آیا انتخاب کتاب کودک مهم است؟ چه‌طور داستان‌های کودکانه را انتخاب کنم؟ قصه‌های شنیدنی به چه دردی می‌خورند؟
نویسنده: فاطمه امیریان
از الف تا ی انتخاب کتاب کودک
کتاب کودک؛ بهترین دوست کودکان!
در مقالۀ یک مربی قصه‌گوی حرفه‌ای بشو فهمیدیم زبان دوم بچه‌ها، قصه است. اگرچه امروزه کتاب‌های صوتی دارند جای کتاب‌های کاغذی را می‌گیرند؛ اما برای بچه‌ها هنوز سر و کلۀ قصه‌ها در کتاب‌ها پیدا می‌شوند. کتاب‌ها فقط یک مشت کاغذ نیستند؛ بلکه یک دریچه رو به دنیای دانش، فرهنگ، خیال و تجربه هستند. خیلی از والدین دوست دارند فرزندان کتاب‌خوانی بار بیاورند. فرزندی که داستان‌های کودکانه را می‌خواند و قصه‌های مفید را می‌شنود. وقتی از خودشان می‌پرسیم روزانه چقدر مطالعه دارند به جواب عحیب و غریبی می‌رسیم! این را یادتان باشد بچه‌های ما همانی می‌شوند که خودمان هستیم. اگر شما به عنوان والدین و مربی روزانه 5 دقیقه هم مطالعه ندارید، احتمال اینکه فرزندتان مثل خودتان شود، خیلی زیاد است. پس لطفا شما هم به عنوان اولین الگو برای فرزندتان، تغییر را از خودتان شروع کنید. عادت‌های ناپسند را دور بریزید تا بچه‌ها با بهترین دوستشان آشنا شوند. در این مقاله به طور ویژه دربارۀ چرایی کتاب خواندن، تاثیر داستان‌های کودکانه و معرفی کتاب‌های مخصوص کودک و نوجوان می‌پردازیم.
چرا دنبال این هستیم بچه‌ها جذب کتاب کودک شوند؟
اهمیت کتاب‌خوانی برای کودکان بسیار زیاد است. دلایل زیادی برای تشویق آنها به این عادت خوب وجود دارد. به چندتا از دلایل مهم اشاره می‌کنیم:
- قدرت تخیل و تفکر: قصه‌های مفید و خیال‌انگیز، به بچه‌ها فرصت خیال‌بافی را می‌دهند. بچه‌ها می‌توانند درمورد شخصیت‌ها تفکر و اظهار نظر کنند.
- کسب تجربه: داستان‌ها شروع و پایانی دارند. در پایان، پیامی به خواننده منتقل می‌شود. کتاب کودک این پیام را به طور پنهانی و در قالب داستان‌های کودکانه منتقل می‌کند. بچه‌ها با فهمیدن آن، تجربه کسب می‌کنند.
- پاسخ به سوالات: داستان‌های کودکانه به تناسب سن نوشته می‌شوند. اگر کتاب مناسبی را برای کودکان تهیه کنید، سوال‌های ذهنشان به جواب می‌رسند.
- آموزش و تفریح: نوع کتاب و سن کودک برای رسیدن به هدف آموزش و تفریح مهم است. در ادامه به این موضوع می‌پردازیم.
داستان‌های کودکانه براساس رده سنی
صفر تا یک سالگی: شما مادرهای فعال و دغدغه‌مند از دوران جنینی تا انتهای یک سالگی، می‌توانید از طریق صدا کتاب‌خواندن را برای نوزادتان لذت‌بخش کنید.
کتاب برای 2 تا 3 سالگی: به این دوران، دوران نوپایی میگوییم. قصه‌ها باید با احساس برای بچه‌ها خوانده شود. در این سن زبان بچه‌ها، بازی است. سعی کنیم از کتاب‌های تعاملی با تصاویر خلوت استفاده کنیم.
کتاب برای 4 تا 6 سالگی: شروع کتاب‌خوانی بچه‌ها از این سن است. والدین می‌توانند به متن کتاب وفادار نباشند.
کتاب برای 7 تا 9 سالگی: برای کودکان این سن، باید کتاب‌هایی را خرید که محتوای متنی درشت و کمی دارند. کتاب‌هایی با کلمات درشت و کم به بچه‌ها اعتماد به نفس می‌دهد. بچه‌ها برایشان جالب و غرور آفرین است که مثلاً دوازده صفحه کتاب خوانده‌اند.
