ترس در کودکان یک احساس طبیعی است که هر کودکی با آن مواجه می‌شود. وظیفۀ ما به عنوان والد و مربی این است که راهکارهای مناسبی برای آن پیدا کنیم.
نویسنده: فاطمه امیریان
مقدمه
ترس در کودکان یک پدیده طبیعی است که به دلایل مختلفی ایجاد می‌شود. دلیل این ترس‌ها می‌توانند از تجربیات شخصی، محیط خانواده و حتی ویژگی‌های ژنتیکی باشد. در ادامه به بررسی علل، انواع و راه‌های مقابله با ترس در کودکان می‌پردازیم.
علل ترس در کودکان
ترس در کودکان معمولاً به دلایل زیر ایجاد می‌شود:
- انتقال الگوهای ترس: والدین ممکن است به طور ناخودآگاه ترس‌های خود را به فرزندان منتقل کنند. والدینی که دچار اضطراب می‌شوند، احتمالاً فرزندانشان نیز ترس بیشتری را تجربه خواهند کرد.
- تجربیات ناگوار: حوادث یا تجربیات منفی مانند ترس از آمپول یا حوادث ناگوار می‌توانند منجر به ایجاد ترس در کودکان شوند.
- جدایی از مادر: جدایی از مادر به دلایلی مثل تحصیل و فرزند دوم و… می‌تواند رخ دهد که از دیگر عوامل ایجاد ترس در کودک است.
- محیط کنترل‌گر: والدینی که رفتارهای کنترل‌گرانه دارند، ممکن است باعث ایجاد وابستگی و احساس ناتوانی در کودکان شوند، که این امر می‌تواند منجر به اضطراب و ترس شود.
- فشارهای اجتماعی و تحصیلی: تعیین نمرۀ بالا و یا کسب مقام در رشته‌های خاص می‌تواند بچه‌ها را بترساند.
- سخت‌گیر بودن والدین و اعمال تنبیه‌های شدید می‌تواند در کودک ترس ایجاد کند.
- انیمیشن‌ها: بعضی از انیمیشن‌ها تاثیرات نامطلوبی بر روان بچه‌ها می‌گذارد.
تفاوت ترس و فوبیا
ترس یک احساس طبیعی و سالم است که به عنوان یک واکنش دفاعی در برابر خطرات واقعی عمل می‌کند و معمولاً قابل مدیریت است. در مقابل، فوبیا نوعی اختلال اضطرابی است که شامل ترس شدید و غیر منطقی از یک شی یا موقعیت خاص می‌شود و می‌تواند زندگی روزمره فرد را مختل کند. در حالی که ترس به طور معمول پس از مواجهه با منبع آن کاهش می‌یابد، فوبیا معمولاً به مدت طولانی ادامه دارد و فرد را به تلاش برای اجتناب از موقعیت‌های ترسناک وادار می‌کند
انواع ترس در کودکان
کودکان ممکن است از چیزهای مختلفی بترسند که شامل موارد زیر است:
- ترس از تاریکی
- ترس از حیوانات
- ترس از غریبه‌ها
- ترس از امتحانات یا ارزیابی‌ها
- ترس از آمپول
- ترس از تنهایی
این ترس‌ها بسته به سن کودک تغییر می‌کنند. به عنوان مثال، کودکان ۵ تا ۷ ساله معمولاً از مرگ و مسائل مربوط به آن می‌ترسند.
ترس مفید هم داریم؟
ترس، به عنوان یک سیستم هشدار عمل می‌کند و به کودکان کمک می‌کند تا از خطرات واقعی آگاه شوند و در موقعیت‌های خطرناک واکنش مناسب نشان دهند. به عنوان مثال، ترس از مکان‌های خطرناک یا حیوانات می‌تواند به آن‌ها بیاموزد که چگونه از خود محافظت کنند و در مواجهه با خطرات محتمل محتاط باشند
علائم ترس در کودکان
کودکان ممکن است علائم مختلفی را هنگام تجربه ترس نشان دهند، از جمله:
- جویدن ناخن
- حسادت
- پرخاشگری و عصبانیت
- جیغ کشیدن یا گریه کردن
- وجود لرزش در اندام‌ها
- فرار از موقعیت‌های هراس‌آور
- وابستگی شدید به والدین
- رنگ پریدگی در صورت
- گرفتگی صدا و تنگی نفس
- افزایش ضربان قلب
- تعرق شدید
- اختلال در خواب
- اختلالات گوارشی
- تنگی نفس و افزایش ضربان قلب
- احساس خستگی شدید
راهکارهای مقابله با ترس
برای کمک به کودکان در مدیریت ترس‌هایشان، والدین می‌توانند اقداماتی انجام دهند:
- حمایت عاطفی: حمایت عاطفی یکی از بهترین و تاثیرگذارترین راهکارهای درمان ترس کودکان است. والدین و مربی‌ها باید نوعِ تعامل با کودک را بلد باشند. در همین راستا بسته‌ای با عنوان تعامل با کودک در 14 ساعت تهیه کرده‌ایم. می‌توانید همین حالا این بسته را از کاچی (کارگاه‌های چمرانی) تهیه کنید.
