می‌دانستید محبت به کودک، ریشۀ بسیاری از اختلاف‌ها و مشکلات رفتاری و روحی کودکان را می‌خشکاند؟
نویسنده: فاطمه امیریان
مقدمه
محبت به کودک طبق گفتۀ روانشناسان کلید بسیاری از مشکلات روحی و عاطفی بین والدین و فرزند است. اصولاً خانواده‌ای که بیشتر به همدیگر محبت می‌کنند، با کمترین درگیری مواجه می‌شوند. چندین روش ابراز محبت داریم که لازم است والدین و مربی‌ها به آن آگاه باشند. ائمه هم بارها و بارها به این موضوع اشاره کرده‌اند که در ادامه به آن می‌پردازیم.
آیه قرآن درباره محبت به فرزند
در روایات اسلامی برای محبّت به کودکان تاکید فراوان شده است، مانند:
پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) می‌فرماید: «به بزرگسالان خود احترام کنید و نسبت به کودکان خود ترحّم و عطوفت داشته باشید.»
از وصایای امیرالمؤمنین (علیه‌السّلام) به فرزندان، هنگام شهادتش این بود که در خانواده خود (نسبت) به کودکان عطوف و مهربان باشید و بزرگترها را احترام کنید.
امام صادق (علیه‌السّلام) می‌فرماید: اولاد خود را زیاد ببوسید، زیرا در مقابل هر بوسه، درجه‌ای از درجات بهشت به‌شما خواهند داد.
روش‌های ابراز محبت به کودک
نوازش
شاید بدیهی است اما از تاثیر نوازش در اطرافیانمان، مخصوصاً کودکان غافل هستیم. موقع نوازش کودکانمان حتماً شنیده‌ایم که اطرافیانمان می‌گویند: «بچه رو لوس نکنید» یا «انقدر به بچه رو ندید، پرررو می‌شه!». تحقیقات علمی نشان داده‌اند که بچه‌هایی که توسط والدینشان بیشتر نوازش دیده‌اند، کمتر گریه می‌کنند و کمتر مریض می‌شوند. حتی این افراد در بزرگسالی هم نسبت به بقیه سیستم ایمنی قوی‌تری دارند. نوازش کردن چند نکته دارد:
- در دوران شیرخوارگی اگر کودکمان از شیشه، شیر می‌خورد حتماً در آغوشمان بگیریم و ارتباط چشمی برقرار کنیم.
- چنانچه کودکمان ناراحت شده، حتماً در آغوشش بگیریم و علاوه بر همدردی نوازشش کنیم. این جمله خیلی رایج است: «گریه نداره که… تو بزرگ شدی!» این جملات ممنوع است.
- زمانیکه با بچه‌ها صحبت می‌کنیم، حتماً به چشمانشان نگاه کنیم. یا دستمان را روی شانه‌اش بگذاریم. یا دستشان را در دستمان بگیریم و آرام لمس کنیم.
- قبل از خواب نوازش فراموش نشود.
نکته: حواسمان باشد که نوازش در سنین مختلف و جنسیت‌ها متفاوت است. بچه‌های زیر 2 سال نیاز به نوازش فراوان دارند. همینطور دختربچه‌ها نسبت به پسربچه‌ها نیاز به محبت بیشتری دارند.
ابراز احساس مثبت
فرض کنید کودکتان تمیز غذا نمی‌خورد. اگر بگویید: «چقدر کثیف غذا می‌خوری، اصلاً داری حالم رو بهم می‌زنی». باعث می‌شود کودک رفته رفته با خودش فکر کند که «غذا خوردن» کار خوبی نیست؛ چرا که شما هربار سرزنشش می‌کنید. به مرور اشتیاق و انگیزه‌اش را برای غذا خوردن از دست می‌دهد. سعی کنید احساسات مثبت را بهش منتقل کنید. این کار اعتماد به نفسش را بالا می‌برد.
هدیه
ابزاری است که با تاکید بیشتری می‌تواند روی محبت تاکید کند. در روایات هم توصیه زیادی به هدیه دادن شده است. در رابطه با هدیه، نکات زیر را رعایت کنید.
- هدیه باید ساده و متناسب با سن کودک باشد. مثلاً ماشین‌های شارژی گران قیمت برای بچه‌ها، مخصوصاً زیر هفت سال، مناسب نیست. ضمن اینکه توقعات بچه‌ها را بالا می‌برد. اگر در پنج سالگی برای بچه‌ها تبلت بخرید، در هشت سالگی باید طبق تکنولوژی روز پیش ببرید.
- بهتر است هدیه کاربردی باشد. بیشتر اسباب‌بازی‌هایی که برای بچه‌ها تهیه می‌کنیم، برای دکور است. اگر مثلاً یک بسته کاغذ رنگی برش خورده با قیچی پلاستیکی و چسب بخریم، هزاران کاردستی می‌توانند درست کنند.
- جایزه دادن را با هدیه اشتباه نگیرید. برای زیر 7 سال، جایزه به هیچ عنوان پیشنهاد نمی‌شود؛ چرا که بچه‌ها را شرطی و جایزه‌بگیر می‌کند. شرطی شدن بچه‌ها باعث دستکاری در اصول تربیتی‌شان می‌شود.
