بایگانی دسته ی مقالات

اگر بخواهید فرزندتان را از شیر بگیرید، با یک جستجوی ساده در گوگل، ده هاراهکار برای از شیر گرفتن کودک پیدا خواهید کرد.

اما مهم ترین نکته این است که حال خودتان و حال فرزندتان خوب باشد. چرا؟

چون شیر مادر، علاوه بر تامین نیاز غذای کودک، یکی از نیاز های روحی او را هم تامین می کند. وقتی مادر به کودک شیر می دهد، او را در آغوش می گیرد. این در آغوش کشیدن حس امنیت را به کودک منتقل می کند. کودک با شنیدن صدای قلب مادر احساس آرامش می کند و ارتباط چشمی که بین کودک و مادر به وجود می آید، رابطه ی عاطفی آن ها را محکم تر می کند.

با وجود همه ی این تاثیرات، روزی می رسد که این وابستگی باید قطع شود. و ادامه ی آن نه تنها تاثیری ندارد بلکه مخرب هم هست.

در واقع اولین بحران اصلی و اساسی که کودک و مادر با آن مواجه می شوند، از شیر گرفتن کودک است. غذای اصلی کودک تا شش ماهگی شیر مادر است. بعد از آن، تا یک سالگی غذای کمکی به وعده های کودک اضافه می شود. و از حدود یک سالگی کودک می تواند از غذای سفره هم بخورد.

بهترین زمان برای از شیر گرفتن کودک، چه سنی است؟

– و الوالداتِ یُرضِعنَ اَلادَهُنَّ حولَینِ کامِلَین ارادَ اَن یُتِّمَ الرَّضاعَهِ

خداوند در آیه 233 سوره بقره، مدت زمان شیر دادن کودک را 2 سال بیان می کند. ممکن است بعضی ها به خاطر مشکلاتی مثل بارداری دوم، وضعیت جسمانی مادر، بیماری کودک و … مجبور باشند کودک را زودتر از شیر بگیرند. که این کار حتما باید با مشورت پزشک صورت پذیرد.

اما در اینجا احتمالات را کنار می گذاریم و روند طبیعی کودک را در نظر می گیریم.

بهتر است روند از شیر گرفتن تدریجی باشد. مثلا می توانید از حدود 22 ماهگی (دو سال قمری) شروع کنید.

برای از شیر گرفتن چی کار کنم؟

همان طور که بیان شد، روند از شیر گرفتن باید تدریجی باشد. از همان حدود 22 ماهگی، شیر روز را کم کنید.

آب میوه و شیر گاو را جایگزین شیر مادر کنید.

می توانید کودک را درگیر فعالیت آب میوه گرفتن کنید. بگذارید با میوه ها و پوست میوه بازی کند و به اصطلاح سرگرم بشود.

فعالیت های جذاب برای این مدت در نظر بگیرید. بازی هایی که دوست دارد: مثل رنگ بازی، آرد بازی، شن بازی و … خلاصه کاری کنید که به او خوش بگذرد. و با او هم بازی شوید. برای ایده های فعالیت ها، می توانید کتاب الکترونیک 20 بازی دست ورزی را بخوانید.

این مدت او را بیشتر در آغوش بگیرید. شب ها او را کنار خودتان بخوابانید. نگذارید فکر کند کلا شما را از دست داده است.

حتی مواقعی که می خواهید، به او آب میوه و مایعات، و … بدهید، او را بغل کنید. بعد خوراکی را به او بدهید. و محبت تان را بیشتر به او نشان بدهید.

وقتی میخواهید شیر شبش را هم کم کنید، با یک کار نمایشی، این مفهوم را برایش توضیح بدهید. یک لیوان، شیشه، یا لیوان نی دار یا هر چیز جذابی که به ذهنتان می رسد از طرف عضوی که با آن شیر می دهید، به کودک تان معرفی کنید. از زبان سینه تان با کودک صحبت کنید و آن لیوان را به بچه هدیه بدهید. بگویید: “از  این به بعد اگر خواستی شیر بخوری، می توانی از لیوان استفاده کنی. او دوست من است و به تو خوراکی های خوشمزه و رنگی می دهد. ولی هر وقت بخواهی چیزی بخوری، می توانی نزدیک من بیای، تو بغل مامان و خوراکی هایت را بخوری. من همیشه دوست تو میمونم ولی یه دوست خیلی خوب هم بهت هدیه می دهم.”

