هنگام اجرای طرح یادگیری، با چه چالش‌هایی روبرو خواهیم شد؟ ویژگی یک مربی خوب در طرح یادگیری چیست؟
نویسنده: فاطمه امیریان
طرح یادگیری را چطور اجرا کنیم؟
مقدمه
مقدمات تئوری طرح یادگیری را در مقالۀ طرح یادگیری در حسینیه کودک چگونه است به طور مفصل توضیح دادیم. اجرای طرح یادگیری به همین راحتی نیست؛ نیازمند برنامه‌ریزی دقیق و ذهن خلاقی است که تنها با تجربه و مشورت انجام می‌شود. برای اینکه به اهداف این طرح برسیم، باید قدم‌هایی را طِی کنیم. با طی کردن این قدم‌ها به اهداف راحت‌تر و سریعتر است. همچنین هنگام اجرای آن، مربی‌ها و کودکان با چالش‌هایی روبرو می‌شوند که به مهمترین‌شان اشاره می‌کنیم. ابتدا شرط‌های یادگیری را بررسی خواهیم کرد.
قدم‌های اجرای طرح یادگیری چیست؟
-
درگیر کردن:
در تمام طرح‌های یادگیری‌مان، در ابتدا سعی می‌کنیم ذهن بچه‌ها را درگیر کنیم. مربی بعد از سناریو نوشتن، شعر یا داستانی را تعریف می‌کند تا ذهن بچه‌ها به آن مشغول شود و تخیل کند. با این کار بعد از پایان سناریو، ذهن بچه‌ها پر از ایده است. به چند روش می‌توانید این کار را انجام دهید:
- شعر ثابت: قبل از یک فعالیت خاص، شعر منحصر به‌فردی را با بچه‌ها بخوانید. با این کار، هر بار که آن شعر را می‌خوانید بچه‌ها می‌فهمند الان وقت آن است.
- چالش و سوال: سوال ساده پرسیدن از بچه‌ها باعث می‌شود تمرکز کنند و حواسشان جمع شود. مثلاً اگر می‌خواهید دربارۀ زمستان صحبت کنید، بهتر است با سوالی مثل «بچه‌ها بنظرتون چرا توی زمستون بخار دهان دیده می‌شه؟» شروع کنید.
- عکس و فیلم: هر عکس ساده می‌تواند بچه‌ها را چند دقیقه مشغول کند. جزئیات هرعکس را مفصل توضیح دهید. یکی از طرح‌های حسینیه کودک، شهر خمیری بود. فیلمی دربارۀ شهر خمیری نشان دادیم و بعد از بچه‌ها خواستیم با خمیرهایشان شهری بسازند. این کار باعث شده بود تا قوۀ تخیل بچه‌ها به کار بیوفتد.
- بستر جذاب: فضا را مطابق با موضوع جذاب کنید. مثلاً اگر قرار است با کاغذرنگی کار را جلو ببرید، در محیط کاغذرنگی‌ها را مرتب بچینید و به هرکس به مقدار لازم کاغذ بدهید. این مرتب بودن تمرکز بچه‌ها و همچنین انگیزه‌شان را بالا می‌برد.
-
اکتشاف:
معمولاً بچه‌ها خودشان مکتشف هستند. مربی فقط باید آنها را ترغیب کند، یا به نوعی روحیه کنشگری‌شان را قلقلک بدهد.
-
توصیف کردن:
مربی بدون ارزش‌گذاری باید به تعریف و توصیف بپردازد. با این روش، به بچه‌ها عمق بیشتری برای درک و فهم می‌دهد. مثلاً به بچه‌هایی که دستشان رنگی است بگویید: «به طرح دستاتون نگاه کنید، شکل کدوم میوه هستند؟» یا «بچه‌ها دستاتون هم رنگی هستن، هم چسبی!».
