دنیای مادر و دختری پر است از فانتزی‌های صورتی و گل‌گلی.

نویسنده: اکرم نجفی

احتمالاً شما هم از روزی که خبردار شدید یک قلب دخترانه در وجودتان می‌تپد، با ‌چشم‌های ستاره‌ای به دنیای صورتی‌ها وارد شدید و در ذهنتان از گل سر و تل‌های رنگارنگ گرفته تا جوراب‌های لب تور و پتوی خال‌خالی و لباس‌های گل‌گلی برایش قطار کردید.
چند سال اول به همین منوال می‌گذرد، تا اینکه کم‌کم دختر فانتزی قصه‌های ما تصمیم می‌گیرد به دنیای بزرگتر‌ها سرک بکشد و شبیه مادرش بشود. حال اگر شما مادری هستید که حجاب را با علاقه و شناخت انتخاب کرده، احتمالاً دختری خواهید داشت که دلش می‌خواهد شبیه شما بشود، یک خانم محجبه‌ی باوقار!
همین که فرزند شما از دنیای نوزادی فاصله بگیرد، کم‌کم وارد دنیای کودکی و ارتباط گرفتن با اطراف می‌شود. مهمترین وسیله‌ی او برای ارتباط تقلید است. کودک با تقلید کارهای بزرگتر‌ها سعی می‌کند شبیه آنها بشود. پس تعجب نکنید اگر حوالی ۳ سالگی از شما بخواهد که روسری و چادر برایش تهیه کنید، زیرا او دوست دارد شبیه شما یا کسی که خیلی دوستش دارد بشود، مثلا مادربزرگ یا خاله و عمه!
هفت سال اول زندگی کودکان یک بستر بِکر و دست نخورده برای روییدن محصولاتی‌ست که در باقی عمر قرار است دِرو کند. پس احتیاط کنید و با دقت و حوصله بستر‌های مناسب برای رشد معنوی و قانون پذیری او (از جمله حجاب) در هفت سال دوم را فراهم ‌‌کنید.
قبل از اینکه تصمیم بگیرید دخترک را به سمت حجاب سوق بدهید بهتر است نکات زیر را باهم مرور کنیم تا حجاب او با عفاف همراه شود و در ذهن و روحش بنشیند.

از کجا شروع کنیم؟

به نظر بنده بهترین نقطه‌ی شروع اینجاست، درست مقابل این سوال: چرا باید حجاب کنیم؟‌ قبل از هر چیز چند لحظه یا چند ساعت و یا چند روز به این سوال فکر کنید و جواب قانع کننده ای برای خودتان پیدا کنید. خودتان را برای روزی که دخترک این سوال را از شما بپرسد آماده کنید.
برای بهتر مطرح شدن موضوع مثالی را مطرح می‌کنم: پدر یک خانواده‌ی مذهبی دختر را به خاطر حجاب کم سرزنش می‌کند و می‌گوید با این وضع پوشش تو، آبروی من در محل می‌رود. دختر با خودش فکر می‌کند این چه آبرویی است که با یک تکه پارچه به باد می‌رود. حالا دیگر نه حجاب برای او ارزش دارد و نه آبرویی که اینقدر سطحی و بی‌اساس است.
حجاب نشئت گرفته از درون انسان است. تا درون صیقل پیدا نکند حجاب جلوه‌ای نخواهد داشت. پس باید قبل از هر چیز درون خود را با عبودیت آراسته کنید تا ظاهر و باطنتان همگن و دلچسب باشد و بتوانید یک الگوی درست برای فرزندتان باشید. باید آنقدر آماده و آگاه باشید که دلیل حجاب را برای او ، چیزی فراتر از آبروی خانوادگی و وجهه‌ی اجتماعی تعریف کنید!