چند یادآوری مهم:

در تمامی مراحل تربیتی کودک، به خدا توکل کنید. صبوری کنید و از ائمه کمک بگیرید که این مرحله را هم بتوانید به خوبی پشت سر بگذارید.

زمان از پوشک گرفتن و جدا کردن محل خواب کودک را هم زمان با از شیر گرفتن نگذارید.

ممکن است بعد از شیر گرفتن، کودک بخواهد به سینه ی شما دست بزند. او را از این کار منع نکنید. فقط با پیشنهاد های جذاب، حواس او را پرت کنید. بعد از مدتی این کار از سرش خواهد افتاد.

یکی از بحث برانگیز ترین مسائل تربیتی کودکان، سن جدا کردن محل خواب از مادر و مستقل شدن او هنگام خوابیدن است. و نظرات متفاوتی در این زمینه بین روانشناسان و کارشناسان تربیتی وجود دارد. خیلی ها بر این عقیده هستند که کودک باید از شش ماهگی جدا شود که در آینده عادت نکند.
ولی بهترین سن برای جدا کردن محل خواب کودک، حدود سن چهارسالگی است.

شما می توانید راهکار های کلی استقلال کودک را در کارگاه مجازی استقلال کودک، ببینید.

دلیل اول؛ بحران هایی که کودک با آن روبه رو می شود:

بحران اول، از شیر گرفتن است که کودک بین 22 تا 24 ماهگی یعنی حدود دو سالگی با آن رو به رو می شود.
بحران دوم از پوشک گرفتن است که حدود سه سالگی است.
بحران سوم، مساله ی مستقل شدن در خوابیدن است.

کودک توانایی مدیریت این بحران ها را باهم ندارد.

دلیل دوم؛ درک کودک از مفهوم اجازه گرفتن

«یا أَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا لِیَسْتَأْذِنْکُمُ الَّذینَ مَلَکَتْ أَیْمانُکُمْ وَ الَّذینَ لَمْ یَبْلُغُوا الْحُلُمَ مِنْکُمْ ثَلاثَ مَرَّاتٍ مِنْ قَبْلِ صَلاةِ الْفَجْرِ وَ حینَ تَضَعُونَ ثِیابَکُمْ مِنَ الظَّهیرَةِ وَ مِنْ بَعْدِ صَلاةِ الْعِشاءِ ثَلاثُ عَوْراتٍ لَکُمْ لَیْسَ عَلَیْکُمْ وَ لا عَلَیْهِمْ جُناحٌ بَعْدَهُنَّ طَوَّافُونَ عَلَیْکُمْ بَعْضُکُمْ عَلى‌ بَعْضٍ کَذلِکَ یُبَیِّنُ اللَّهُ لَکُمُ الْآیاتِ وَ اللَّهُ عَلیمٌ حَکیمٌ * وَ إِذا بَلَغَ الْأَطْفالُ مِنْکُمُ الْحُلُمَ فَلْیَسْتَأْذِنُوا کَمَا اسْتَأْذَنَ الَّذینَ مِنْ قَبْلِهِمْ کَذلِکَ یُبَیِّنُ اللَّهُ لَکُمْ آیاتِهِ وَ اللَّهُ عَلیمٌ حَکیمٌ
ای کسانی که ایمان آورده اید ، باید کسانی که برده ملکی شمایند و کسانی از شما که به حد بلوغ نرسیده اند (هنگام ورود به مسکن شخصی شما) سه بار (در سه وقت) اجازه بگیرند (و سر زده وارد نشوند) ، قبل از نماز صبح و هنگام ظهر که لباس های خود را وامی نهید و پس از نماز عشا که (این اوقات) سه وقت خلوت شماست ، گذشته از این (سه وقت) بر شما و بر آنها گناهی نیست (که بدون اجازه وارد شوند ، زیرا) آنها پیوسته (بر حسب ضرورت معاشرت) به دور شما می چرخند (یا شما با یکدیگر کار و رفت و آمد دارید و طلبیدن اذن مشکل است) . این گونه خداوند آیات (احکام) را برای شما بیان می کند و خداوند دانا و مصلحت دان است.
و چون کودکان شما به حد بلوغ رسیدند پس باید (در تمام اوقات وارد شدن) اجازه بخواهند چنان که کسانی که قبل از آنها (به سن بلوغ رسیده) بودند اجازه می خواستند.

خداوند در آیات 58 و 59 سوره ی نور، توصیه می کند که فرزندان در زمان های خاصی به هنگام ورود به اتاق والدین از آنها اجازه بگیرند.