- مواجهه تدریجی: آشنا کردن کودک با محرک‌های ترسناک به تدریج و تحت نظارت والدین می‌تواند به کاهش ترس کمک کند.
- گفت‌وگو درباره احساسات: تشویق کودک به بیان احساساتش و توضیح دادن اینکه ترس طبیعی است، می‌تواند مفید باشد.
- ایجاد محیط امن: فراهم کردن یک محیط امن و حمایت‌کننده برای کودک، احساس امنیت را افزایش می‌دهد.
- تفاوت میان خیالات و واقعیت را برای کودک خود مشخص کنید.
- کتاب‌ها و داستان‌هایی را برای کودک خود تعریف کنید که در آن‌ها افراد توانسته‌اند بر ترس‌های خود غلبه کنند. این کار باعث می‌شود تا کودک شما نیز از آن‌ها الگوبرداری کند و ترسش کم شود.
- افزایش اعتماد به نفس: کودکان با افزایش اعتماد به نفس می‌توانند با ترس‌های خود مقابله کنند.
- بازی‌درمانی: بچه‌ها با بازی کردن می‌توانند بر ترس‌هایشان مقابله کنند. مثلاً اگر کودکتان از گرگ می‌ترسد، می‌توانید در بازی نقشی به گرگ بدهید و در آخر گرگ بازنده شود.
آیا ترس در کودکی می‌تواند تبدیل به اختلالاتی در بزرگسالی شود؟
وجود ترس در کودکان می‌تواند تأثیرات عمیقی بر سلامت روانی آن‌ها در بزرگسالی داشته باشد. تجربیات نامطلوب و استرس در دوران کودکی ممکن است منجر به تغییرات بیولوژیکی در مغز شود؛ به ویژه در نواحی مرتبط با حافظه و احساسات. کودکانی که تحت فشارهای روانی قرار دارند، احتمال بیشتری دارد که در بزرگسالی به بیماری‌های جسمی و روانی مبتلا شوند. علاوه بر این، ترس‌های شدید و مداوم می‌توانند منجر به اختلالات عاطفی مانند اضطراب و افسردگی شوند و مهارت‌های مدیریت استرس را در کودکان تضعیف کنند. این امر ممکن است به بروز مشکلاتی نظیر اعتیاد یا روابط ناسالم در بزرگسالی منجر شود.
آیا ترس در کودکان خطرناک است؟
ترس در بچه‌ها می‌تواند خطرناک باشد و عوارض جدی بر سلامت روانی و جسمی آن‌ها داشته باشد. ترس‌های شدید و مداوم می‌توانند منجر به مشکلاتی مانند اضطراب، افسردگی و اختلالات رفتاری شوند. این عوارض ممکن است شامل کاهش توانایی در تمرکز، اختلالات خواب، و مشکلات اجتماعی مانند گوشه‌گیری و عدم اعتماد به نفس باشند.
جمع‌بندی
برای کاهش ترس در کودکان، روش‌هایی مانند بازی‌درمانی، کتاب‌خوانی و تقویت اعتماد به نفس از اهمیت بالایی برخوردارند. والدین می‌توانند با ایجاد فضایی امن و گفتگو درباره ترس‌ها، به کودک کمک کنند تا احساسات خود را بیان کند و بر ترس‌هایش غلبه کند. در صورتی که این روش‌ها مؤثر نبودند و ترس کودک به زندگی روزمره او آسیب می‌زند، مراجعه به یک روانشناس متخصص ضروری است.
