههای یک کوله تجربۀ معلمان چمرانی موجود در سایت کاچی (محصولات چمرانی ها) به طور مثال یک کوله تجربه مربیان چهارم دبستان مراجعه کنید.
3. زیر دبستان آموزش ممنوع
ما در مدرسۀ چمران قبل از دبستان آموزش نداریم؛ اما یادگیری داریم! وقتی بچه بازی میکند در واقع در همان بستر بازی چیزهای زیادی را تجربه میکند و یاد میگیرد. مثلا کودک من وقتی با درهای قابلمه بازی میکند میفهمد که آن دری که برای این قابلمه نیست داخلش نمی رود. این خودش یک بستر آموزش است و نیازی به ابزار مونته سوری نیست. همۀ این آموزشها در همان بسترهای ساده بازی بچهها انجام میشود. این باعث میشود که قدرت شناخت و اکتشاف با خود بچهها باشد و مصرفکننده آموزشی نباشند. مصرف کنندگی در روند آموزش ، آدمها را آماده خور و ضعیف بار میآورد و نهایتا بیانگیزه میشوند. نقطه مقابل مصرف کنندگی اکتشاف و اراده و انگیزه است.
برای استفاده از ایدههای چمرانی برای بازی با کودک پیش از دبستان میتوانید به کارگاهها و ایبوکهای آموزشی و تربیتی موجود در سایت کاچی (محصولات چمرانی ها) به طور مثال بسته بازی هیجانی زیر 7 سال و کارگاه اصول بازی با کودکان مراجعه کنید.
4. آموزش مهارت ها در قالب پروژه
پروژههای چمرانیها، بسترهای واقعی زندگی هستند که معلم آن را فورمولیزه میکند. مثلا خوردن صبحانه را تبدیل به پروژه میکند. پروژه شامل ایدهپردازی، طراحی، اجرا و ارزیابی است. مثلا میخواهیم برای صبحانه املت درست کنیم. چند تخم مرغ و گوجه نیاز است؟ نسبت تخم مرغ و گوجه چطور باشد؟ شعله چه میزان باشد؟ همۀ اینها میتواند بستر آموزش ریاضی و مهارت آشپزی و تعاملات اجتماعی و سبک زندگی در قالب یک بستر واقعی در زندگی روزمره باشد، که ما نامش را پروژه میگذاریم. در حوزه کسب و کار نیز بچهها در همین پروژهها تجربه پیدا می کنند.
اتفاق مهمی که در مدرسه ما میوفتد این است که بچهها از لحاظ مهارتی توانمندیهای بالایی پیدا میکنند. در ساختارهای مهارت محور مثل مدرسه فنی حرفهای معمولا یک بار بچه با یک فعالیتی مثل تراشکاری آشنا میشود. در حالی که در روند واقعی آموزشهای مهارتمحور بچه باید مکرر آن فعالیت را انجام بدهد. مکرر پیچ تولید کند. مکرر آشپزی کند. مثلا در مدرسۀ چمران بچهها در طول سال حدود ۲۰ بار کیک درست میکنند.
فواید یادگیری پروژهمحور
- یادگیری در بستر زندگی
- بالارفتن مهارت
- دید واقعی نسبت به شغل آینده و نقش اجتماعی آینده و بازار کار آینده
- زنده ماندن انگیزه و اراده
5. سبک زندگی و پروژه در بستر زندگی
یک اصل مهم این است که زندگی فقط کار نیست. چالش امروز خانوادهها این است که پدر در کار غرق شده است. دین فقط در قالب نماز و روزه معرفی میشود. در حالی که دین یک سبک زندگی است. مطلب مهمی که آقا در بیانیه گام دوم به آن تاکید کردند و ما از آن عقب هستیم، آموزش فرهنگ در قالب زندگی واقعی است.
زمان غذا و زنگ تفریح و لباس بچهها نقطههای پرت مدرسه نیستند، که به معلم ربطی نداشته باشند. معلمهای چمرانی در زنگ تفریح بچهها بازی طراحی میکند و حضور دارد. با بچهها تعامل دارند. برای زنگ ناهار و این که چه قصهای تعریف شود و چه مسئولیتهایی پخش شود، برنامه دارند. مثلا سفره روی زمین بندازیم. بچهها خودشان ظرف بشورند. خودشان مسئولیتها رو به عهده بگیرند. همۀ اینها طراحی فرهنگی غذا خوردن است. کمک میکند در لایه شخصیتی بچهها مسئولیتپذیر بشوند. بخش مهمی از آداب ما به آداب تغذیه اختصاص داده شده است.
6. پروژه در بستر اردو و حضور در جامعه
بچهها باید حضور در جامعه را تمرین کنند. برای بهبود تعاملات اجتماعی، ما هر هفته بچهها رو اردو می بریم. برای اردوها برنامه داریم. پروژهها در بستر اردو تعریف میشوند. مثلا برای پروژه کاشی سازی بچهها به موزۀ کاشی رفتند. برای اردوها طراحی داریم مثلا در پارک پروژه گنجیابی داریم کیسه کشف به بچهها میدهیم که بگردند و یک چیزهایی جمع کنند و…
اردوهای محلی شامل مغازۀ محل، میوه فروشی، بی آرتی و بانک و… است. در این اردوها بچهها محیط را کامل بررسی میکنند و تعاملات اجتماعی را یاد میگیرند. به اعتقاد ما بخش مهمی از کتاب اجتماعی در همین اردوهای محلی آموزش داده میشود. پس بستر واقعی زندگی برای بچهها آموزش دارد.