می توانید در مورد اجازه گرفتن کودک از پدر و مادر، بیشتر بخوانید.

حال سوال مهم اینجا پیش می آید که کودک در چه سنی می تواند مفهوم اجازه گرفتن را درک کند. آیا کودک در شش ماهگی می تواند اجازه بگیرد؟

طبیعتا پاسخ منفی است.

دلیل سوم؛ مراحل خواب کودک

آنچه در روانشناسی مطرح می شود این است که خواب كودك دو مرحله دارد: مرحله سبك و عميق، در مرحله سبك، چشم حركت REM دارد و نيمه بسته است. بدن پيچ و تاب مي خورد و حركات تنفسي كودك نامنظم است. در مرحله عميق، بدن آرام، و تنفس منظم است و دست ها و پاها در دو طرف بدن رها مي شود.
80 درصد خواب كودكان سبك است و تا 3 سالگي 80 درصد خواب عميق مي شود و اين پديده از الطاف اللهي است تا كودك درخواب سبك بتواند در برابر سرما، گرسنگي، گرفتگي بيني و قطع تنفس عكس العمل نشان دهد.
كوكان، دائم از مرحله خواب سبك به عميق و برعكس در حال تغييرند و اين تغيير دائم دفعات بيداري و نتيجه دفعات زمان آسيب پذيري را بيشتر مي كند.
وجود مادر كنار كودك مي تواند انتقال از خواب سبك به عميق را با شيردهي يا نوازش و لالايي راحت تر كند و در صورت عدم حضور مادر، انتقال، به راحتي انجام نمي شود و كودك گريه هاي عصبي سر خواهد داد.

می توانید در مورد خواب و مراحل آن از نظر علمی، بیشتر بخوانید.

دلیل چهارم: پاسخ گویی به نیاز کودک

کودک منبع پاسخ گویی نیاز هایش را اول مادر و در درجه ی بعدی، پدر می داند. از طرف دیگر باید نیاز های زیستی و روانی کودک به سرعت پاسخ داده شود. وقتی کودک در اتاقی جداگانه خوابانده شود، وقتی شب می شود، زمان زیادی طول می کشد تا مادر کنار او بیاید. همین زمان باعث ایجاد ترس و اضطراب در کودک می شود.
از طرفی دیگر سن اضطراب جدایی کودک بین شش ماهگی تا حدود سه سالگی است و جدایی هنگام خواب می تواند این مشکلات را بیشتر کند.

یک سوال؛ مگر حدیث نداریم که کودک باید جدا خوابانده شود؟

پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله فرمودند: سوگند به کسی که جانم در دست اوست؛ اگر کسی با همسرش درآمیزد و در اتاق کودکی بیدار باشد که آنان را ببیند و سخن گفتن و صدای نفس ایشان را بشنود، هرگز رستگار نمی‌شود. اگر پسر باشد، مردی زناکار و اگر دختر باشد، زنی زناکار می‌شود.
در روایات زیادی، بر این موضوع اشاره شده که کودک در معرض عمل جنسی قرار نگیرد. این به معنی جدا کردن محل خواب نیست. پدر و مادر با تغییر موقیت خود می تواند روابط خود را داشته باشند و هنگام خواب در کنار کودک باشند.

راهکار های جدا کردن محل خواب کودک:

باید اتاق و یا محل خواب کودک برای کودک جذاب شود. برای این کار، می توانید به جای خرید تخت قبل از به دنیا آمدن کودک، در چهار سالگی برای کودک تخت بخرید.
در صورت نداشتن امکان خرید تخت، می توانید یک جایی در خانه را به کودک اختصاص دهید.
تخت و یا محل خواب کودک را با مشارکت خود کودک، تزیین یا رنگ کنید.
می توانید همراه کودک به بازار بروید، پارچه بخرید و با همکاری فرزندتان ملحفه و روبالشتی بدوزید.
چراغ کوچکی را در اتاق هنگام خواب، روشن نگاه دارید.
در شب های اول کنارش باشید. کتاب و قصه بخوانید و به او بگویید که وقتی خوابش برد به تخت خودتان می روید.
شب هایی را همگی با هم در هال یا سان پذیرایی بخوابید.

شما می توانید بحث های کلی تر در مورد استقلال کودک را در مقاله ی زیر بخوانید:

استقلال کودک و سوالاتی که ممکن است برای شما پیش بیاید.

