وسواس
نام مشاور : سرکار خانم زهرا شاه حسینی
پرسش
پسر من الان دوسال و دو ماهشه. کارهایی انجام میده که احساس میکنم شبیه بیماری وسواس هست. خیلی نگرانم. میخوام بدونم درست فکر میکنم یا نه؟ و اگه بله باید چه کار کنم؟
تقریبا یک سالش بود که اگه یه ذره پاچه شلوارش میرفت بالا اشاره میگرد بیاریمش پایین. حتی به آستین لباس بقیه هم گیر میداد که بیار پایین. الان دیگه این مورد از سرش افتاده ولی کارهای دیگه میکنه. مثلا وقتی داره حیوانات عروسکی یا هر چیز دیگه را رو زمین میچینه، اگه یکیشون بیفته جیغ میزنه و حتی فاصله بینشون را تنظیم میکنه.
کارتهای بازیش را که رو زمین میچینم و ازش میپرسم، از ترس اینکه موقع برداشتن یکم کج نشه میگه تو بردار.
الان چند ماهه عادت کرده اشیاء یک شکل را جمع میکنه و با خودش همه جا میبره. مثلا همه مسواک های خونه را. یا همه عطرها را.
همه چیز را اصرار داره که دربش باز بشه حتی چیزهایی که باز نمیشه. درب تمام شیشه عطرها، خودکارها، ماژیک ها و… همیشه باید باز باشه و اگه ببندیم شاکی میشه.
چراغ های خونه را گاهی گیر میده که چرا روشن کردیم یا چرا خاموش کردیم.
کتاب قصه که میخوام براش بخونم میگه از صفحه اولش (نام کتاب و اطلاعات) بخون.
لطفا راهنمایی بفرمایید اینها علائم وسواس هست یا نه؟
با توجه به اینکه داییش هم وسواس داره.
توصیف مسئله
پسر دو سال و دو ماهه شما، علاقه زیادی به ایجاد نظم و ترتیب در همه امور دارد و در زمینه های مختلف آن را نشان می‌دهد.
ریشه
- در مورد بچه ها نمی‌توانیم اصطلاح های بزرگترها را به معنی حالت های آن رده سنی در نظر بگیریم. وسواس به معنی بزرگسال؛ که در این رده سنی وجود ندارد ولی رفتارهای پسرتان برای این رده سنی زود و گستردگیش زیاد است. اگر رفتارها ادامه داشته باشد نگران کننده است و اصلاحش هم زمان‌بر خواهد بود.
- یکی از ریشه های این رفتار، وسواس والدین نسبت به کثیفی و تمیزی؛ نجس پاکی؛ نظم وسایل خانه به معنی اینکه اگر جای چیزی عوض بشود ناراحت بشوند و …
- حساسیت به آداب دانی و نظم زیاد و نامتناسب برای این رده سنی و تاکید والدین روی آن. مثلا آن طور غذا خوردن؛ لباس پوشیدن؛ جای وسایل اتاق بچه را مرتب و منظم قراردادن؛ و تذکر درباره همه این موارد به کودک. همین طور امر و نهی کردن و بکن نکن کردن بابت امور مختلف کودک را خشک و غیرمنعطف می‌کند.
- بازی های فکری زیاد در اختیار کودک قراردادن مثل لگو؛ بازی های فکری و …باعث تمرکز زیاد و جزئی نگر شدن بچه می‌شود.
- بازی های هیجانی کمتر انجام دادن. یعنی بچه کمتر درگیر فعالیت های آزادانه است مثل آب بازی؛ خاک بازی؛ گل بازی؛ خمیر بازی و …. بازی‌های هیجانی انرژی‌های نهفته کودک را تخلیه می‌کند و باعث آرامش روان او می‌شود.
- سرو کار داشتن زیاد با تلویزیون و به خصوص زیر سه سال. رسانه به طور کلی باعث تجمیع هیجان می‌شود و امکان تخلیه انرژی به بچه نمی‌دهد.
- بچه های زیر 7 قابلیت درک توضیحات و اطلاعات منطقی و علمی را ندارند و بیشتر احساسی هستند. بنابراین آگاهی دادن و توضیحات زیاد باعث می‌شود آنها از قالب کودکی خارج شوند و مثل یک بزرگسال عمل کنند.
