یه روز صبح بلند شدیم و دیدم رژیم غاضب صهیونیستی به وطن‌مون حمله کرده. ما که بزرگسال هستیم، شوکه شدیم و ترسیدیم. دیگه چه برسه به بچه‌ها. نباید بذاریم ترس از جنگ در وجود کودکانمون رخنه کنه.
نویسنده: فاطمه امیریان
مقدمه
وقتی اخبار جنگ را می‌شنویم، کودکان هم کنجکاو و نگران می‌شوند. صحبت کردن با آن‌ها درباره جنگ به زبان ساده و متناسب با سن‌شان، باعث می‌شود احساس امنیت و آرامش بیشتری داشته باشند. بهتر است ابتدا بپرسیم چه می‌دانند و چه احساسی دارند، سپس با صداقت و آرامش به سوالاتشان پاسخ دهیم. این گفتگوها به کودکان کمک می‌کند ترس‌هایشان را بیان کنند و سوءتفاهم‌ها برطرف شود. در این مقاله چند راهکار مفید برای مدیریت این چالش، ارائه می‌دهیم:
1. سن کودک را در توضیح جنگ به کودکان نظر بگیرید.
کودکان زیر 7 سال: بهتر است اطلاعات را بسیار ساده و کلی بیان کنید. مثلا بگویید: «بعضی وقت‌ها بزرگترها با هم دعوا می‌کنند و این باعث ناراحتی می‌شه. کشورها هم همینطوره، ممکنه از دست هم ناراحت بشن. اما بالاخره با هم صلح می‌کنند.»
کودکان دبستانی(7تا 12 سال): می‌توانید کمی جزئیات را بازگو کنید. اما همچنان نقش امنیت و نیروهای نظامی کشور را پر رنگ نشان دهید. مثلا بگویید: «جنگ زمانی اتفاق میوفته که کشورها نتوانن با گفتگو و مذاکره، مشکلات رو حل کنند. توی این جور مواقع، مردم با هم متحد می‌شن و مشکلات رو حل می‌کنن.»
نوجوانان: با نوجوانان می‌توانید بحث‌های عمیق‌تری کنید. مثلاً علت طرفداریِ ما از فلسطین و غزه می‌تواند برای نوجوانان قانع‌کننده باشد. به احساسات بچه‌ها توجه کنید. سعی کنید به حرف‌های بچه‌ها گوش کنید و احساساتشان را درک کنید.
2. آرامش و اطمینان بخشی هنگام توضیح جنگ به کودکان
مربی‌ها باید به بچه‌ها با آرامش بگویند که در شرایط جنگ، بزرگترها تمام تلاش‌شان را می‌کنند تا آن‌ها را حفظ کنند و امنیت‌شان را تضمین کنند. این اطمینان دادن باعث می‌شود بچه‌ها کمتر احساس ترس و نگرانی کنند و بتوانند بهتر با شرایط سخت کنار بیایند. وقتی بچه‌ها احساس کنند که حمایت می‌شوند، راحت‌تر درباره احساساتشان صحبت می‌کنند و آرامش بیشتری پیدا می‌کنند. مثلاً بگویید: «همۀ مردم به فکر بچه‌ها هستند. بچه‌ها در هر صورتی شاد و خوشحالن.» سعی کنید بیشتر تصاویر پیروزی‌های کشور خودمان را نشان کودکان دهید.
3. پرهیز از نشان دادن تصاویر و صحنه‌های خشونت بار جنگی به کودکان
نباید در مواقع جنگ عکس‌ها و تصاویر خشونت‌آمیز را به کودکان نشان دهیم؛ چون این تصاویر باعث افزایش ترس، اضطراب و استرس در آن‌ها می‌شود و ممکن است خواب و رفتارشان را به‌هم بزند. کودکان توانایی درک کامل و کنترل احساسات خود را ندارند و دیدن این تصاویر می‌تواند باعث ایجاد خاطرات تلخ و حتی تروما شود. همچنین، تکرار این تصاویر در ذهن کودک باعث می‌شود آن‌ها را واقعی و دائمی تصور کنند که این موضوع سلامت روانی‌شان را به شدت تهدید می‌کند.
4. تمرکز بر امید موقع توضیح دادن جنگ به کودکان
در مواقع جنگ، خانواده‌ها و مربی‌ها باید با تمرکز به امید با بچه‌ها صحبت کنند؛ چون امید دادن به آن‌ها باعث می‌شود دلگرم و قوی بمانند. وقتی بچه‌ها احساس کنند آینده‌ای روشن وجود دارد، کمتر ترسیده و بهتر می‌توانند مشکلات را تحمل کنند. صحبت درباره امید، به آن‌ها کمک می‌کند که به جای نگرانی زیاد، به راه‌حل‌ها و روزهای بهتر فکر کنند. این کار باعث می‌شود بچه‌ها روحیه‌شان حفظ شود و آرام‌تر باشند. اگر امکانش را دارید، کودک را در فعالیت‌های مثبتی مثل جمع‌آوری کمک‌های مردمی مشارکت دهید. درباره سازمان‌های بشردوستانه با بچه‌ها صحبت کنید. این کار می‌تواند استرس و نگرانی بچه‌ها را کاهش دهد.