کتاب برای 9 تا 12 سالگی: دیگر بچه‌ها متوجه آموز‌ش‌های قصه و داستان می‌شوند. بچه‌ها در این سن دوست دارند سبک‌های مختلف داستانی را امتحان کنند. یکی از کارهای مفیدی که توصیه می‌شود این است که ازشان بخواهیم تا خلاصه‌ای از کتاب را بگویند.
سفری به انواع کتاب‌ها و قصه‌ها
- کتاب تصویری: بعضی از کتاب‌ها فقط تصویر دارند. مثل رنگ زیبای خیال، جنگل برای همه، سه گانۀ کلاه. این کتاب‌ها به پرورش خلاقیت بچه‌ها کمک می‌کند و قابلیت تکرار با قصه‌های مفید متفاوت را هم دارند. برای داستان غیر تکراری، می‌توانید به باقچه (باغی پر از قصه) مراجعه کنید.
- کتاب طنز: این نوع، کتاب‌خواندن را لذت‌بخش می‌کند و می‌تواند شروع خوبی برای دوستی بچه‌ها با کتاب باشد. از کتب طنز می‌توان به من صندلی نیستم، فیلی و فیلی، مدرسه عجیب و غریب، از شر گرگ خلاص بشیم اشاره کرد.
- کتاب تعاملی: تصاویر زیاد، با متن کم از ویژگی این نوع است، به عنوان مثال: جان من کتاب را باز نکن، بگو و برو، بزن روی درخت جادویی و مجموعۀ بیا و ببین. این نوع برای سنین بالای هفت سال به شدت پیشنهاد می‌شود.
کتاب‌ها چه تاثیراتی بر کودکان دارند؟
- افزایش دایره واژگان: اگر بچه‌ها موقع صحبت کردن، از کلمات بیشتری استفاده کنند اعتماد به نفس‌شان بالا می‌رود.
- تقویت ذهن: مطالعه باعث می‌شود تمرکز ذهن بچه‌ها بیشتر شود.
- سلامت روان: این موضوع در انتخاب نوع داستان مهم است. از خریدن کتاب‌هایی که دربارۀ موجودات ناشناخته مثل جن هستند جلوگیری کنید؛ چرا که اینها باعث می‌شوند سلامت روان بچه‌ها به خطر بیوفتد.
- پیشرفت تحصیلی: اگر کتاب‌ها در 7 سال اول زندگی جذاب باشد، در 7 سال دوم زندگی هم جذاب خواهند بود؛ چه در قالب قصه‌ها و داستان‌های کودکانه، چه در قالب کتاب درسی.
- افزایش قدرت یادگیری: پیام‌های اخلاقی که در متن داستان و قصه‌های مفید پنهان است، نکات ارزشمندی را آموزش می‌دهد. بچه‌هایی که مطالعه دارند، بیشتر مسائل مربوط به خودشان را می‌توانند حل کنند.
- تقویت مهارت‌ها: کتاب باعث می‌شود مهارت‌های زبانی و ارتباطی کودکان تقویت شوند.
بهترین کتاب کودک را چه طور انتخاب کنیم؟
طرح جلد:طرح جلد جذاب می‌تواند برای سنین خاصی جالب باشد. طرح جلدی را انتخاب کنیم که رنگ‌آمیزی‌های جذابی دارند.
پشت جلد:معمولاً نویسنده‌ها چند خط دربارۀ کتاب و موضوعِ آن در پشت جلد می‌نویسند. این موضوع می‌تواند در خرید کتاب به شما کمک کند.
خواندن صفحه اول:این صفحه نقش کلیدی در جذب توجه کودک و ترغیب به خواندن داستان دارد. گاهی اوقات صفحۀ اول، دنیای داستان را به تصویر می‌کشد.
تصاویر:تصاویر بعضی از کتاب‌ها خاکستری و بی‌روح هستند. این کتاب‌ها برای کودکان جذاب به نظر نمی‌آید.
محتوای کتاب: بسیاری از والدین هنگام خرید، زمانی برای فهمیدن محتوای کتاب ندارند. کتاب‌هایی مثل خرگوشک و عروسکش، باغ بی‌انتها، خرس مهربان، آقای خاش خاشی و چندین کتاب دیگر را در سایت چمرانی‌ها بررسی کرده‌ایم. می‌توانید قبل از خرید به این بخش مراجعه کنید.
