بازی فکری برای رشد و تقویت ذهن کودکان مفید است. شما به عنوان والد یا مربی، باید معایب، مزایا و انواع بازیهای فکری را بشناسید.
نویسنده: مهدیه ولیخانی
مقدمه
بازی فکری نقش محوری را در زندگی کودک دارد. نوع بازی و مدت زمانی که افراد در سنین مختلف به آن اختصاص می دهند متفاوت است. بازی بزرگ و کوچک نمی‌شناسد و می‌تواند مانند غذای روح، حال و هوای زندگی‌تان را از چیزی که هست، بهتر کند.با اینکه بازی به عنوان بخش پذیرفته شده ای از زندگی کودک، از اهمیت ویژه ای برخوردار است اما گاهی ضرورت آن فراموش می‌شود و بازی به عنوان عامل وقت گذرانی تلقی می‌شود و این نوع نگاه در مورد دانش‌آموزان بیشتر جلب توجه می‌کند. و از آنها خواسته می‌شود که به جای بازی درس بخوانند. اما به این نکته توجه نمی‌کنند که بازی یکی از بهترین روش‌ها برای یادگیری است.
در مقالۀ معجزه‌ای به نام بازی برای کودکان گفتیم که مهم‌ترین دغدغۀ والدین بازی است. پس نیاز است که بیشتر به این موضوع بپردازیم.
مقاله‌ی پیش‌رو مطالب زیر را پوشش خواهد داد:
- تعریف بازی فکری
- اهمیت بازی فکری
- معایت و مزایا
- آَشنایی با مدل‌‌های بازی فکری
تعریف بازی فکری
برای بازی فکری تعاریف گوناگونی وجود دارد. به طور مثال:
- بازیهای فکری، بازی‌هایی هستند که نیاز به اطلاعات معنی‌دار و تلاش‌های شناختی دارند. بازیهای فکری ممکن است تا حد زیادی براساس یک دانش عمیق و گسترده باشد در حالی که آزمون اصلی فقط به توانایی فرد در به یاد آوردن و فراخواندن اطلاعات تمرکز داشته باشند.
- یک تعریف ساده و عامه‌پسند این است که بازی فکری، تمرین و ورزشی برای مغز است.
- بازیهای فکری چاله هایی هستند که انسان را برای حرکت در مسیر ناهموار و پر پیچ و خم زندگی آماده می کند.
تعریف موردنظر ما به این شرح است: “بازی فکری به یک فعالیت ذهنی هدفدار گفته‌می‌شود که به صورت فردی یا گروهی انجام می‌شود و همراه با نشاط و سرگرمی است و تاثیرات مثبت قابل قبولی در ذهن، روحیه، شخصیت و زندگی هر انسانی ایجاد کند.”
بحث نشاط و سرگرمی در تعریف ما جایگاه مهمی دارد، شاید تعاریف دیگر خیلی به این قسمت اهمیت نداده باشند؛ اما اگر این فعالیت ذهنی هدف دار، با نشاط همراه نباشد اصلا از نظر ما بازی نیست. چون ما در مورد چیزی حرف میزنیم که برای کودک جذاب باشد. در باقچه (باغی پر از بازی و قصه) انواع بازی‌ها را معرفی کرده‌ایم.
اهمیت فعالیتهای فکری
لازم است که به این نکته توجه کنید که این مقاله در مورد جایگاه و اهمیت بازی فکری برای بالای هفت سال است. به طور کلی از نظر محققان، همچنین تجربه‌ی کاری گروه چمرانی‌ها نشان داده است که بازی فکری برای زیر هفت سال نباید نقش پررنگی داشته باشد. در این سن نیاز اصلی تکاپو، جنبش و حرکت است. و نهایت بازی فکری که آن هم نه به صورت افراطی در اختیار کودک قرار می‌دهیم بازیهای ساخت و ساز ساده مانند انواع لگوها و انواع چفتوها و پازل‌های ساده است.
اما در بالای هفت سال بازیهای فکری سهم بزرگی در یادگیری دارند که آن را جالب و آسان‌تر کرده و مفاهیم را با بیان ساده‌تر به کودکان می‌آموزند. در حقیقت هنگامی که کودکان یا حتی بزرگسالان برای یادگیری یک موضوع مبتدی باشند، ممکن است از ترسِ کوچکی برای برخورد با مفاهیم جدید رنج ببرند. با کمک بازیهای فکری طراحی شده بر اساس یک مفهوم، بسیاری از موضوعات جدید به سادگی یاد گرفته می‌شوند؛ به همین دلیل است که عده زیادی از محققان آموزش و پرورش، این بازی‌ها را به عنوان یک ابزار آموزشی معرفی کرده و از اهمیت بازیهای فکری سخن می‌گویند.