مدرسه مطلوب

وقتی نام مدرسه می آید، اولین چیزی که به ذهنتان می رسد چیست؟ جایی پر از کلاس هایی که یک تخته ی سیاه به دیوار آن چسبیده است و تعدادی میز رو به رو ی تخته چیده شده و جایگاه معلم رو به نیمکت هاست. تصویری که شاید نود درصد ما از مدرسه داریم چرا که خودمان هم در این فضا درس خواندیم. اما آیا مدارسی که ما در آن بهترین سال های کودکی مان را در آن گذراندیم و بعضا فرزندانمان هم در همین محیط درس می خوانند، مدرسه ی مطلوب است؟
برای ترسیم بهتر مدرسه ی مطلوب، در ابتدا ویژگی های یک مدرسه ی سنتی را بیان می کنیم. همان طور که در مطلب قبلی، مهد کودک مطلوب عنوان کردیم، سه ملاک مهم برای ارزیابی یک مجموعه ی آموزشی وجود دارد:

ملاک های ارزیابی یک مدرسه ی کدام اند؟

1. مربی یا معلم
در مدل سنتی، معلم محور کلاس است. یعنی در تفکر، برنامه ریزی و اجرا محور است. ویژگی دوم، سلطان بودن است. به این معنی که همیشه او تصمیم گیرنده و فرمان دهنده است.
و یک سیر ثابت در روند آموزشی اش دارد. در محتوا، روش آموزشی و در برخورد با بچه ها تغییری نمی کند.
چنین معلمی نمی تواند معلم مطلوب باشد.

2. برنامه و محتوای آموزشی
برنامه ی آموزشی کاملا از پیش تعین شده، و برای همه ی دانش آموزان یکسان است. این برنامه با توجه به شرایط محیطی و فرهنگی تغییر نمی کند و تک بعدی است. روش ارائه ی این برنامه ها، سخنرانی محور است و با شیوه هایی مثل جایزه و تنبیه، دانش آموزان را به یادگیری ترغیب می کنند.

3. معماری فضا و محیط آموزشی
محیط های کلاسی، کوچک و بسته است. حیاط های کوچک، راه رو های بلند که در دو طرف آن کلاس هایی وجود دارد. ساختمان مدرسه جوری طراحی می شود که بتوان دانش آموزان را از هر سمت، کنترل کرد.
مدرسه ارتباطی با طبیعت ندارد. درخت، گیاهان، حیوانات نقشی در مدرسه ندارند.

حال کودکی که در این مدرسه است، چه می شود؟

کودکی مصرف کننده که در حال انباشت اطلاعات است. منفعل است و نمی تواند خودش تولیدی داشته باشد. غیر تعاملی است چرا که مدام باید بنشیند و صحبت نکند تا حواس کسی پرت نشود. غیر خلاق است و نمی تواند متفاوت فکر کند و متفاوت عمل کند.

حال همین ملاک ها را در مورد یک مدرسه ی مطلوب بررسی می کنیم:

1. مربی یا معلم
مربی در درجه ی اول، همراه است یعنی کنار بچه ها قرار دارد. همراه با آن ها برنامه ریزی و اجرا می کند. ویژگی دوم تسهیلگر بودن است. به این معنی که به بچه ها فرصت می دهد خودشان مسائلشان را کشف کنند و راه چاره را بیابند و او در این مسیر بستر ساز است. منعطف بودن یکی دیگر از ملاک های مربی مطلوب است. بنا به شرایط هر بچه و موقعیت های مختلفی که پیش می آید برنامه را تغییر می دهد.

2. برنامه و محتوای آموزشی
محتوای آموزشی چند بعدی است یعنی در طراحی آن ابعاد مختلف شخصیت کودک در نظر گرفته می شود. این محتوا معمولا از ترکیب چند درس تشکیل شده یعنی یک درس ریاضی نداریم. ترکیبی از ریاضی، فارسی و علوم در قالب یک پروژه مثلا آشپزی ارائه می شود. روش های ارائه ی محتوا متنوع است. در قالب گفتگو، آزمایش، پروژه و … . علایق هر کودک در برنامه ریزی در نظر گرفته می شود.

در مجموعه کارگاه های کتاب درسی چمرانی، سعی شده برنامه و محتوای آموزشی ادبستان شهید چمران برای شما ارائه شود.

3. معماری فضا و محیط آموزشی
در مدرسه مطلوب، حیاط و ارتباط با طبیعت، جزء جدا نشدنی فضای آموزشی است. طراحی مدل کلاس ها انعطاف پذیر است که بنا به فراخور برنامه، چیدمان آن را تغییر دهند.
کودک باید در مدرسه احساس راحتی داشته باشد، نه جایی که مجبور است ساعتی را در آنجا بگذراند.