بهترین داستان‌های کودک و نوجوان ایرانی
یکی از نگرانی والدین و مربی‌ها مربوط به دوران نوجوانی بچه‌ها می‌باشد. دوره نوجوانی به دلیل تغییرات جسمی و روانی، دورۀ حساس و پرچالشی محسوب می‌شود. ما بسته‌ای با عنوان بسته ارتباط با نوجوان در حدود 120 دقیقه تهیه کرده‌ایم. در این بسته، دربارۀ چالش‌های این سن صحبت کرده‌ایم. شما می‌توانید همین الان، آن را از سایت تهیه کنید. علاوه بر آن در کارگاه‌های چمرانی هربار که صحبت از نوجوان و کتاب می‌کنیم، والدین از ما دربارۀ معرفی کتاب می‌پرسند. نظر ما قصه‌های مفید از ادبیات کهن است. امروزه داستان‌های کهن با ادبیاتی جدید و مناسب نوجوان‌ها چاپ شده است. این شما و این لیست کتاب‌های مخصوص کودک و نوجوان:
و کتاب‌های نوستالژی دورۀ خودتان!
معرفی انتشارات حوزۀ کتاب کودک
یکی از دغدغه‌های والدین شناخت انتشارات خوب برای کودکان است. بهترین کتاب کودک در انتشاراتی مثل کتاب‌کار، شورای کتاب کودک، نشر آستان قدس، هدهد، نردبان، فاطمی و مهرسا چاپ شده‌اند. سایت کودک من، یکی از فروشگاه‌های فعال در این زمینه است.
به دوستی با چه کتابی «نه» بگوییم؟
امروزه بیشتر صحبت‌های مربی‌ها و والدین دربارۀ این است که چه کتابی بخوانیم! چمرانی‌ها بر این موضوع هم تاکید دارند که “چه کتابی نخریم”. این موضوع به رده‌های سنی مختلف بستگی دارد:
کتاب‌های رنگ‌آمیزی: کتاب رنگ آمیزی برای زیر 7 سال ممنوع است؛ چون در این سنین نیازی نیست کودک آموزش ببیند. اتفاقاً اگر خارج از طرح هم رنگ‌آمیزی کند بهتر است.
دایره المعارف‌ها: این کتاب حجم زیادی از اطلاعات را به بچه‌ها یاد می‌دهد. ما برای کودکان زیر 7 سال این کتاب‌ها را ممنوع کرده‌ایم؛ چرا که به بچه‌ها برچسب تنبل و زرنگ و خنگ و باهوش زده می‌شود. بچه‌ها در سنین نُه، ده سالگی خودشان برحسب نیاز به این کتاب‌ها رجوع می‌کنند.
کتاب‌هایی که با فرهنگ خانواده متفاوت است: این کتاب‌ها باعث می‌شوند چارچوب و قیدهای خانواده زیر پا گذاشته شود.
کتاب‌هایی با تصویرسازی نامناسب: لطفا موقع خرید حتما کتاب را ورق بزنید و تصاویرش را نگاه کنید.
جمع بندی
همانطور که گفتیم کتاب برای زندگی کودک مهم است. ارزش‌های انسانی مثل: شجاعت، انسانیت، دوستی، عشق، صبر، همکاری و… در لایه‌های زیرین کتاب قایم شده‌اند. بچه‌ها در سنین پایین درکی از این ارزش‌ها ندارند؛ اما با تقلید از شخصیت‌ها ناخودآگاه به این ارزش‌ها می‌رسند. اگر خودتان به عنوان والدین و مربی مطالعه ندارید، قبل از هرچیزی خودتان را کتاب‌خوان کنید. این کار باعث می‌شود بچه‌ها هم رفته رفته به این سمت گرایش پیدا کنند. قبل از خرید هر کتابی، موارد گفته شده در مقاله را بررسی کنید. هم‌چنین می‌توایند به سایت چمرانی‌ها مراجعه کرده و درباره معرفی چندین کتاب اطلاعات کسب کنید. چناچه دربارۀ موضوع خاصی نیازه به مشاوره دارید، می‌توانید در بخش راهچه از مشاورین حاذق چمرانی کمک بگیرید.