آزادی و حق انتخاب
یکی از ویژگی‌های انسان این است که اگر کسی به ما آزادی بدهد، حس دوست‌داشتن به ما منتقل می‌شود. قبل از هر کاری از فرزندتان سوال کنید: «امروز چه غذایی دوست داری بخوری؟» «برای مهمونی چه لباسی می‌خوای بپوشی؟». نکته بعدی این است که بهتر است نسبت به انتخابشان ابراز احساس مثبت کنیم: «دخترم/پسرم خیلی خوب شد که دوست داری بریم باغ وحش. اینطوری کلی حیوون می‌تونیم ببینیم.»
بازی کردن
بازی زبان بچه‌ها است. در واقع بازی، محبت را ایجاد می‌کند. بیشتر بازی‌های هیجانی راه مناسبی برای ارتباط لمسی و عاطفی هستند. گاهی اوقات در بازی‌هایی که نقش پذیری دارند، مثل خاله‌بازی، می‌توانیم محبت را در قالب نقش‌ها به بچه‌ها منتقل کنیم. سعی کرده‌ایم به نقش بازی‌های هیجانی در این مقاله بپردازیم.
قصه گویی
قصه و داستان سرایی هم مثل بازی مهم‌ترین ابزار یادگیری کودکان زیر 7 سال است. می‌توانیم احساساتی مثل غم، شادی، پرخاشگری را در نقش‌های قصه پنهان کنیم و به کودکانمان آموزش غیر مستقیم بدهیم. در مقاله یک مربی قصه‌گوی حرفه‌ای تکنیک‌ها و روش‌های مختلف قصه‌گویی را افشا کرده‌ایم.
چه موقع نیاز است محبت به کودک بیشتر شود؟
- تولد فرزند دوم: این اتفاق باعث می‌شود بچه‌ها به دوران قبل برگردند؛ یعنی نیاز به محبت بیشتری پیدا کنند. بعد از تولد فرزند دوم، باید زمان ویژه‌ای برای فرزند اول قائل بشوید تا حس حسادت را در او فعال نکنید. در بستۀ اولین چالش‌های کودکی به چالش‌های آمدن فرزند دوم و راهکارهای مناسب و کاربردی، اشاره کرده‌ایم.
- بیماری و بحران‌های روحی مادر: در این دوران پدر خانواده یا کسی که امین و دلسوز آنها است (مثل عمه یا خاله) باید به کودک توجه بیشتری کند. کودکان زیر 7 سال، در این دوران بیشترین آسیب را می‌بینند. پدر می‌تواند این آسیب را به کمترین مقدار برساند.
- جدایی پدر و مادر از هم: اگر قصد جدایی از همسرتان را دارید لطفاً در بازۀ 3 تا 6 سالگی کودکتان این کار را نکنید. طلاق والدین در این دوران، بیشترین آسیب را به کودکان وارد می‌کند. چنانچه با همسرتان دچار تنش هستید، این تنش را از چشم فرزندتان دور کنید.
آفت‌های محبت افراطی به کودک چیست؟
- خودمان را نادیده بگیریم: فداکاری به کودک هم حدی دارد. نباید از حدش تجاوز کند؛ طوریکه والدین در 50 سالگی فکر کنند هیچ وقتی برای خودشان نگذاشته‌اند.
- پرتوقع کردن بچه‌ها: هر موقع محدودیتی داریم، سعی نکنیم بخاطر محبت به کودک به صفر برسانیم. برای مثال: «پسرم/ دخترم من امروز یکم خستم، نمی‌تونم باهات پنج دست بازی کنم. اما یک دست باهات بازی می‌کنم.»
- سلب مسئولیت از بچه‌ها به علت محبت افراطی: این کار باعث می‌شود بچه‌ها اشتیاق و انگیزه حمل کیف سبک مهدکودکشان را هم نداشته باشند.
- تربیت با چشمان بسته: گاهی از سر محبت از خیلی از ضعف‌ها و ایرادهای کودکمان می‌گذریم. این کار اشتباه است.
چطور آدم با محبتی شویم؟
- خوش اخلاق باشید و با اطرافیانتان خوب صحبت کنید.
- نرمی و ملایمت در رفتار و کردار را فراموش نکنید.
- فروتنی و تواضع باعث می‌شود انسان غرور و تکبر را کنار بگذارد.
- سعی کنید در زندگی فرد بخشنده‌ای باشید.
- انسان دین‌داری باشید؛ چرا که در دین به محبت کردن توجه ویژه‌ای شده است.
- هر بچه‌ای یک قلقی دارد؛ باید به عنوان والدین یا مربی، صبور و شکیبا باشید.
جمع‌بندی
محبت به فرزند یکی از ارکان اساسی تربیت و رشد سالم اوست که تأثیر عمیقی بر روان و شخصیت کودک دارد. این محبت باید شامل ابراز عاطفی، توجه و حمایت مداوم باشد تا کودک احساس امنیت و ارزشمندی کند. با ایجاد فضایی پر از عشق و درک، والدین می‌توانند به فرزندان خود کمک کنند تا اعتماد به نفس بالایی پیدا کنند و روابط مثبت با دیگران برقرار نمایند. در نهایت، محبت به فرزند نه تنها به رشد عاطفی او کمک می‌کند، بلکه پایه‌گذار آینده‌ای موفق و شاد برای او خواهد بود.