کودکی که در این مدرسه است، چه می شود؟

دانش آموز این مدرسه، یک جست و جو گر است زیرا اطلاعات زیادی از معلم به دست نمی آورد، اما راه به دست آوردن اطلاعات را یاد می گیرند، راه جست و جو گری و اکتشاف.
یک کودک تولید کننده در کلاس کاملا نقش فعال دارند و خود را مسئول آموختن می داند ، نه معلم.
او به مرور با کارگروهی، طوفان فکر و … شخصیت تعاملی پیدا می کند. که این تعاملی بودن منجر به یادگیری عمیق می شود. ویژگی دیگر، خلاق بودن دانش آموز است. هر کسی راه خودش را برای رسیدن به جواب طی می کند.

نقش خانواده در مدرسه ی مطلوب چیست؟

تفکری وجود دارد که خانواده وقتی کودک خود را در یک مدرسه ثبت نام کرد، تمام بار تربیت را بر عهده ی می گذارد و خود را از میدان تربیت بیرون بکشد. و بعضی ها هم برعکس این نظر را دارند و عقیده دارند خانواده به تنهایی می تواند از پس تربیت کودک بربیاید.
اگر کمی واقع نگر باشیم، می بینیم که هم خانواده و هم مدرسه در تربیت کودک موثر هستند و نمی توان تاثیر هیچ کدام را انکار کرد.
حال مدرسه ی مطلوب، مدرسه ایست که خانواده را در روند مدرسه درگیر کند. تعامل مداوم خانواده و مدرسه هر دو را به یک ادبیات مشترک در تربیت می رساند و همین کار تربیت را راحت می کند.
حضور مادران در مدرسه و انجام بخشی از کارها، برگزاری اردو های خانوادگی، استفاده از مهارت و تخصص پدران در انجام امور مدرسه می تواند این تعامل را ایجاد کند.
مدرسه ی مطلوب جایی نیست که صرفا جلسات یک طرفه تربیتی برگزار شود. جایی است که خانواده در مدرسه حضور دارد و بخشی از کارها را بر عهده دارد.

آیا دانش آموزان مدرسه ی مطلوب از نظر علمی پایین تر از سایر دانش آموزان هستند؟

یکی از اهداف مدرسه ی مطلوب، پرورش کودک در کنار آموزش است. یعنی بعد پرورش قدری پر رنگ تر است و معتقد است آموزش هم با پر رنگ شدن همین پرورش معنی پیدا می کند. اما با این حال آموزش را در سطح کتاب های درسی در برنامه ریزی خود در نظر می گیرد.و این آموزش همراه با طراحی برنامه ی درسی مطلوب، یادگیری را عمیق تر می کند.

فعالیت های دینی در مدرسه ی مطلوب چگونه است؟

با توجه به سن تکلیف دختران در هفت سال دوم، برنامه ها در مدرسه ی دخترانه و پسرانه مختلف است. اما اصلی که باید رعایت شود این است که دانش آموز از همان هفت سالگی در فضای دینی قرار گیرد. برگزاری نماز جماعت، برگزاری هیئت ها کودک با مشارکت خود بچه ها، پخش نذری ، برگزاری جشن ها به سبک کودکانه در اعیاد، و گفتگو هایی در این مورد از برنامه های دینی می تواند باشد.
تمامی برنامه ها بدون اجبار و با انتخاب کودک باید صورت بگیرد.

برای آشنایی بیشتر با تربیت دینی، می توانید کارگاه مجازی تربیت دینی را مشاهده کنید.

مدیر و مربیان چگونه انتخاب می شوند؟

فضای ترسیم شده از مدرسه ی مطلوب با مدارس سنتی متفاوت است پس مربیانی که تجربه ی کمتری داشته اند در پذیرش و اجرای این مدل موفق تر هستند. حتما نیازی نیست رشته ها روانشناسی و یا علوم تربیتی خوانده باشند، بیشتر به توانایی او در ارتباط با کودک و صبر و حوصله مربی بستگی دارد.

یکی از مدارسی که در سال های اخیر توانسته بود، این مدرسه ی مطلوب را ایجاد کند، مدرسه ی حکمت است. که متاسفانه تعطیل شد.

امیدواریم توانسته باشیم گوشه ای از یک مدرسه ی مطلوب را به تصویر کشیده باشیم و کمکی کرده باشیم در گسترش مدارس مطلوب در سرتاسر ایران عزیزمان.