می‌دونستید که مربی‌ها در اوقات فراغت تابستون ممکن هستش که فرصت‌های پیشرفت بچه‌ها رو تبدیل به تهدید کنن؟
مقدمه
اوقات فراغت در مهدکودک از بخش‌های مهم کودک به شمار می‌آید. اگر این زمان به‌درستی برنامه‌ریزی نشود، ممکن است به‌جای رشد، باعث دل‌زدگی یا وابستگی کودک به وسایل دیجیتال شود.
اشتباهات کوچک و گاه ناآگاهانه مربیان می‌تواند تأثیرهای زیادی بر کیفیت این زمان بگذارد. در این مقاله، به پنج اشتباه رایج در پر کردن اوقات فراغت کودکان در مهد می‌پردازیم.
اشتباهات رایج مربیان در بحث اوقات فراغت کودکان:
۱. تکیه‌ی بیش از حد بر وسایل دیجیتال (موبایل، تبلت، تلویزیون)
یکی از اشتباهات رایج در برخی مهدکودک‌ها، استفاده‌ی زیاد و بی‌برنامه از وسایل دیجیتال مانند تلویزیون، موبایل یا تبلت برای سرگرم کردن کودکان است. گاهی اوقات، مربی‌ها برای آرام نگه داشتن یا کنترل کلاس، از پخش مداوم برنامه‌های کارتونی یا بازی‌های دیجیتالی استفاده می‌کنند. این روش شاید در ظاهر ساده و بی‌دردسر به نظر برسد، اما در بلندمدت می‌تواند آسیب‌های جدی به رشد کودک وارد کند.
تماشای زیاد صفحه‌نمایش، فرصت تجربه، حرکت و تعامل را از کودک می‌گیرد. کودکانی که زمان زیادی را با وسایل دیجیتال می‌گذرانند، معمولاً در مهارت‌های اجتماعی، تمرکز، خلاقیت و توانایی حل مسئله ضعف بیشتری دارند. همچنین این وابستگی می‌تواند باعث کاهش ارتباط عاطفی کودک با دیگران و حتی ایجاد حالت‌های بی‌قراری یا پرخاشگری شود.
مربی آگاه باید بداند که وسایل دیجیتال، در بهترین حالت، تنها یک ابزار کمک‌آموزشی هستند و نه جایگزین بازی‌های فعال و واقعی. بهتر است زمان فراغت با فعالیت‌هایی مثل بازی‌های گروهی، قصه‌گویی، کاردستی، فعالیت دست‌ورزی و تعامل آزاد پر شود تا کودک فرصت یادگیری و رشد همه‌جانبه پیدا کند.
۲. نادیده گرفتن بازی‌های گروهی و تعاملی
یکی از اشتباهاتی که گاهی در مهدکودک‌ها دیده می‌شود، بی‌توجهی به بازی‌های هیجانی و گروهی است.
بازی‌های گروهی فقط وسیله‌ای برای سرگرم‌کردن کودک نیستند؛ بلکه زمینه‌ای مهم برای یادگیری مهارت‌های اجتماعی به شمار می‌آیند. کودک در این بازی‌ها نوبت گرفتن، گوش دادن، همکاری، حل مسئله و کنترل هیجان را تجربه می‌کند.
اگر مربی فقط به بازی‌های انفرادی یا فعالیت‌های بی‌کلام مانند تماشای تلویزیون یا بازی با اسباب‌بازی‌های شخصی اکتفا کند، کودک فرصت تعامل با همسالان را از دست می‌دهد. این موضوع به‌ویژه در سنین پیش‌دبستانی که پایه‌ریزی روابط اجتماعی شکل می‌گیرد، اهمیت زیادی دارد.
بازی‌های ساده‌ای مانند «ساختن یک چیز با همکاری»، «نقش‌بازی‌های گروهی» می‌توانند به‌راحتی اجرا شوند و نیاز به امکانات پیچیده ندارند.
مربی آگاه باید تلاش کند تعادل میان بازی‌های فردی و گروهی را حفظ کرده و شرایط را برای تعامل مؤثر کودکان فراهم کند. با این کار، اوقات فراغت نه‌تنها لذت‌بخش، بلکه آموزنده و سازنده نیز خواهد بود.
۳. پر کردن بیش از حد زمان با فعالیت‌های ساختارمند
گاهی مربیان با نیت خوب، تمام زمان کودک را با فعالیت‌های هدفمند و از پیش‌برنامه‌ریزی‌شده مانند نقاشی، آموزش حروف، شعر یا کاردستی پُر می‌کنند. در حالی‌که این برنامه‌ها مفیدند، اما اگر جای تمام اوقات فراغت را بگیرند، فرصت بازی آزاد و رشد خلاقیت از کودک گرفته می‌شود.
چرا این کار می‌تواند اشتباه باشد؟
-
کودک فرصت خیال‌پردازی و تصمیم‌گیری مستقل پیدا نمی‌کند.
-
بازی‌های آزاد، جای خود را به فعالیت‌های هدایت‌شده می‌دهند.
-
کودک کمتر با احساساتش روبه‌رو می‌شود و مهارت‌های خودتنظیمی را تمرین نمی‌کند.