برای استفاده از تجربههای چمرانیها در زمینه ی اردو، می توانید به کارگاهها و ایبوکهای آموزشی و تربیتی موجود در سایت کاچی (محصولات چمرانی ها) به طور مثال کارگاه گردش های یک چمرانی کوچک (فوت و فن های اردوی دبستان) مراجعه کنید.
بازنگری در اهداف مدارس
هرم اهداف مدارس به ترتیب اولویت از پایین (شروع از قاعدۀ هرم) به این صورت است:
- خود انگیختگی، انعطاف پذیری، تجربه پذیری، مسئولیت پذیری، نظم، احترام
- سبک زندگی اسلامی (تغذیه، لباس، تعاملات اجتماعی)
- مهارتهای دست ورزی (انجام کارهای شخصی، کار با ابزار) کلامی (فن بیان، گوش کردن)
- دانش
دو لایه مهم پایین در طراحی سنتی دیده نشده است. در بعضی کتابها به صورت تئوری آمده است ولی طراحی و ارزیابی برای آن وجود ندارد. خصوصیات فردی یا در ادبیات دینی شاکله در لایه پایین شکل می گیرد. مثلا در سبک زندگی سلام کردن خیلی برای ما اهمیت دارد. برای این هدف ما خودمان خیلی خوب به بچه ها سلام می کنیم. گروه بندی بچه ها و کارهای گروهی بچه ها و هویت گروهی آن ها خیلی برای ما اهمیت دارد.
در طراحی سنتی بیشتر به لایه بالا که دانش است اهمیت داده می شود. در حالی که در دوره ابتدایی و پیش از آن، لایه های پایین در حال شکل گیری هستند و اهمیت زیادی دارند. اگر ما بچه ای را با انگیزه درونی بالا و مسئولیت پذیر و دغدغه مند بار بیاوریم حتی اگر از لحاظ آموزشی ضعیف هم باشد، می تواند جایگاه خودش را پیدا کند. افرادی زیادی در دنیا وجود دارند که از لحاظ درسی بالا نبوده اند ولی شرکت های بزرگی را اداره میکنند.
برنامه روزانه مدرسه
صبح گاه: چرا باید یک ساعت طولانی بچه ها را سر پا نگه داریم و ورزش کنند و قرآن بخوانند؟ ما یک زمانی را در حیاط با بچه ها بدو بدو می کنیم و بازی می کنیم. اگر شعار و مرام نامه ای داشته باشیم می خوانیم. بقیه صبح گاه را داخل کلاس برگزار می کنیم. برنامه روز را معلم با بچهها در میان میگذارد که امروز چه کارهایی قرار است انجام دهیم.
برنامۀ انتخابی: برنامه بچهها لزوما ثابت نیست و بنابر یک سری اقتضائات تغییر میکند. یک سری از فعالیتها را خود بچه ها انتخاب میکنند. فعالیتهای انتخابی شامل بازیهای انتخابی، کارهای مربوط به خود کلاس مثل مرتب کردن کلاس و… است. این برنامه به این معنی نیست که ما درس نداریم. درس هم جایگاه خود را دارد. به خصوص در پایههای بالاتر بحث آموزش خیلی پررنگ تر میشود.
نماز و تکلیف: طراحی ما در بحث نماز این است که بچههای چهارم به بالا نماز بخوانند، ولی اجبار به صورت مرسوم نداریم. بخش زیادی از تکلیف و ارزیابی باید در مدرسه اتفاق بیفتد. فعالیت منزل بیشتر از جنس مسئولیتها و پروژهها می باشد. پایههای بالاتر تکلیف در خانه بیشتری دارند ولی باز هم نسبت به معمول کمتر تعریف میکنیم.
ساختار تشکیلاتی چمرانی ها
در کنار ادبستان و حسینیه و ستاد اجرایی یک مرکز پشتیبانی تربیتی به نام راهچه داریم، که ماموریت مدل سازی و جریان سازی را به عهده دارد. یک هسته فکری و پژوهش راهبردی (برهان) بیرون از مجموعه در حوزه مشکات داریم. بحثهای فکری و اندیشکدهای و در حوزه تحول نظام آموزشی در برهان اتفاق میوفتد.
مرکز پشتیبانی تربیتی که وظیفۀ مدل سازی و جریان سازی را به عهده دارد، شامل رسانه، مشاوره، تربیت نیرو شتاب دهنده می باشد.
رسانه: شامل فضای مجازی، مستند سازی، تولید محتوا میباشد. مستند سازی برعهدۀ معلمها و تیم مخصوص آن است.
