حسادت در کودکان یکی از عواملی است که باعث می‌شود از زندگی احساس شادی و رضایت نداشته باشیم. مطمئناً حسادت هم راه‌های درمان زیادی دارد که قرار است در این مقاله به آن اشاره کنیم
نویسنده: فاطمه امیریان
مقدمه
حسادت احساسی است که همۀ بچه‌ها ممکن است تجربه کنند. این حس اگرچه طبیعی است؛ اما فرصت شاد زندگی کردن را از کودکانمان می‌گیرد. درک دلایل حسادت و درمان آن، به شما والدین و مربی‌ها کمک می‌کند تا بتوانید با روش‌های صحیح با آن برخورد کنید.
دلایل حسادت در کودکان
- ترس از دست دادن محبت: وقتی کودک احساس کند که توجه والدین به دیگران (مخصوصاً خواهر و برادر خودش یا خواهرزاده و برادرزادۀ شما) معطوف شده، ممکن است حس حسادت را تجربه کند.
- احساس مالکیت: کودکان معمولاً نسبت به والدین و وسایل خود حس مالکیت دارند. این موضوع می‌تواند باعث بروز حسادت نسبت به دیگران شود.
- مقایسه اجتماعی: مقایسه فرزندتان با دیگران، به ویژه در زمینه‌های تحصیلی یا اجتماعی، می‌تواند حسادت را در وجودش تشدید کند.
سن حسادت در کودک
حسادت در کودکان معمولاً از سنین پایین شروع می‌شود. تحقیقات نشان داده‌اند که این احساس می‌تواند از حدود ۱ تا ۲ سالگی شروع شود و در ۳ تا ۴ سالگی به اوج خود برسد. در این سنین، کودکان به تغییرات در توجه والدین و محبت به دیگران حساس می‌شوند و ممکن است واکنش‌های حسادت‌آمیز نشان دهند.
عوامل متعددی می‌توانند باعث بروز حسادت در کودکان شوند. این عوامل به طور کلی به شرایط خانوادگی، اجتماعی و روانی کودک بستگی دارند. به بعضی از مهم‌ترین عوامل اشاره می‌کنیم:
علائم حسادت در کودکان
- مقایسه‌های مداوم: کودکان و نوجوانانی که به طور مداوم با دیگران مقایسه می‌شوند، بیشتر در معرض حسادت قرار می‌گیرند. این مقایسه‌ها ممکن است از سوی والدین، معلمان یا دوستان صورت گیرد.
- عدم تساوی در توجه والدین: وقتی والدین به یکی از فرزندان بیشتر از دیگری توجه می‌کنند، حسادت در وجود آن کودک شعله‌ور می‌شود. این موضوع در خانواده‌هایی که چند فرزند دارند، شایع است.
- رقابت برای منابع محدود: احساس نیاز به رقابت برای جلب توجه یا دستیابی به منابع محدود مانند اسباب‌بازی‌ها یا موفقیت‌های تحصیلی می‌تواند حسادت را تشدید کند.
- موفقیت‌های اجتماعی و تحصیلی: کودکان ممکن است نسبت به موفقیت‌های دیگران حسادت کنند، به ویژه زمانی که خود را ناکام یا ناتوان احساس می‌کنند.
- اضطراب و استرس: افزایش اضطراب در کودکان، مانند استرس نمره‌های خوب و بد، می‌تواند منجر به بروز حسادت شود.
- سبک‌های فرزندپروری: والدینی که بسیار کنترل‌گر هستند یا انتظارات غیرواقعی از فرزندان خود دارند، ممکن است حس حسادت را در کودکانشان تقویت کنند. در مقاله تربیت با چوب یا گل این موضوع را به خوبی توضیح داده‌ایم.
تأثیر حسادت بر روابط اجتماعی کودکان
حسادت در کودکان می‌تواند تأثیرات منفی بر روابط اجتماعی آنها داشته باشد. این احساس معمولاً به دلیل مقایسه‌های اجتماعی، توجه نامتناسب والدین یا رقابت برای منابع محدود بروز می‌کند. کودکانی که حسادت می‌کنند، ممکن است به رفتارهای پرخاشگرانه روی آورند یا از فعالیت‌های اجتماعی دوری کنند. در واقع کودکان از مسیر طبیعی تعامل با اجتماع را از دست می‌دهند. توصیه می‌شود اگر نگران این موضوع هستید، بستۀ تعامل با کودک را تهیه کنید. این بسته شامل 8 کارگاه مجزا دربارۀ نحوه تعامل با کودک است. مطمئناً ریشه‌های حسادتِ کودکانمان به اصول تربیتی اشتباهِ خودمان برمی‌گردد. این بسته را می‌توانید از کاچی (کارگاه‌های چمرانی) تهیه کنید.