-
خلاقیت و ابتکار کودک به‌مرور کاهش می‌یابد.
-
گاهی کودک دچار خستگی ذهنی یا دل‌زدگی از مهد می‌شود.
مثال:
کودکی که هر روز باید مطابق الگوی مشخصی نقاشی کند، شاید هیچ‌وقت نتواند از ذهن خودش چیزی بکشد یا رنگ‌ها را آزادانه انتخاب کند. این یعنی فرصت تجربه شخصی و رشد تخیل از بین می‌رود. مربی باید بین برنامه‌های ساختارمند و زمان آزاد تعادل ایجاد کند؛ دست‌کم بخشی از روز را به بازی آزاد و بدون هدایت مستقیم اختصاص دهد.
۴. عدم توجه به علایق و نیازهای فردی کودک
یکی از اشتباهات رایجی که برخی مربیان در برنامه‌ریزی اوقات فراغت کودکان مرتکب می‌شوند، نادیده گرفتن تفاوت‌های فردی کودکان در علاقه‌مندی‌ها، توانایی‌ها و نیازهایشان است. شناخت علاقه‌مندی‌ها و نیازهای کودکان مهم است. هر کودک شخصیت، سلیقه و انرژی متفاوتی دارد؛ برخی کودکان به فعالیت‌های هنری مانند نقاشی یا کاردستی علاقه دارند، در حالی که برخی دیگر عاشق تحرک و بازی‌های بدنی هستند. اگر برنامه‌ریزی‌ها بر اساس یک الگوی ثابت و عمومی صورت گیرد، بدون توجه به این تفاوت‌ها، ممکن است کودک احساس بی‌انگیزگی، خستگی یا حتی مقاومت نسبت به فعالیت‌ها پیدا کند.
همچنین، نادیده گرفتن نیازهای روانی و عاطفی کودک نیز می‌تواند به کاهش کیفیت تجربه‌ی او از اوقات فراغت منجر شود. برای مثال، کودکی که خجالتی است ممکن است به زمان و فضای بیشتری برای ارتباط گرفتن با دیگران نیاز داشته باشد و فعالیت‌هایی مانند بازی‌های گروهی بدون آمادگی قبلی برایش استرس‌زا باشد.
مربیان موفق کسانی هستند که با دقت به مشاهده‌ی رفتار و گفتار کودکان می‌پردازند و تلاش می‌کنند برنامه‌هایی را طراحی کنند که با روحیات و علایق هر کودک هماهنگ باشد. این رویکرد نه‌تنها موجب افزایش مشارکت و شادی کودکان می‌شود، بلکه به رشد شخصیتی و تقویت اعتماد به‌نفس آن‌ها نیز کمک خواهد کرد.
۵. نداشتن تنوع در نوع فعالیت‌ها و تکراری شدن برنامه‌ها
یکی از اشتباهات رایج مربیان در پر کردن اوقات فراغت کودکان، بی‌توجهی به تنوع فعالیت‌هاست. برخی مربیان پس از موفقیت با چند بازی یا فعالیت خاص، همان‌ها را بارها تکرار می‌کنند و برنامه‌ای یکنواخت و قابل پیش‌بینی شکل می‌گیرد. این تکرار باعث می‌شود کودکان به مرور زمان دچار بی‌حوصلگی شوند و مشارکت آن‌ها کاهش یابد.
در حالی که داشتن تنوع در نوع فعالیت‌ها، چهار دستاورد مهم به همراه دارد:
- افزایش انگیزه و مشارکت کودک
- تقویت مهارت‌های مختلف
- جلوگیری از خستگی و یکنواختی
- رشد خلاقیت و کنجکاوی
اشتباه برخی مربیان در این است که گمان می‌کنند تنوع نیازمند برنامه‌های پیچیده یا پرهزینه است، در حالی که تغییر در نحوه‌ی اجرا، ابزار مورد استفاده یا فضای فعالیت هم می‌تواند حس تازگی ایجاد کند. بی‌توجهی به این موضوع، فرصت‌های یادگیری و رشد را محدود کرده و فضای فعالیت را کسل‌کننده می‌کند.
جمع‌بندی
برای پر کردن اوقات فراغت کودکان، مربیان باید از چند اشتباه رایج پرهیز کنند؛ از جمله تکیه‌ی بیش از حد بر وسایل دیجیتال، نادیده گرفتن بازی‌های گروهی، پر کردن افراطی زمان با برنامه‌های ساختارمند، بی‌توجهی به علایق فردی کودک، و نداشتن تنوع در فعالیت‌ها. کودکان نیاز دارند تجربه‌های مختلفی داشته باشند تا انگیزه، خلاقیت و مهارت‌هایشان رشد کند. برنامه‌های یکنواخت و بدون انعطاف، نه‌تنها باعث خستگی و بی‌حوصلگی می‌شود، بلکه فرصت رشد متعادل را از آن‌ها می‌گیرد. تنوع، تعامل و شناخت ویژگی‌های فردی، کلید موفقیت در برنامه‌ریزی برای کودکان است.