مشاوره: مشاوره شامل دو بخش مشاورین و پلت فرم است. بخش مشاوره ناظر بر رویکرد بومی و اسلامی است. سعی کردیم نگاه رایج روانشناختی که درمانمحور، مریضمحور و اختلالمحور هست را بازنگری کنیم. همچنین سعی میکنیم روی اصلاح الگوی تربیتی خانواده کار کنیم. مثلا اگر کسی برای بیش فعالی با ما تماس بگیرد نسخه ما بازی درمانی و.. نیست و سعی می کنیم الگوی خانواده را اصلاح کنیم. الگوی تربیتی شما میتواند مدل تربیتی فرزند شما را مدیریت بکند.
تربیت نیرو: نیروها برای شاخههای مربی، مشاور، تولید محتوا تربیت میشوند. برای تربیت نیرو یک ساختار داریم و دورههایی را برگزار میکنیم. نیروها باید دو ماه آموزش نظری و دو ماه آموزش عملی و ۹ ماه کارورزی را پشت سر بگذارند.
مشکلات مدل سازی
ضعف الگوی علمی عملیاتی مدرسه داری: در مورد الگوی مدرسهداری مشکلی که داشتیم این بود که اساتید حوزه و دانشگاه فقط در مورد تربیت صحبت داشتند. در مورد مدرسه داری گویا خلأ وجود داشت. مدرسه یک نهاد پیچیده است که در دل یک جامعه مدرن طراحی شده است. ساختار نیروی انسانی و مدیریتی، مدل تربیت نیروی انسانی، ساختار اداری و سازمانی، مدل ارزیابی اینها همه مولفههای پیچیدهای است که باید از دل عملیات طراحی بشوند.
نبود الگوی توسعه و جریان سازی: بر فرض که الگوی خوبی طراحی کردیم حالا چگونه آن را توسعه بدهیم؟
پیچیدگی تعلیم و تربیت ومؤلفههای اثر گذار: تعلیم و تربیت و مولفههای اثر گذار تعلیم و تربیت در مدرسه به خاطر جامعیتی آن، پیچیدگیهای زیادی دارد. به عبارت دیگر مدرسه مثل یک جامعۀ کوچک است که در سطوح مختلف مخاطب دارد. از دانش آموز تا مربی و خانواده و آموزش و پروش و نهادهای بالا دستی و….
اصول و ارزش های چمرانی ها
- محرومین: بخشی از کار ما وقف محرومین باشد.
- برنامه رشد: برای رشد و ارتقاء شخصیتی، علمی و مهارتی خودمان برنامه داشته باشیم. (مطالعه و آموزش زیاد) تابستانها برای مربیها برنامه داریم و در طول سال به صورت مستمر برنامه داریم.
- اولویت: تربیت انسانها اولویت اصلی ما است. (شغل و پول نیست)
- قرآن و ولایت: قرآن و ولایت دو رکن مهمی هستند که برای محوریت آنها در کارمان باید برنامه داشته باشیم.
- جهاد: جهاد جزء مهم دین و جامعه انسانی است. تلاش مجاهدانه را سرلوحۀ کار ما است. (کار جهادی)
- چالاکی: همیشه برای تغییر چالاکیمان را حفظ میکنیم و از خشک شدن و روزمرگی گریزانیم.
- انعطاف پذیری: یک مولفۀ مهم که در مورد کادر خودمان و خانوادهها میسنجیم میزان انعطاف است. چون ضرورت تحول، انعطاف و پذیرش و تاب آوری است. زمانی که پذیرش ما پایین باشد قابلیت تحول نداریم. به این دلیل معلمهای ما در سنین پایین هستند. ترجیحا معلم بیسابقه و غیر مدعی (در فضای علمی و مذهبی) انتخاب میکنیم. نیروی مجموعه تحولی را خود مجموعه باید بسازد و در غیر این صورت نیرو انعطاف لازم برای تحول را ندارد. آدمهای سنتی خیلی طول میکشد که با سیستم ما اخت بگیرند.
- نظم و تعهد: حرکت منظم و متعهدانه باید ویژگی مهم گروهی ما باشد. سعی میکنیم علی رغم صمیمیت نظم و تعهد را حفظ کنیم.
- هویت جمعی: ما روی هویت جمعی هم برای کادر و هم برای خانواده ها خیلی تاکید داریم. سعی میکنیم عِرق چمرانی بودن برایشان پررنگ باشد و خدا را شکر این هویت خیلی پر رنگ است.
- حرکت گروهی: توجه به حرکت گروهی و تشکیلاتی و تک روی نکردن جز جدایی ناپذیر کار مدرسهای موفق است. حرکت گروهی و تشکیلاتی سرعت و هماهنگی رشد ما را بیشتر می کند. از هر چیزی که به هویت جمعی ما و حرکت گروهی ما ضربه بزند پرهیز میکنیم. (تک روی نکردن و خودخواه نبودن)
در فیلم زیر می توانید، توضیحات جامع حجت الاسلام اعلایی، موسس و مدیر مجموعۀ چمران در خصوص این مجموعه را مشاهده کنید.