در تربیت دینی، در ابتدا ما به همه چیز حساس میشویم. به تلویزیون، به دوستان کودک، به مهد و دبستان و حتی دبیرستان. به عنوان والد_مربی وقتی به این باور برسیم که دین چیزی جز دوست داشتن خوبی های عالم نیست.
نویسنده: رضوان زندیه
شما برای تربیت دینی چه طرحی در ذهن دارید؟
برای خیلی از خانوادههای متدین و اهل این حرفها، این دغدغه حتی پیش از تولد بچهها ایجاد میشود و خیلی هم درست و به جاست. برای دخترها و پسرها از سن متفاوتی، تکالیف دینی واجب میشود. این تکالیف سختی هم دارد. برنامۀ شما برای آسان کردن این سختیها چیست؟ تمرین و عادتدادن؟
برای مثال از سه چهار سالگی کودک را از پوشک میگیرید و در اینجا تکلیف نجاست و طهارتش روشن میشود. قدم بعدی را با آموزش وضو استارت می زنید. بعد خرد خرد احکام و آداب نماز خواندن را به فرزندتان آموزش میدهید و از یک وعده نماز در روز شروع میکنید. سالی یک وعده اضافه میکنید تا در نه سالگی عادت کند. شما هم این قدمها را برمیدارید؟
ما چمرانیها با این جنس برنامهریزیهای زیادی بلندمدت، میانۀ خوبی نداریم. شروع این جنس آموزشهای مستقیم را برای بچههای زیر هفت سال مفید نمیدانیم. اگر چراییِ این مخالفت ما با آموزش آداب و مناسک دینی به کودکان زیر هفت سال برایتان سوال شده، میتوانید از کارگاه تربیت دینی 1 استفاده کنید. ما معتقدیم در هفت سال اول به جای تمرکز روی آموزش اصول اعتقادی، اخلاقی، آداب دینی روی احساسات و عواطف بچهها برنامهریزی میکنیم. همۀ تلاشمان را میکنیم تا حس خوبی را نسبت به دین و دینداری در بچهها ایجاد کنیم.
صندوقچۀ خاطرات شما از چه جنسی است؟
جنس صندوقچه ی خاطرات خود من بیش تر وقت ها از جنس شنیدنی هاست، از جنس موسیقی ها و تصنیف ها، از جنس صداها و لحن ها؛حالا شما از صندوقچه ی خاطرات تان بگویید؛ جنس نوستالژی هایتان چشیدنی ست یا بوییدنی یا شنیدنی؟ فرزندتان چه طور؟ معمولاً کی ها به یاد گذشتهها میوفتد و برایتان خاطره تعریف میکند؟ “مامان یادته”هایش بیشتر مال سرسفره است یا موقع آب بازی در حمام و یا هنگام ورقزدن آلبوم خانوادگی؟
اگر این سوال آخر را به شک و تردید جواب دادید، هر چه سریعتر یک قلم و کاغذ بردارید و یک جای در دسترس قرار دهید و خاطرهبازی و ذوق زدگیهای نوستالژیک فرزندتان را یادداشت کنید؛ قرار است یک صندوقچۀ خاطرات برایش بسازیم و به این یادداشتها خیلی احتیاج داریم.
فوتوفنهای علاقهمند کردن کودکان به دین
خوب است چند نکتۀ کلیدی را با هم مرور کنیم:
1. همیشه از خودتان شروع کنید: بچۀ نمازخوان می خواهید؟ نماز اول وقت خوان باشد. بچۀ قرآن خوان میخواهید؟ برنامۀ قرائت روزانۀ قرآن تان ترک نشود. بچۀ خوش اخلاق میخواهید؟ روزی هزار بار از کوره در نروید.
2. تا میتوانید ریا کنید! قربه الی الله: رفتارهای دینی را درمعرض دید بچهها انجام دادن، اسمش ریا نیست؛ آموزش غیرمستقیم و عملی است که تا دلتان بخواهد ثواب هم دارد.
3. همیشه سیمها را چک کنید کودی برایشان غریبه خواهید شد و رساناییتان را از دست خواهید داد. یعنی هر چقدر هم که آیت الله بهجت باشید، از فضلتان چیزی نصیب بچهها نخواهد شد. لطفا پا به پای بچههایتان بچگی کنید.
4. اجبار را از دینداری حذف کنید.
5. برای تربیت دینی بالای هفت سال هم میتوانید به این پنجره مراجعه کنید.
بسیارخوب! حالا می توانیم با خیال راحت برویم سراغ ساخت و سازمان.
