چرا بعضی از بچه‌ها با کوچکترین تغییر یا اتفاق، دل‌شون شور می‌زنه؟
شاید دلیلش فراتر از نگرانی‌های معمولی باشه…
نویسنده: فاطمه امیریان
مقدمه
اضطراب یکی از واکنش‌های طبیعی است که تقریباً همه افراد در زندگی خود آن را تجربه می‌کنند. این حالت روانی با احساس ترس، نگرانی و دلشوره همراه است و می‌تواند در صورت ادامه‌دار بودن، شادی و شادابی را از افراد بگیرد. روانشناسان و متخصصان حوزه کودک، معتقدند باید از دوران کودکی، اضطراب را ریشه‌کن کرد.
در این مقاله به بررسی هفت رفتاری که منجر به بروز اضطراب می‌شوند و همچنین راه‌های مؤثر پیشگیری از آن‌ها می‌پردازیم. مربی‌ها و خانواده‌ها باید به خوبی نشانه‌های اضطراب در کودکان را بشناسند.
نشانه های اضطراب در کودکان چیست؟
نشانه‌های اضطراب در کودکان شامل علائم روانی، جسمانی و رفتاری است که می‌تواند در زندگی روزمره بچه‌ها تأثیرگذار باشد. مهم‌ترین این نشانه‌ها عبارتند از:
- کاهش تمرکز و حواس‌پرتی در مهد و مدرسه
- تحریک‌پذیری، بی‌قراری و ناتوانی در آرامش
- تغییرات در اشتها و الگوی غذا خوردن
- پرهیز از موقعیت‌های اجتماعی و دوری از جمع‌های دوستانه
- گریه یا واکنش‌های احساسی شدید نسبت به مسائل کوچک
- وابستگی زیاد به والدین و چسبیدن بیش از حد
- ترس از اشتباه کردن یا خجالت کشیدن
- رفتارهای تکراری یا وسواس در برخی موارد
زنگ خطر برای مربی‌ها: 7 علت رفتاری اضطراب در کودکان
علل رفتاری اصلی که باعث بروز اضطراب در کودکان می‌شوند عبارتند از:
- فشارهای محیطی و خانوادگی: تغییرات ناگهانی در محیط زندگی مانند تغییر مدرسه، مشکلات خانوادگی، دعوای والدین یا طلاق می‌تواند باعث ایجاد احساس ناامنی و اضطراب در کودک شود.
- رفتار والدین و سبک فرزندپروری: والدینی که بیش از حد محافظتی، کنترل‌گر یا کمال‌گرا هستند، ناخواسته باعث افزایش اضطراب در کودک می‌شوند. همچنین، رفتارهای پرخاشگرانه یا نادیده گرفتن نیازهای عاطفی کودک نیز نقش دارد.
- تجربیات منفی و رویدادهای استرس‌زا: تجربه اتفاقاتی مثل مرگ عزیزان، بیماری جدی، تصادف، خشونت خانگی یا سوءاستفاده جسمی و روانی می‌تواند باعث اضطراب پایدار در کودکان شود.
- عوامل ژنتیکی و وراثتی: اگر در خانواده سابقه اختلالات اضطرابی یا افسردگی وجود داشته باشد، احتمال ابتلای کودک به اضطراب بیشتر می‌شود.
- یادگیری و الگوبرداری از اطرافیان: کودکانی که در مهدکودک از بقیه بچه ها تقلید می‌کند. این بچه‌ها به صورت ناخودآگاه یاد می‌گیرند و در موقعیت‌های مشابه دچار اضطراب می‌شوند.
- مشکلات مدرسه و روابط اجتماعی: ترس از مهد و مدرسه، امتحان، قلدری، مشکلات دوستیابی یا نگرانی درباره نمره‌ها از دلایل شایع اضطراب در کودکان است.
- اختلالات روانشناختی یا پزشکی: برخی اختلالات مانند بیش‌فعالی (ADHD)، اختلال طیف اوتیسم یا مشکلات جسمی خاص می‌توانند علائم اضطرابی را در کودک تشدید کنند.
