عشق به کتاب فارسی، عشق به همه‌ی خوبی‌هاست!
چرا و چگونه باید دلواپس رابطه‌ی بچه‌ها با کتاب‌های فارسی‌شان باشیم؟
نویسنده: رضوان زندیه
احتمالاً یک معلم هستید و یا فرزندی دارید که به مدرسه می‌رود که سراغ این مقاله آمده‌اید ولی حتی اگر بچه‌تان هنوز مدرسه رو هم نشده است، طوری نیست! این شتری است که در خانه‌ی هر بچه‌داری می‌خوابد و فرزند شما هم خیلی زود مدرسه رو خواهد شد انشاء الله!
پس لطفاً به این سؤال پاسخ دهید: شما وضعیت و پیشرفت تحصیلی بچه‌ها را چگونه ارزیابی می‌کنید؟ لابد می‌گویید: خب با کارنامه‌اش! اصلاً خاصیت کارنامه همینه دیگه!
بله حق با شماست؛ کارنامه‌ای که خوب و درست طراحی‌شده باشد این ارزیابی را به‌خوبی انجام می‌دهد، ولی سؤال دومی هم وجود دارد: اگر کارنامه‌ی بچه‌ای یکدست نبود و از بالا تا پایین با عبارت بسیار خوب پر نشده بود و قابل‌قبول یا نیازمند تلاش بیش‌تر هم داشت، نوشته شدن عبارت‌های اخیر جلوی کدام‌یک از دروس، شمارا بیش‌تر دلواپس می‌کند و کدام‌یک کم‌تر؟ ریاضی، علوم یا فارسی؟
اگر کم‌تر را برای فارسی انتخاب کرده‌اید ادامه‌ی مقاله را برای شما نوشته‌ام چون قصد دارم دلواپستان کنم!
لطفاً دلواپس‌تر باشید!
درس فارسی و کتاب‌هایش، مهم‌ترین کتاب‌های درسی بچه‌های دبستانی هستند، به دلایلی که به چند موردش اشاره خواهم کرد:
1. باسواد بودن یعنی دوستی با کتاب فارسی: اصلاً ما بچه‌ها را برای باسواد شدن است که به مدرسه می‌فرستیم؛ خب اگر بچه نتواند متناسب با سنش خوب بخواند و خوب بنویسد، چه طور می‌شود گفت که باسواد شده؟ مهارت پیدا کردن در خواندن و نوشتن، هدف اولیه و اصلی کتاب فارسی است.
2. دوستی با کتاب فارسی، مقدمه‌ی دوستی با سایر کتاب‌ها: مطالعات نشان داده است که موفقیت دانش آموزان در سایر دروس هم ارتباط مستقیمی با مهارت‌های زبانی از قبیل سخن گفتن، گوش دادن، خواندن و نوشتن و مهارت مای فرازبانی از قبیل تفکر، نقد و تحلیل دارد که تقویت همه‌ی این مهارت‌ها از وظایف درس فارسی است.
3. کتاب فارسی، پل پیوند بچه‌ها به هویت اسلامی_ایرانی‌شان: هویت هر انسانی با خودآگاهی او نسبت به وجه تشابه و تمایزش با دیگران به‌عنوان من است که شکل می‌گیرد و به‌مرور این من در ارتباطات خانوادگی، ارتباط باهم سالان در مدرسه و ارتباطات پیچیده‌تر در محیط مای بزرگ‌تر، بزرگ و بزرگ‌تر می‌شود تا به ما تبدیل و به هویت ملی و حتی هویت جهانیِ تاریخی_تمدنی منجر می‌شود.
این من، به زبان مادری است که شروع به کسب آگاهی می‌کند و با گوش دادن، حرف زدن، خواندن و نوشتن است که ارتباط می‌گیرد، تعامل می‌کند و ما می‌شود. اگر فرد در هر یک از این مهارت‌ها به‌خوبی پیش نرفته باشد، ارتباطاتش مخدوش خواهد شد. تصور کنید، مثلاً فردی که به‌خوبی جایگاه استفاده از اصطلاحات یا ضرب‌المثل‌ها را می‌شناسد، در فهم مخاطبش و انتقال منظورش چه قدر موفق‌تر است نسبت به فردی که این مهارت‌ها را ندارد و احتمالاً در تعامل مای یومیه، یا دچار سوءتفاهم خواهد شد و یا سوءتفاهم ایجاد خواهد کرد.
اصلاً کسی که بر مهارت مای زبانی و فرازبانی، خوب مسلط نشده باشد به‌احتمال قریب‌به‌یقین از کتاب و کتاب‌خوانی گریزان خواهد شد. همین عدم انس با کتاب یعنی ارتباط برقرار نکردن و غریبه ماندن با عمده‌ی منابعی که ارزش مای دینی، فرهنگی و انسانی را از نسلی به نسل دیگر منتقل می‌کند؛ یعنی غریبگی با ادبیات، تاریخ و هنر. اگر در محتوای کتاب‌های فارسی دقیق شوید، متوجه خواهید شد که به این نقش هویت‌ساز کتاب فارسی در نظام تعلیم و تربیت ما توجه ویژه‌ای شده است.
به نظرم همین سه دلیل کافی است تا کتاب فارسی را مهم‌ترین کتاب درسی دبستان بدانیم و اگر دانش‌آموزمان در درس فارسی وضعیت مناسبی ندارد و حتی بالاتر، عاشق کتاب فارسی نیست و با آن رفاقت و مهربانی نمی‌کند، حسابی دلواپس شویم.