- یکی دیگر از ریشه های این گونه رفتارها عدم انعطاف‌پذیری خود والدین است. اگر ما بزرگترها در زندگی، انسان‌های نرم و منعطف و اهل تغییر باشیم بچه ها هم این طور خواهند شد در غیراین‌صورت آنها هم خشک و غیرمنعطف می‌شوند.
- وجود عامل اضطراب هم میتواند منجر به واکنش های این‌چنینی شود. کودک برای رهایی از فشار و استرس، ناخودآگاه دست به چنین رفتارهایی می‌زند.
- ریشه دیگر میتواند علت جسمی باشد. در طب اسلامی و سنتی هر گاه سودای مغز و بدن بالا برود منجر به عوارضی مثل: وسواس، سوءظن، افسردگی و … شود.
- حساس کردن کودک و مقابله مستقیم با او باعث بدتر شدن اوضاع می‌شود. مثلا: چرا اینکارا رو میکنی؟، اینقدر اذیت نکن، لازم نکرده همه درا رو جمع کنی، و …
راهکارها
- لطفا اگر حتی کوچکترین حساسیتی به تمیزی و کثیفی، نجس و پاکی، منظم و مرتب بودن همه وسایل خانه، تناسب رنگ لباس ها و … دارید کنار گذاشته . اجازه دهید فرزندتان آزادانه و بدون هر گونه دغدغه‌ای بازی کند مگر در مواردی که خطر جانی برای خود یا اطرافیان به وجود بیاید.
- با اینکه شرایط گاهی خیلی سخت می‌شود اما لطفا از الان به بعد هیچ گونه حساسیتی را نه در چهره و نه در کلامتان به فرزندتان منتقل نکنید. خود را به تغافل بزنید. حساس نکردن کودک بخش اعظم راه‌حل است.
- لطفا امر و نهی و بکن و نکن را در همه زمینه ها کنار بگذارید؛ حتی در موارد پیش پا افتاده و معمول.
تذکر بابت غذا خوردن،خوابیدن، جمع کردن اسباب بازی، سلام کردن، دویدن، بازی کردن و …. را کاملا کنار گذاشته و کودک را رها کنید. - سعی کنید با فرزندتان بازی‌های هیجانی و بدون قاعده و قانون انجام دهید. لازم به ذکر است خود شما وهمسرتان هم وارد شوید و مثل یک کودک بازی کنید و واقعا از بازی لذت ببرید تا فرزندتان به این شکل بازی ها سوق پیدا کند.
بازی هایی مثل: پرتاب توپ کاغذی به یکدیگر، آب بازی های هیجانی، خط خطی کردن کاغذمتری بزرگ و پاره کردن آن و ریختن روی سر و صورت، دویدن و پریدن روی تشک و رخت خواب و …
لطفا بازی های فکری را تا مدتی در دسترس نگذارید اما اگر دید و طلب کرد مانع او نشوید. - میزان استفاده از تلویزیون و موبایل و … را در منزل کاهش دهید. خود شما هم سعی کنید جلوی بچه از اینها استفاده نکنید.
البته به جای حذف مستقیم، جایگزین‌های جذاب تری ارائه بدهید تا خود فرزندتان به بازی بیاید. - ارتباط زیاد و بازی کردن در طبیعت،کوه، پارک، دریا و … بسیار مؤثر است. اگر شرایطی مهیا بشود که با همراهی یکی دو همسال باشد خیلی بهتر است.
- لطفا خود شما و همسرتان سعی کنید بیشتر نرمش نشان دهید و اهل تغییر و تجربه کردن باشید. مثلا: کارهایی بکنید که تا الان نکرده اید،غذاهایی بخورید که تا الان نخورده اید، به یک گردش از پیش تعیین نشده بروید و ….
از قانون ها و ایده‌آل‌های خود فاصله بگیرید تا کودکتان هم به سمت انعطاف‌پذیری برود. - بیشتر از همیشه به فرزندتان محبت کنید و ببوسید و او را در آغوش بگیرید. اصلا از او ایراد نگیرید و بیشتر نکات مثبتش را ببینید و آنها را بازگو کنید.
- برای بررسی طبع و مزاج فرزندتان حتما به یک متخصص طب سنتی و اسلامی مراجعه کنید.
- بهتر است رفت و آمد با برادرتان و سایر الگوها در این زمینه را محدودتر کنید . مثلا ساعت و روز حضورتان را محدودتر کنید تا فرزندتان کمتر الگوبرداری کند.
