در تربیت دینی، در ابتدا ما به همه چیز حساس می‌شویم. به تلویزیون، به دوستان کودک، به مهد و دبستان و حتی دبیرستان. به عنوان والد_مربی وقتی به این باور برسیم که دین چیزی جز دوست داشتن خوبی های عالم نیست.
نویسنده: رضوان زندیه
شما برای تربیت دینی چه طرحی در ذهن دارید؟
برای خیلی از خانواده های متدین و اهل این حرف ها، این دغدغه حتی پیش از تولد بچه ها ایجاد می شود و خیلی هم درست و به جاست. برای دخترها و پسرها از سن متفاوتی، تکالیف دینی واجب می‌شود. این تکالیف سختی هم دارد. برنامۀ شما برای آسان کردن این سختی ها چیست؟ تمرین و عادت دادن؟
برای مثال از سه چهار سالگی کودک را از پوشک می‌گیرید و در اینجا تکلیف نجاست و طهارت اش روشن می‌شود. قدم بعدی را با آموزش وضو استارت می زنید. بعد خرد خرد احکام و آداب نماز خواندن را به فرزندتان آموزش می دهید و از یک وعده نماز در روز شروع می کنید. سالی یک وعده اضافه می کنید تا در نه سالگی عادت کند. شما هم این قدم‌ها را برمی‌دارید؟
ما چمرانی ها با این جنس برنامه ریزی های زیادی بلندمدت، میانۀ خوبی نداریم. شروع این جنس آموزش‌های مستقیم را برای بچه‌های زیر هفت سال مفید نمی‌دانیم. اگر چراییِ این مخالفت ما با آموزش آداب و مناسک دینی به کودکان زیر هفت سال برایتان سوال شده، می‌توانید از کارگاه تربیت دینی 1 استفاده کنید. ما معتقدیم در هفت سال اول به جای تمرکز روی آموزش اصول اعتقادی، اخلاقی، آداب دینی روی احساسات و عواطف بچه‌ها برنامه ریزی می‌کنیم. همۀ تلاش مان را می‌کنیم تا حس خوبی را نسبت به دین و دین‌داری در بچه‌ها ایجاد کنیم.
صندوقچه ی خاطرات شما از چه جنسی است؟
جنس صندوقچه ی خاطرات خود من بیش تر وقت ها از جنس شنیدنی هاست، از جنس موسیقی ها و تصنیف ها، از جنس صداها و لحن ها؛حالا شما از صندوقچه ی خاطرات تان بگویید؛ جنس نوستالژی هایتان چشیدنی ست یا بوییدنی یا شنیدنی؟ فرزندتان چه طور؟ معمولاً کی ها به یاد گذشته ها می افتد و برای تان خاطره تعریف می کند؟ “مامان یادته” هایش بیش تر مال سرسفره است یا موقع آب بازی در حمام و یا هنگام ورق زدن آلبوم خانوادگی؟
اگر این سوال آخر را به شک و تردید جواب دادید، هر چه سریع تر یک قلم و کاغذ بردارید و یک جای در دسترس قرار دهید و خاطره بازی ها و ذوق زدگی های نوستالژیک فرزندتان را یادداشت کنید؛ قرار است یک صندوقچه ی خاطرات برایش بسازیم و به این یادداشت ها خیلی احتیاج داریم.
فوت و فنهای علاقه‌مند کردن کودکان به دین
خوب است چند نکتۀ کلیدی را با هم مرور کنیم:
1. همیشه از خودتان شروع کنید: بچۀ نمازخوان می خواهید؟ نماز اول وقت خوان باشد. بچۀ قرآن خوان می‌خواهید؟ برنامۀ قرائت روزانه ی قرآن تان ترک نشود. بچۀ خوش اخلاق می‌خواهید؟ روزی هزار بار از کوره در نروید!
2. تا می توانید ریا کنید! قربه الی الله: رفتارهای دینی را درمعرض دید بچه ها انجام دادن، اسم اش ریا نیست؛ آموزش غیرمستقیم و عملی است که تا دل تان بخواهد ثواب هم دارد.
3. همیشه سیم ها را چک کنید کودی برایشان غریبه خواهید شد و رسانایی‌تان را از دست خواهید داد. یعنی هر چقدر هم که آیت الله بهجت باشید، از فضل‌تان چیزی نصیب بچه‌ها نخواهد شد. لطفا پا به پای بچه‌هایتان بچگی کنید.
بسیارخوب! حالا می توانیم با خیال راحت برویم سراغ ساخت و سازمان.