-
ارتقا دادن:
هر فعالیتی را بعد از چند مرحله انجام، باید ارتقا داد؛ یعنی یک قدم جلوتر برویم. در بازی‌های پرشی ابتدا پرش از یک بالشت را شروع کرده و در نهایت پس از ماه‌ها تمرین به پرش از یک حلقه می‌رسیم. این کار جلوی تکراری شدن بازی‌ها را می‌گیرد و فعالیت‌ها همچنان جذاب می‌مانند. علاوه بر این، اگر همۀ بازی‌ها را ارتقا داده‌اید و دیگر بازی روی کره خاکی نمانده که انجام نداده باشید، به باقچه (باغی پر از قصه و بازی) سر بزنید.
-
ارزیابی:
اگر ارزیابی خوبی داشته باشیم، می‌توان طرح یادگیری را قوی‌تر کرد. جلسه‌های طرح یادگیری هر هفته برگزار می‌شود. در این جلسات نتایج و مزایای طرح‌ها بررسی می‌شود. مربی‌های چمرانی، دفترچه‌ای با نام مشاهده نویسی دارند. در مشاهده نویسی رفتارهای خاص بچه‌ها ثبت می‌شود تا گزارشی مکتوب از روند پیشرفت‌شان داشته باشیم. بخشی از این گزارشات و تجربیات را در گنجینه تجربیات چمرانی‌ها گنجانده‌ایم.
کودکان در طرح یادگیری با چه چالش‌هایی روبرو می‌شوند؟
- بچه‌هایی که وارد فعالیت و بازی نمی‌شوند: این چالش می‌تواند دلایل زیادی داشته باشد. یکی از اصلی‌ترین راه‌حل‌ها ریشه‌یابی است. بعضی از بچه‌ها حوصله هیچ کاری را ندارند. بهتر است مسئول بخشی از فعالیت شود. مثلاً ابزار دستِ او باشد. راه حل دیگر این است که علاقه‌مندی‌هایش را پیدا کرده و مطابق با علایقش طرح فعالیت‌ها را بچینیم؛ البته این نباید باعث شود که بقیۀ بچه‌ها را ندیده بگیریم. مثلاً بیشتر پسربچه‌ها به ماشین علاقه‌مند هستند. ازشان بخواهیم با خمیرها ماشین درست کنند، یا ماشین را نقاشی کنند، یا دربارۀ ماشین قصه تعریف کنند.
- بچه‌هایی که امرونهی زیاد شنیده‌اند: گاهی با بچه‌هایی سروکار داریم که اصلاً حرف‌شنوی ندارند. داشتن والدین دیکتاتور یا کنترل‌گر می‌تواند یکی از علت‌ها باشد. بچه‌ها آن‌قدر در خانه دستور می‌شنوند که دیگر در خارج از خانه، حوصلۀ هیچ کاری را ندارند. در مقالۀ تربیت با چوب یا گل، به آسیب‌های رفتاری والدین پرداخته‌ایم.
مربی‌ها در زمان اجرای این طرح چه چالش‌هایی دارند؟
- مدیریت زمان: برای هر مربی پیش می‌آید که وقت کم یا زیاد بیاورد. هرموقع وقت زیاد آوردید، بهتر است مجموعه فعالیت‌ها و بازی‌هایی را در نظر داشته باشید. ابزارهای ساده‌ای مثل توپ و طناب را دمِ دست بگذارید تا موقع نیاز به کار ببرید. بازی‌هایی مثل پانتومیم برای این مواقع مناسب است. اگر هم وقت کم آوردید، می‌توانید فعالیت را دو مرحله‌ای کنید.
- اجرا نکردن طرح توسط بچه‌ها: اگر بچه‌ها طرح را اجرا نکردند، باید علت‌یابی شود. یکی از روش‌های علت‌یابی پرسش از بچه‌هاست. گاهی اوقات اگر ابزار بیشتری را وارد کار کنید، سریعتر جواب می‌دهد.
- مربی نتواند طرح را جلو ببرد: احتمالاً طرح برای سن بچه‌ها مناسب نیست. هنگام چینش طرح یادگیری، باید به سن و جنسیت بچه‌ها توجه کنیم.