حسادت کودک به پدر و مادر
بعضی از کودکان از دوران نوزادی به پدر یا مادر یا هردوی آنها حسادت می‌کنند. این موضوع می‌تواند دلایل مختلفی داشته باشد. اصلی‌ترین دلیل توجه ناکافی است. وقتی کودک احساس کند که والدین به خواهر یا برادرش را بیشتر توجه می‌کنند، ممکن است حسادت کند. این احساس می‌تواند منجر به رفتارهایی مانند گریه، جیغ زدن یا پرخاشگری شود تا توجه والدین را جلب کند. دلیل دوم رشد کودک در محیط‌هایی با فشار عاطفی زیاد باشد. در این صورت کودک احساس اضطراب و ناامنی می‌کند و ممکن است نسبت به شرایط ایده‌آل اطرافیانش حسادت کند. دلیل سوم مربوط به خودمحوری کودک است. کودکان معمولاً خود را مرکز توجه می‌دانند و انتظار دارند که تمام محبت و توجه اطرافیان به آنها معطوف باشد. وقتی این انتظار برآورده نمی‌شود، حسادت بروز می‌کند.
علائم کودک حسود چیست؟
حسادت می‌تواند به شکل‌های مختلفی بروز کند و نشانه‌های خاصی دارد که والدین باید به آنها توجه کنند. در ادامه، به بررسی علائم کودک حسود می‌پردازیم:
- جلب توجه از طریق رفتارهای بد (مثل گریه و جیغ)
- احساس مالکیت شدید
- مقایسه مداوم با دیگران
- رفتارهای پرخاشگرانه (می‌توانید به این پنجره مراجعه کنید.)
- وابستگی عاطفی شدید
درمان حسادت کودکان
-
گوش دادن به فرزندتان:
با فرزند خود صحبت کنید و به نگرانی‌ها و دلایل بروز حسادت او گوش دهید. این کار می‌تواند به او کمک کند تا احساساتش را بهتر مدیریت کند
-
تبدیل احساسات منفی به مثبت:
به فرزندتان کمک کنید تا احساسات منفی خود را به رقابت‌های سالم تبدیل کند. مثلاً اگر خواهر یا برادرش در تحصیل بهتر است، او را تشویق کنید که برای پیشرفت بیشتر تلاش کند.
-
عدم سرزنش:
هیچوقت کودکتان را به خاطر احساساتش سرزنش نکنید. این کار می‌تواند فشار روانی بیشتری بر او وارد کند.
-
تشویق به اشتراک‌گذاری:
به کودک یاد بدهید که وسایلش را با دیگران تقسیم کند. این کار می‌تواند روابط اجتماعی او را تقویت کند و حسادت را کاهش دهد.
-
مقایسه ممنوع:
فرزندتان را با دیگران مقایسه نکنید. این کار ممکن است حسادت را تشدید کند و اعتماد به نفس او را کاهش دهد.
-
داستان خواندن:
داستان‌ها معمولاً پیام‌های اخلاقی دارند. می‌توانید داستان‌هایی مربوط به احساسات و حسادت تهیه کنید و برای کودک بخوانید. در اینجا کتاب‌های مختلفی معرفی شده است.
-
شکرگزاری:
شکرگزاری را به کودکتان یاد دهید. معمولاً کسانیکه حسادت می‌کنند، نعمت‌های خدادادی را نمی‌بینند. با شکرگزاری، بچه‌ها متوجه نعمت‌هایی که دارند، می‌شوند. این کار حسادت را کمتر می‌کند.
-
تقویت عزت نفس:
کمک به کودک برای شناخت ارزش‌های خود و تقویت عزت نفس او می‌تواند در کاهش حسادت مؤثر باشد. والدین باید فرصت‌هایی برای تحسین و تشویق کودک فراهم کنند.
حسادت و رقابت: چگونه به فرزندان خود کمک کنیم؟
حسادت و رقابت در کودکان می‌تواند چالش‌های زیادی را برای والدین به همراه داشته باشد. برای کمک به فرزندان در مدیریت این احساسات، اولین قدم شناسایی و تأیید احساسات آن‌هاست. والدین باید با گوش دادن به نگرانی‌ها و ترس‌های کودک، فضایی امن برای ابراز احساسات ایجاد کنند. این کار به کودک کمک می‌کند تا احساسات خود را بهتر درک کند و یاد بگیرد که این احساسات طبیعی هستند. همچنین، تشویق به همکاری و حمایت از یکدیگر به جای رقابت می‌تواند به کاهش حسادت کمک کند. والدین می‌توانند فعالیت‌های گروهی را ترویج دهند که در آن کودکان یاد بگیرند با هم کار کنند و موفقیت‌های یکدیگر را جشن بگیرند.
جمع‌بندی
همانطور که گفتیم حسادت یک حس کاملاً طبیعی است که در فطرت هر انسانی وجود دارد. ما به عنوان والدین باید این حس را در کودک خود مدیریت کنیم؛ چرا که اگر او شروع به حسادت به دیگران کند، اول از همه خودش آسیب می‌بیند. موثرترین قدم توجه است. سعی کنید به کودکانِ خود به یک اندازه توجه داشته باشید. مهارت‌های اجتماعی را به بچه‌ها یاد دهید تا بتوانند مثبت فکر کنند و حس خوبی نسبت به خود و باطن زندگی خودشان داشته باشند.