انواع نوستالژی‌هایی که داریم:
1. نوستالژی های شهر فرنگی:
این جنس نوستالژی ها مخصوص بچه هایی است که سبک به خاطرسپاری شان دیداری است. مثلا بچه‌هایی که با دیدن یک لباس که از فلان مغازۀ خاص خریده‌اید، تمام خاطرات آن روز خرید را با شور و هیجان تعریف می‌کنند. برای این بچه‌ها حتما از سفرهای زیارتی سوغاتی مورد علاقه شان را به خانه ببرید. از مشهد که برمی گردید، از امام رضاجان یادگاری چشم نواز بگیرید و به فرزندتان هدیه کنید؛ اسباب بازی دوست داشتنی، جانماز کوچولوی خوش‌رنگی، تسبیح رنگین کمانی یا هر چیز دوست داشتنی دیگری.
2. نوستالژی‌های نرم و مخملی:
بچه‌های لمسی اولاً که خیلی محتاج و مشتاق ناز و نوازش‌اند و ثانیاً از طریق حس لامسه و ارتباط پوستی، خیلی خوب با اشیاء رابطه می‌گیرند. کلاً که همۀ بچه‌ها مخصوصا خیلی کوچولوها عاشق بالا رفتن از سر و کول مامان و بابا موقع نمازند. ولی بچه های لمسی بیش تر از سایر بچه ها کینۀ نماز را به دل خواهند گرفت. برای مثال وقتی مامان و بابا به خاطر این از سر و کول بالا رفتن، رو ترش کنند.
این مدل بچه ها را موقع خواندن قرآن و دعا می توانید در آغوش بگیرید و کتاب را به دست شان بدهید. در حین خواندن، ناز و نوازش و بوسه فراموش نشود.
3. نوستالژی‌های صفحه گرامافونی:
این جنس بچه ها با شعر، موسیق، ریتم و صدا خیلی خوب ارتباط می گیرند. برای ساختن صندوقچۀ خاطرات آن ها سعی کنید برای مناسبت‌های مذهبی، نواهای تکراریِ دوست داشتنی دست و پا کنید. مثلا یک ربنایِ همیشه ثابت برای نزدیک افطار یا یک اذان ثابت برای اوقات نماز. می توانید از صوت‌های آماده استفاده کنید مثلا از ترتیل حنانه خانم خلفی. برای مناسبت‌های مذهبی از سرودهای آشنا استفاده کنید. همۀ ما چمرانی ها سال‌هاست با نوای ” زمین ستاره بارون، لبای غنچه خندون، تو خونه ی محمد، می خواد بیاد یه مهمون” به استقبال جشن تولد حضرت مادر می‌رویم.
نکتۀ طلاییِ نوستالژیک این که بچه ها به خاطر شدت فطری بودن شان اهل انس اند، به محبوب‌ها و داشته‌های قدیمی شان به شدت وفادارند. پس زیادی هم خلاقیت به خرج ندهید و از تکرار نترسید.
4. نوستالژی‌های مافینی با عطر سیب و دارچین:
نوستالژیک‌ترین لحظه ها برای بچه هایی که خاطره‌هایشان با طعم‌ها و رایحه‌ها خوب جوش می خورد، لحظه‌های نذری پزان است یا اوقات خوش دم افطار که با مامان مشغول تدارک سفره ی افطار می شوند. علاوه بر این:
بازی کنید. در همه جا بازی کنید. جنس صندوقچۀ خاطرات کودکان بدون بازی و اسباب بازی به شیرینیِ بدون قند و شکر می ماند.
کلام آخر
و کلام آخر این که وقت آدمی زاد طلاست، از همان ثانیۀ اول پا گذاشتن به این کره ی خاکی! و نباید گذاشت که به بطالت و بیهودگی بگذرد. مخصوصاً هفت سال اول زندگی که به اجماع همۀ صاحب نظران تربیتی، طلایی ترین دورۀ زندگی است. باید این هفت سال را تماماً صرف زیرسازی بنای رفیع شخصیت فرزندمان کنیم. بهتر است این شالوده را پر کنیم از مهر و عطوفت و پیوند و دلبستگی!
می‌دانم که عزم تان را جزم کرده‌اید تا یک صندوقچۀ خاطرات رنگین کمانی برای فرزندتان بسازید. پس به عنوان حسن ختام، این سخنرانی هم تقدیم شما تا موقع ساخت و ساز، دست تان پرِ پر باشد و خدای ناکرده خط نخورد! کل اش شنیدنی ست ولی به طور خاص از دقیقۀ 30 به بعدش را حتما ببینید.