- عوامل کافی نیست: بعضی مواقع طرح برای تعداد زیادی از بچه‌ها است؛ اما در آن روز تعداد بچه‌ها کم است. در اینجا مربی باید طرح را عوض کند. یا اینکه ابزار با طرح مطابقت ندارد. مربی باهوش باید همان فعالیتی که در گوشۀ ذهنش نگه داشته را شروع کند.
ویژگی یک مربی خوب در طرح یادگیری
- نگاه عمیق به رفتار بچه‌ها: باید به شخصیت و رفتار بچه‌ها اشراف کامل داشته باشید. این کار به روند پرورش و آموزش بچه‌ها کمک می‌کند.
- اشراف به روانشناسی رشد بچه‌ها: مربی کاربلد باید بداند که بچه‌ها در چه سنینی، چه توانایی‌هایی کسب می‌کنند. مثلاً کودکان چهار‌ساله و پنج‌ساله از نظر توانایی به شدت با هم متفاوت هستند. مربی باید اینها را بداند تا با توجه به سن و توانایی بچه‌ها طرح یادگیری را بچیند.
- مطالعه کتاب کودک و نوجوان: کتاب‌ها دریچه‌ای رو به دنیای کودکان است. اگر والدین یا مربی دنیای بچه‌ها را بشناسد، می‌تواند راحت‌تر با آنها رابطه برقرار کند. کتاب‌هایی مثل اتاق دوست‌داشتنی من، کلاه شادی، موش پست‌چی از نمونه کتاب‌های برتر در این حوزه هستند. برای آشنایی با کتاب‌های بیشتر به از الف تا ی انتخاب کتاب کودک مراجعه کنید.
- انیمیشن‌ها را بشناسید: شناخت انیمیشن‌های خوب و بد به رابطۀ دوستی با بچه‌ها کمک می‌کند. در بخش چی ببینیم چی نبینیم، لیستی از انیمیشن‌های مختلف را در اختیار شما قرار داده‌ایم.
- صبر و حوصلۀ زیاد: کار و فعالیت با بچه‌ها، مخصوصاً بچه‌های زیر 7 سال، نیازمند حوصلۀ زیاد است. بهتر است با این سنین بیشتر وقت گذاشت و بیشتر گفت‌وگو کرد. ما در بسته‌ای با عنوان مبانی مهد و کار با کودکِ زیر 7 سال، تمام تکنیک‌های مربوط به این سنین را به طور مفصل در 700 دقیقه بررسی کرده‌ایم. همین حالا می‌توانید از اینجا این بستۀ جامع را تهیه کنید.
- انعطاف پذیری: مربی ساعت‌ها و حتی روزها برای طرح یادگیری‌اش وقت گذاشته است. گاهی اوقات بچه‌ها زیر و بَم طرح را بهم می‌ریزند. مربی باید انعطاف لازم را داشته باشد تا اگر طرح عوض شد، بتواند فضا را مدیریت کند.
ویژگی‌های اصلی یک مربی خوب را بررسی کردیم. برای دانستن ویژگی‌های بیشتر می‌توانید به این لینک مراجعه کنید.
جمع‌بندی
دربارۀ چالش‌های این مسیر مفصل توضیح دادیم. همۀ این عوامل وقتی به نتیجه می‌رسد که مربی صبر و حوصلۀ کافی را داشته باشد. بچه‌های زیر 7 سال، معمولاً قِلق دارند و مربی‌ها وقت بیشتری را باید بگذارند تا با آنها رابطه برقرار کنند. معمولاً صبح‌ها قبل از رسیدن همۀ بچه‌ها، مربی‌هایمان وقتی برای صحبت با تک‌تک بچه‌ها صرف می‌کنند تا بچه‌ها با آنها احساس راحتی داشته باشند. اگر کودک زیر 7 سال دارید، می‌توانید همین الان در حسینیه کودک ثبت نامش کنید. کودکتان را با خیال راحت به ما بسپارید.
