فرض کنید برای چند دقیقه هم که شده، کودکتون رو در حیاط تنها می‌گذارید. وقتی برمی‌گردید، می‌بینید که در باغچه نشسته و صورت و لباس‌هاش گِلیه. بنظرتون این کار چه فایده‌ای داره؟
نویسنده: محدثه محبتی
مقدمه
کودکان ذاتاً اهل کشف، تجربه و کنجکاوی‌اند. یکی از شیوه‌های طبیعی آن‌ها برای یادگیری، شرکت در بازی‌هایی است که به اصطلاح «کثیف‌کاری» محسوب می‌شوند؛ مثل بازی با شن یا گِل. برخلاف تصور بسیاری از والدین، این نوع بازی‌ها نه تنها مضر نیستند، بلکه نقش پررنگی در رشد ذهنی، جسمی و عاطفی کودک دارند.
در این مقاله به بررسی دلایل عدم تمایل برخی کودکان به کثیف‌کاری، ریشه‌های آن و راهکارهایی برای تشویق کودکان به بازی‌های حسی می‌پردازیم.
چرا برخی کودکان از کثیف‌کاری فراری‌اند؟
تجربه نشان می‌دهد که بیشتر کودکان به طور طبیعی نسبت به لمس مواد مختلف مثل خاک، شن، رنگ و ژله مشکلی ندارند. اما برخی از آن‌ها یا به دلیل تجربه‌های شخصی، یا به واسطه‌ی برخورد والدین، نسبت به کثیف‌شدن حساسیت شدید دارند. از دلایل این موضوع می‌توان به این موارد اشاره کرد:
نقش والدین در شکل‌گیری حساسیت‌های کودک
-
الگوهای رفتاری والدین
اگر والدین بیش‌ازحد روی تمیزی، آراستگی، رعایت بهداشت یا نظم حساس باشند، این نگرش به کودک نیز منتقل می‌شود. در نتیجه، کودک از فعالیت‌هایی که ممکن است او یا لباسش را کثیف کند، پرهیز می‌کند.
-
تذکرهای مکرر و افراطی
تکرار مداوم جملاتی مانند «دستتو بشور»، «لباستو کثیف نکن»، «آخه چرا اینجارو گلی کردی؟» باعث ایجاد اضطراب در کودک می‌شود. برخی کودکان در واکنش به این تذکرات، نسبت به بهداشت بی‌تفاوت می‌شوند، و برخی دیگر دچار وسواس بیش‌ازحد نسبت به تمیزی می‌شوند. تعامل بدون امرونهی از نکات مهم اصول تربیتی است.
-
سرزنش و ترس از دعوا
کودکی که به‌خاطر کثیف شدن سرزنش می‌شود، ممکن است برای جلوگیری از دعوا، دیگر هرگز وارد فعالیت‌های خلاقانه و پرهیجان نشود.
نمونه‌هایی از کثیف‌کاری کودکان
راهکارهایی برای تشویق کودک به بازی‌های کثیف‌کاری (و در عین حال رعایت بهداشت)
1. کارهای ساده را به کودک بسپارید
اجازه دهید خودش دست‌هایش را بشوید، لباسش را دربیاورد و مسئولیت برخی امور شخصی‌اش را بپذیرد.
2. آگاهی بیش‌ازحد ندهید
از گفتن جملات پزشکی پیچیده یا مفاهیم دشوار مثل «میکروب‌ها مریضت می‌کنن» پرهیز کنید.
3. شرایط بازی را فراهم کنید
بازی با رنگ انگشتی در حمام یا آردبازی در طبیعت، بهترین فضا برای تخلیه انرژی کودک است.
4. تدابیر محیطی ساده ایجاد کنید
لباس مخصوص رنگ‌بازی تعیین کنید، زیرانداز پهن کنید یا از محیطی مثل حمام استفاده کنید تا نگرانی‌های والدین کمتر شود.
5. خودتان الگو باشید
با صدای بلند بگویید «می‌رم دستامو بشورم»، «لباسامو عوض کنم بعد بازی کنیم»؛ این رفتارها اثر مستقیم دارد.
6. ابزار بهداشتی جذاب تهیه کنید. صابون‌های رنگی، جاصابونی‌های دست‌ساز، بازی «کی زودتر دستشو می‌شوره» می‌تواند کودک را به بهداشت علاقه‌مند کند.
فواید کثیف کاری
- تقویت خلاقیت و تخیل
- افزایش اعتماد به نفس و عزت نفس
- کاهش استرس و اضطراب
- جلوگیری از وسواس
- ارتقای یادگیری و شناخت
جمع‌بندی
کثیف‌کاری در کودکی نه نشانه بی‌تربیتی است و نه باید سرکوب شود. بلکه فرصتی طلایی برای رشد مهارت‌های حسی، حرکتی، ذهنی و عاطفی کودک است. والدین با کاهش حساسیت‌ها و فراهم کردن بستر مناسب، می‌توانند کودکی شادتر، خلاق‌تر و مسئولیت‌پذیرتر پرورش دهند.