انواع نوستالژیهایی که داریم:
1. نوستالژی های شهر فرنگی:
این جنس نوستالژی ها مخصوص بچههایی است که سبک به خاطرسپاری شان دیداری است. مثلا بچههایی که با دیدن یک لباس که از فلان مغازۀ خاص خریدهاید، تمام خاطرات آن روز خرید را با شور و هیجان تعریف میکنند. برای این بچهها حتما از سفرهای زیارتی سوغاتی مورد علاقه شان را به خانه ببرید. از مشهد که برمیگردید، از امام رضاجان یادگاری چشم نواز بگیرید و به فرزندتان هدیه کنید؛ اسباب بازی دوست داشتنی، جانماز کوچولوی خوشرنگی، تسبیح رنگین کمانی یا هر چیز دوست داشتنی دیگری.
2. نوستالژیهای نرم و مخملی:
بچههای لمسی اولاً که خیلی محتاج و مشتاق ناز و نوازشاند و ثانیاً از طریق حس لامسه و ارتباط پوستی، خیلی خوب با اشیاء رابطه میگیرند. کلاً که همۀ بچهها مخصوصا خیلی کوچولوها عاشق بالا رفتن از سر و کول مامان و بابا موقع نمازند. ولی بچههای لمسی بیشتر از سایر بچهها کینۀ نماز را به دل خواهند گرفت.
این مدل بچهها را موقع خواندن قرآن و دعا میتوانید در آغوش بگیرید و کتاب را به دستشان بدهید. در حین خواندن، ناز و نوازش و بوسه فراموش نشود. راههای دیگر ابراز محبت را در محبت به کودک؛ قویترین داروی روح کودک مطالعه کنید.
3. نوستالژیهای صفحه گرامافونی:
این جنس بچهها با شعر، موسیق، ریتم و صدا خیلی خوب ارتباط میگیرند. برای ساختن صندوقچۀ خاطرات آنها سعی کنید برای مناسبتهای مذهبی، نواهای تکراریِ دوست داشتنی دست و پا کنید. مثلا یک ربنایِ همیشه ثابت برای نزدیک افطار یا یک اذان ثابت برای اوقات نماز. میتوانید از صوتهای آماده استفاده کنید مثلا از ترتیل حنانه خانم خلفی. برای مناسبتهای مذهبی از سرودهای آشنا استفاده کنید. همۀ ما چمرانیها سالهاست با نوای زمین ستاره بارون، لبای غنچه خندون، تو خونۀ محمد، میخواد بیاد یه مهمون” به استقبال جشن تولد حضرت مادر میرویم.
نکتۀ طلاییِ نوستالژیک این که بچهها به خاطر شدت فطری بودنشان اهل انساند، به محبوبها و داشتههای قدیمیشان به شدت وفادارند. پس زیادی هم خلاقیت به خرج ندهید و از تکرار نترسید. درباره انس با قرآن هم میتوانید به مقالۀ انس با قرآن برای دستهای کوچولو مراجعه کنید.
4. نوستالژیهای مافینی با عطر سیب و دارچین:
نوستالژیکترین لحظهها برای بچههایی که خاطرههایشان با طعمها و رایحهها خوب جوش میخورد، لحظههای نذری پزان است یا اوقات خوش دم افطار که با مامان مشغول تدارک سفرۀ افطار میشوند. علاوه بر این:
بازی کنید. در همه جا بازی کنید. جنس صندوقچۀ خاطرات کودکان بدون بازی و اسباب بازی به شیرینیِ بدون قند و شکر می ماند.
کلام آخر
و کلام آخر این که وقت آدمی زاد طلاست، از همان ثانیۀ اول پا گذاشتن به این کرۀ خاکی! و نباید گذاشت که به بطالت و بیهودگی بگذرد. مخصوصاً هفت سال اول زندگی که به اجماع همۀ صاحب نظران تربیتی، طلاییترین دورۀ زندگی است. باید این هفت سال را تماماً صرف زیرسازی بنای رفیع شخصیت فرزندمان کنیم. بهتر است این شالوده را پر کنیم از مهر و عطوفت و پیوند و دلبستگی. سعی کنید تعامل بدون امرونهی با کودک را یاد بگیرید.
میدانم که عزم تان را جزم کردهاید تا یک صندوقچۀ خاطرات رنگین کمانی برای فرزندتان بسازید. پس به عنوان حسن ختام، این سخنرانی هم تقدیم شما تا موقع ساخت و ساز، دست تان پرِ پر باشد و خدای ناکرده خط نخورد! کل اش شنیدنی ست ولی به طور خاص از دقیقۀ 30 به بعدش را حتما ببینید.