5. پاسخ به سوالات سخت کودکان در مورد توضیح جنگ به کودکان
خودتان را برای سوال‌های سخت آماده کنید. پرسیدن سوال‌هایی از قبیل موارد زیر، طبیعی است: «چرا اسرائیل به ما حمله میکنه؟» یا «چرا ایران از فلسطین دفاع میکنه؟» یا «چرا بیشتر کشورهای دنیا از اسرائیل حمایت می‌کنن؟». در گذشته والدین جواب‌های نامشخص و سرسری به بچه‌ها می‌دادند. اما امروزه بچه‌ها به قدری آگاه هستند که هیچ‌جوره نمی‌توان با جواب‌های ساده قانع شوند. پس بهتر است از قبل به اندازه کافی مطالعه کنیم تا بتوانیم جواب‌های مناسب به بچه‌ها بدهیم.
اقدامات تربیتی برای توضیح جنگ به کودکان
برنامه ریزی برای زندگی روزمره
حتی در شرایط جنگی، تلاش کنید تا کارهای روزمره مانند خواب، خوردن غذا، درس خواندن و مخصوصاً بازی کردن بچه‌ها تا حد ممکن منظم و به روال سابق انجام شود. این کار باعث می‌شود کودکان احساس امنیت و آرامش بیشتری داشته باشند و ذهنشان درگیر ترس و اضطراب نشود. داشتن برنامه‌ای مشخص برای هر روز، مثل زمان بیدار شدن، نماز، مطالعه، بازی و استراحت، کمک می‌کند تا ذهن خانواده روی فعالیت‌های مفید و مثبت متمرکز بماند و از آشفتگی‌های روانی جلوگیری شود. وقت گذراندن با اعضای خانواده و دوستان، حتی به صورت مجازی، باعث کاهش تنش‌های روانی و ایجاد حس حمایت و همراهی می‌شود.
تنظیم زمان ویژه برای بازی و فعالیت هنگام شرایط جنگی
یکی از اقدامات تربیتی مهم در دوران جنگ، تعیین زمان مشخص و ویژه برای بازی و فعالیت‌های کودک است. این کار به کودکان کمک می‌کند تا در شرایط استرس‌زا، فرصتی برای تخلیه هیجانات و بازگشت آرامش داشته باشند. والدین و مربیان باید با برنامه‌ریزی دقیق، زمان مناسبی را برای بازی در نظر بگیرند تا کودک بتواند مهارت‌های اجتماعی، فکری و جسمانی خود را تقویت کند و احساس امنیت بیشتری پیدا کند. این روش باعث می‌شود کودک در کنار یادگیری و تربیت، نشاط و شادی را نیز تجربه کند و از فشارهای روانی جنگ کمتر آسیب ببیند.
حضور اجتماعی والدین در قالب ایستگاه‌های صلواتی در زمان جنگ
والدین و مربیان با حضور در ایستگاه‌های صلواتی نقش مهمی در حمایت و پشتیبانی از رزمندگان داشتند. این ایستگاه‌ها محل پذیرایی و ارائه خدمات رفاهی و معنوی به رزمندگان بودند که با کمک مردم و خانواده‌ها اداره می‌شدند. حضور والدین در این ایستگاه‌ها علاوه بر تقویت روحیه رزمندگان، به ایجاد حس همبستگی و مسئولیت اجتماعی در خانواده‌ها کمک می‌کرد و به نوعی تربیت دینی و اخلاقی را نیز تقویت می‌نمود.
تقویت نگاه قرآنی
تقویت نگاه قرآنی که به معنای زندگی کردن بر اساس آموزه‌های قرآن و نهادینه کردن ارزش‌های دینی در خانواده و جامعه است. این نگاه باعث می‌شود کودکان و نوجوانان در برابر جنگ شناختی دشمن مقاوم شوند و با ایمان و روحیه قوی در مسیر دفاع از کشور و ارزش‌های الهی حرکت کنند. تربیت قرآنی، پایه‌ای برای استحکام خانواده‌ها و افزایش توان دفاعی نیروهاست و موجب صفا، صمیمیت و انسجام بیشتر در جامعه می‌شود
یاد مرگ و تربیت قلبی
بالابردن معنویت در دوران جنگ یعنی تقویت ایمان، امید و آرامش در دل خودمان و بچه‌ها. این کار به ما کمک می‌کند که در سختی‌ها قوی‌تر باشیم و بهتر کنار هم زندگی کنیم. والدین و مربی‌ها با گفتن داستان‌های خوب، دعا کردن و ایجاد فضای محبت می‌توانند این حس معنوی را در کودکان و اطرافیانشان رشد دهند. این باعث می‌شود همه با دلگرمی و صبر بیشتری به آینده نگاه کنند.
جمع‌بندی توضیح جنگ به کودکان
برای صحبت با بچه‌ها درباره جنگ، مهم است که با زبان ساده و آرام به آن‌ها اطمینان بدهیم که در امنیت هستند و بزرگترها مراقبشان هستند. بهتر است به جای نشان دادن تصاویر خشونت‌آمیز، روی امید و آینده روشن تمرکز کنیم تا بچه‌ها دلگرم و قوی بمانند. همچنین، اجازه دهیم احساساتشان را بیان کنند و با صداقت به سوالاتشان پاسخ دهیم تا ترس و نگرانی‌شان کمتر شود. این روش‌ها کمک می‌کند کودکان در شرایط سخت جنگ، آرامش و اعتماد به نفس بیشتری داشته باشند و بهتر بتوانند با مشکلات کنار بیایند.