مزایای بازی فکری
- افزایش مهارت‌های کودکان
- تقویت عزت نفس و اعتماد به نفس
- گسترش تفکر منطقی و حل مشکلات
- تقویت مهارت صحبت کردن با دیگران به واسطه شرح اتفاقات بازی
- پرورش ذهن آموزشی کودک و تاثیر روی یادگیری سریع
- درک سریع مطلب و عدم نیاز به توضیحات اضافه برای مسائل گوناگون
- افزایش قدرت تخیل و ایجاد خلاقیت
- افزایش یادگیری در زمینه‌های مختلف فنی
- بالا رفتن خودباوری
بازی نگرانی و استرس را کاهش می‌دهد
شاید برای شما هم این سوال پیش بیاید که چگونه بازی باعث کاهش استرس می‌شود؟
در جواب این سوال باید گفت: ما در زندگی با نگرانی و استرس های بی شماری درگیر هستیم. وقتی بازی فکری می‌کنید ذهن به حرکت در می آید و شروع به پردازش و تحرک می‌کند.
به طور کلی بازی باعث تخلیه انرژی و استرس می‌شود. فارغ از اینکه شما چه نوع بازی می‌کنید. خود این بازی کردن انرژی را تخلیه می‌کند. این مقوله باعث می شود اضطراب و نگرانی های هجوم برده، با پویایی ذهن از بین برود و استرس نداشته باشید.
برای آشنایی بیشتر با بازیهای فکری و مزایای آن می‌توانید به کارگاه بازی فکری رجوع کنید.
معایب فعالیتهای ذهنی
در کنار مزایای بازی های فکری، ممکن است معایب محدودی نیز وجود داشته باشد. در ادامه به بررسی این نکات می‌پردازیم:
- بازهای فکری می‌توانند اعتیادآور باشند:
ممکن است به علت جذابیت‌های بازیهای فکری، انجام آنها برای برخی اعتیادآور باشد. آنها همچنین می‌توانند باعث حواس‌پرتی افراد شوند؛ مخصوصا هنگامی که دیگر مشغول بازی نیستند. کودکان و بزرگسالان ممکن است تا مدت‌ها بعد از اتمام بازی، به این فکر کنند که برای برد یا باخت چه کار بهتری می‌توانستند انجام دهند.
- بازیهای فکری می‌توانند زمان‌بر باشند:
بازیهای فکری بسیاری وجود دارند که نیازمند زمان طولانی هستند و ممکن است ساعت‌ها افراد را سرگرم نگه دارند. اگر شناختی از بازی فکری مورد نظر ندارید و توجه‌تان به زمان محدود است، این امکان وجود دارد که در تمام طول روز بدون این که حتی متوجه گذر زمان شده باشید، مشغول بازی شوید.
انواع بازیهای فکری
- بازیهای صفحه‌ای یا رومیزی
- پازلی
- اتاق فرار
- بازی های کارتی
- بازی های نقش آفرینی
- بازیهای کاغذی و نوشتاری
- بازی های ساخت و ساز
- بازیهای رایانه‌ای و موبایلی
این موارد دسته‌بندی کلی هستند که هر کدام به زیرشاخه‌های متعددی تقسیم می‌شوند. حتی گاهی یک بازی بنا به تعریف هر کدام از این دسته‌ها در بیش از یک خانواده قرار بگیرد. به طور مثال
- بازیهای صفحه‌ای یا رومیزی:
به بازی‌هایی گفته می‌شود که به اصطلاح boardgame هستند. یک صفحه بازی دارند و وسایلی که بازی با آنها انجام می‌شود بازی هایی مثل جالیز از این دست بازی‌ها می‌باشند.
- بازی های کارتی:
بازی هایی هستند که نقش اصلی را در آنها کارت ایفا می‌کند.
- بازی های نقش آفرینی:
به بازی‌هایی گفته‌می‌شود که خود فرد در آن یک نقش یا موضوعیتی پیدا می‌کند. کاراکتر او قابل ارتقا است و همه‌ی اجزای دیگر بازی بنا به نوع تفکر و ایفای نقش آنها وابسته هستند. که می‌تواند با توجه به خلاقیت و ذهنیت خودش این کاراکتر را ارتقا بدهد. بازی‌هایی مثل پانتومیم و مافیا جزء این دسته از بازی‌ها محسوب می‌شوند.
که ما در کارگاه بازی فکری به صورت جامع تری به هر کدام از این موارد پرداختیم و مثال زدیم. و برای تهیه‌ی آن می‌توانید به سایت چمرانی‌ها مراجعه بفرمایید.