این عوامل رفتاری و محیطی به طور ترکیبی می‌توانند باعث بروز و تشدید اضطراب در کودکان شوند و شناخت آن‌ها برای پیشگیری و درمان اضطراب اهمیت زیادی دارد.
راه‌های پیشگیری از اضطراب در کودکان
به عنوان مربی برای اجرای راهکارهای پیشگیری از اضطراب در کودکان، می‌توانید از روش‌های زیر استفاده کنید:
- ایجاد محیط آرام و حمایتگر: فضایی امن و آرام برای کودکان فراهم کنید که در آن احساس امنیت و راحتی داشته باشند و بتوانند آزادانه احساسات خود را بیان کنند.
- آموزش تکنیک‌های آرام‌سازی: به کودکان تنفس عمیق و کنترل شده را آموزش دهید تا در مواقع اضطراب بتوانند با تنفس آرامش خود را بازیابند
- استفاده از بازی درمانی و بازی‌های نقش‌آفرینی: بازی‌های خلاقانه و نقش‌آفرینی به کودکان کمک می‌کند احساسات خود را بیان کنند و اضطراب خود را کاهش دهند. مثلاً بازی نقش قهرمانان که به افزایش اعتماد به نفس کمک می‌کند.
- فعالیت‌های هنری و خلاقانه: نقاشی، رنگ‌آمیزی، ساخت کاردستی و نوشتن در دفتر خاطرات به کودکان کمک می‌کند احساسات خود را تخلیه و مدیریت کنند.
- پرت کردن حواس با فعالیت‌های جذاب: مشغول کردن کودکان به بازی، حل معما یا فعالیت‌های سرگرم‌کننده باعث کاهش تمرکز بر نگرانی‌ها می‌شود.
- روتین روزانه منظم: داشتن برنامه منظم برای خواب، خوراک و فعالیت‌های روزانه به کودکان احساس امنیت و کنترل می‌دهد و اضطراب را کاهش می‌دهد.
- استفاده از زبان حمایتی و جملات مثبت: با جملات آرام‌بخش و تشویق کننده به کودکان کمک کنید احساس کنند تنها نیستند و می‌توانند بر اضطراب خود غلبه کنند.
- آموزش شناخت هیجانات و مهارت‌های مقابله‌ای: به کودکان کمک کنید احساسات خود را بشناسند و راه‌های مقابله با اضطراب را یاد بگیرند، مثلاً با پرسیدن اینکه در زمان اضطراب چه کمکی می‌خواهند.
- ایجاد نقطه آرامش در محیط آموزشی: مکانی دنج و آرام با وسایل آرام‌بخش برای کودکان فراهم کنید تا در مواقع اضطراب به آنجا بروند و آرامش یابند.
نتیجه گیری
اضطراب یکی از چالش‌های روانی است که می‌تواند در هر سن و شرایطی بروز کند و به ویژه در بچه‌ها تأثیرات عمیقی بر رشد و سلامت روانی آن‌ها می‌گذارد. شناخت علت‌های رفتاری اضطراب، نشانه‌های آن و راهکارهای پیشگیری و کنترل، می‌تواند به ریشه‌کن شدن اضطراب کمک کند. به عنوان مربی یا والد، ایجاد محیطی امن و حمایتگر، آموزش مهارت‌های مقابله‌ای و آرام‌سازی، و توجه به نیازهای عاطفی کودکان می‌تواند نقش مؤثری در کاهش اضطراب داشته باشد.
همچنین، افراد بزرگسال نیز با به‌کارگیری روش‌های مدیریت استرس و تغییر رفتارهای اضطراب‌آور می‌توانند زندگی آرام‌تری را تجربه کنند. در نهایت، آگاهی، پیشگیری و اقدام به موقع، قدم بزرگی برای مقابله با اضطراب در همۀ گروه‌های سنی هستند.