با دلواپسی‌هایمان چه کنیم؟
اگر هنوز بچه‌تان مدرسه رو نشده و من موفق شده‌ام که به این دلواپسی دچارتان کنم، زهی سعادت! کافی ست از همین امروز شروع کنید و بذر عشق به کتاب و کتاب‌خوانی را در دل فرزندتان بکارید. می‌پرسید: چگونه؟ عرض می‌کنم:
1. کتاب‌خوان باشید: اجازه دهید فرزندتان عشق به کتاب را در چشمان شما ببیند و لذت کتاب‌خوانده را در شما تجربه کند. اصلاً مهم نیست کتابی که می‌خوانید چه هست، همین‌که ببیند کتاب بخش پررنگ زندگی شماست و شما با خواندن کتاب خوش‌حال می‌شوید کافی ست تا عاشق کتاب شود و نسبت به خواندن، شوق پیدا کند.
2. اجازه دهید فرزندتان عشقش را به کتاب ابراز کند: این ابراز عشق اول با پاره کردن کاغذهای رنگی است که شروع می‌شود؛ اولاً کتاب رنگی در اختیار بچه قرار دهید و ثانیاً به این پاره‌پاره شدن‌ها لبخند بزنید. برای این‌که لبخندتان طبیعی باشد، شاید لازم است که آن کاغذیِ در حال پاره شدن اصلاً کتاب نباشد و مثلاً یک مجله قدیمی بلااستفاده باشد.
3. قصه‌گو و داستان خوان خوبی باشید: کم‌کم بچه را در آغوش بگیرید و شروع کنید به قصه گفتن، داستان خواندن و ورق زدن کتاب، هر چه بچه کوچک‌تر، رنگی‌تر بودن و جذاب‌تر بودن تصاویر کتاب بهتر! اصلاً بعضی کتاب‌ها هستند که بالکل نوشته‌ای ندارند و خلاصه می‌شوند در چند تصویر جذاب که دست شمارا باز می‌گذارد برای این‌که با همراهی و مشارکت خود کودک، قصه‌ی خودتان را بسازید و این فرصت را برای بچه فراهم می‌کند که در سایه‌ی کتاب، هر چه بیش‌تر کلمه بشنود و بگوید، دایره‌ی لغاتش بزرگ و بزرگ‌تر شود.
4. شعر و سرود بخوانید: لحن، آهنگ، ریتم و موسیقی که با کلمات ترکیب شود، کلمه‌ها تزیین می‌شوند و دوست‌داشتنی‌تر خواهند شد. شعر تبلور زیبایی مای یک‌زبان زند هست و زبان فارسی زیباترین زبان زنده‌ی دنیا! این‌همه زیبایی را از بچه‌ها دریغ نکنید.
5. نمایش اجرا کنید: هر فرصتی را برای به راه انداختن یک نمایش مغتنم بشمارید؛ در نمایشتان برای بچه یک نقش در نظر بگیرید و با او وارد دیالوگ شوید. این کار در رشد کلامی و محاوره‌ای بچه‌ها اثر فوق‌العاده‌ای دارد.
6. بازی فراموش نشود: کم‌کم در قالب بازی، مچ و انگشتان دست فرزندتان را تقویت کنید. مثلاً انواع مختلف دست ورزی یا دوخت‌و‌دوز‌ها کمک بزرگی است برای ایجاد هماهنگی بین چشم و دست، توانمند کردن عضلات کوچک دست، انگشتان و آماده کردن این عضلات برای قلم‌به‌دست گرفتن.
اگر این مراحل پیش از ورود به دبستان به‌خوبی طی شده باشد و کودک با شور و شوق نسبت به خواندن کتاب، با دایره‌ی وسیعی از کلمات و توانمندی جسمی و ذهنی مناسبی در به‌کارگیری قلم وارد دبستان شود، به‌احتمال قریب‌به‌یقین، عاشق کتاب فارسی‌اش خواهد شد و این یار مهربان را تا همیشه کنار خود خواهد داشت.
دانش‌آموزم با یار مهربان، مهربان نیست! چه کنم؟!
هیچ‌وقت برای دوست شدن با یار مهربان دیر نیست! به‌عنوان پدر و مادر در هر سنی با استفاده از کتاب‌های مناسب همان سن و با به‌کارگیری روش‌ها بالا، می‌توانید فرزندتان را با کتاب دوست کنید.
و خبر خوش این‌که خوش‌بختان کتاب‌های درسی جدید نسبت به کتاب‌های درسی زمان ما، خوش‌ساخت‌تر و جذاب‌ترند! و این هنر معلم است که برای درگیر کردن بچه‌هایی که خودانگیخته و مشتاق نیستند با انواع ایده‌ها و شگردهای خلاقانه، کلاس فارسی و فعالیت مای کتاب فارسی را جذاب‌تر کند.
معلم مای چمرانی در قالب چند کارگاه، ایده‌هایشان را برای جذاب‌تر کردن کلاس فارسی با ما به اشتراک گذاشته‌اند. لینک دسترسی به این کارگاه‌ها کمی پایین‌تر در قسمت محصولات چمرانی مرتبط با این مقاله، در اختیار شماست؛ توصیه می‌کنم این کارگاه‌ها را از دست ندهید.
کارگاه فارسی چهارم
کارگاه فارسی سوم
کارگاه فارسی دوم
کارگاه فارسی اول
ای‌بوک فعالیت های دوخت و دوز
ای بوک فعالیت های دست ورزی
نویسنده: رضوان زندیه
دیدگاه خود را ثبت کنید
تمایل دارید در گفتگوها شرکت کنید؟در گفتگو ها شرکت کنید.