از کِی شروع کنیم؟

بهترین زمان برای کاشتن بذر محبت و جاذبه نسبت به هر مقوله‌ای و بالاخص پوشش، ۷ سال اول است. شما باید گرایش‌های کودک خود نسبت به حجاب را مدیریت کنید. در ۷ سال اول کودک مثل یک موم انعطاف پذیر است، خود انگیختگی بالایی دارد و بسیار تجربه پذیر است. این دوران_به طور اخص از ۴ تا ۷ سالگی_زمان طلایی برای ایجاد این کشش و علاقه است. چرا که دخترها از این سن، خیلی علاقه دارند شبیه مادرشان بشوند و اگر شما مادری هستید که به حجاب علاقه دارید، به احتمال زیاد دختر شما به خاطر علاقه‌ای که به شما دارد، دوست دارد شبیهتان بشود.
از طرفی دیگر می‌توان گفت برای شروع هیچ نقطه‌ی دقیقی وجود ندارد. شما خیلی قبل‌تر، حتی قبل از به دنیا آمدن دخترک، بدون آنکه بدانید، در مورد نوع پوشش و عفاف او برنامه ریخته‌اید. می‌پرسید چطور؟ با انتخاب هایتان!
مادری که به جای خریدن پارچه با طرح السا و آنا، یک طرح زیبا و ساده‌ی دخترانه را انتخاب کرده، یعنی خیلی هوشمندانه زمینه را برای رشد جنینی که قرار است یک خانم عفیف بشود آماده کرده‌‌ است.
انتخاب طرح روی لباس و وسایل کودک باید آگاهانه باشد. اگر شما تمایلی به نوع پوشش فلان شخصیت کارتونی ندارید بهتر است سراغ خرید این اقلام نروید و نمونه‌های زیبای دیگری را جایگزین کنید. البته این تا زمانی است که کودک شما نسبت به این طرح‌ها علاقه‌ای نشان ندهد.
در صورتی که کودک برای داشتن اسباب بازی یا هر کالایی با طرح‌های خلاف نظر شما اصرار داشت، مخالفت زیاد نداشته باشید و گاهی به او اجازه بدهید این تجربه را داشته باشد؛ اما شما می‌توانید رفته رفته نمونه‌های دیگری از همان کالا، مثلاً کیف یا لباس با طرحی زیبا و مناسب در اختیار او قرار دهید. این استمرار سبب می‌شود که در ناخودآگاه، کودک به سمت شخصیت‌های فانتزی با الگوی غربی، گرایشی نداشته باشد و برای شبیه آنها شدن تمایلی نشان ندهد.
دقت داشته باشید که در سنین پایین به هیچ عنوان درباره‌ی علت این کار( ممانعت از خرید کالاهایی با طراحی غربی) به صورت مستقیم و شفاف صحبت نکنید. چرا که این امر خود سبب کنجکاوی بیشتر خواهد شد. شما می‌توانید در جواب کودکی که می‌پرسد: “مامان، چرا عروسک باربی نمی‌خری؟” بگویید:” چون یک عروسک با جنس بهتر سراغ دارم که خیلی مقاوم است و دیر خراب می‌شود!” و یا هر دلیل دیگری که او را مجاب کند؛ اما هیچ وقت در سنین پایین در مورد اینکه این عروسک پوشش درستی ندارد صحبت نکنید، چرا که با این جواب، سوال‌های زیادی در ذهن او مطرح خواهد شد که جوابی برایشان پیدا نخواهید کرد.

چگونه شروع کنیم؟

بیایید باهم روش‌های قرار گرفتن کودک در مسیر عفاف و حجاب را مرور کنیم:

1. به خدا توکل کنید

اول از همه به خدا توکل کنید. همیشه و در همه حال با خودتان بگویید، خدایا! من دوست دارم فرزندی که در دستم امانت گذاشته ای در مسیر تو قدم بردارد، کمکم کن تا بهترین و کوتاه‌ترین مسیر را برای این مقصود پیدا کنم.
نتیجه‌ی این توکل و توسل می‌شود اینکه وقتی در آینده کوتاهی فرزندتان در زمینه‌ی اجرای احکام الهی و بالاخص پوشش و عفاف را ببینید، به جای نگرانی برای حفظ آبرو، از خدا کمک بخواهید.
دقت کنید، هیچوقت نباید توقع داشته باشیم فرزندمان به خاطر ما حکم خدا را انجام بدهد و سرپیچی او از این کار را نباید نتیجه نافرمانی از قوانین خودمان بدانیم. [برای شفاف‌تر شدن این موضوع می‌توانید به کارگاه تربیت دینی مراجعه کنید….].

2. هدیه و سوغاتی دوست داشتنی

هدیه دادن همیشه جذاب است. معمولاً بچه‌‌ها نسبت به چیزی که هدیه می‌گیرند هیجان بیشتری دارند. شما می‌توانید به مناسبت‌های مختلف وسایل مربوط به حجاب از چادر و روسری و گیره گرفته تا جوراب شلواری را با یک هدیه‌ی جذاب دیگر همراه کنید و به او تقدیم نمایید.
مثلاً روسری با چند عدد شکلات مورد علاقه دخترک. یا یک پارچه چادری زیبا که با هم کارهای دوخت و دوز آن را انجام بدهید و از اضافات آن برای عروسک محبوبش هم چیزی بدوزید.
سوغاتی که به خصوص از شهرهای زیارتی می‌گیرید می‌تواند یک کالای کاربردی در زمینه رشد معنوی کودک باشد. معمولا این سفرها خاطرات خوشی در ذهن بچه‌ها به جا می‌گذارد و هر بار دیدن سوغاتی، خاطرات سفر را برای او یادآور می‌شود و با احساسی مثبت با آن شیء (که می‌تواند یک پوشش کودکانه باشد) ارتباط می‌گیرد.

3. بازی کنید

کمتر گره‌ای در کودکی وجود دارد که با بازی حل نشود. شما با بازی کردن وارد دنیای کودکان می‌شوید. وقتی توسط کودکتان مجوز ورود برای شما صادر شود یعنی با شما در یک نقطه‌ی صلح ایستاده و احتمالاً برای پذیریش خواسته‌ی شما آماده‌است.
پس بازی را دستمایه‌ای قرار دهید تا ضمن داشتن یک خلوت والد-‌فرزندی، اعتماد کودکتان را نیز جلب و او را شیفته‌ی خود کنید.

بسترهای رشد کدامند؟

اگر در رفتار کودکان دقت کرده باشید، حتما متوجه شده‌اید بعد از هر تعاملی که با دوستان و آشنایان و اقوام دارند، رفتارشان نیز تحت تاثیر قرار می‌گیرد و تا مدتی دغدغه‌ی فضای جدید را پیدا می‌کنند. اگر مراودات مداومت داشته باشد و والدین نیز هم‌جهت با فضا باشند، این رفتارها تا حدودی در وجودشان نهادینه می‌شوند.
بنابر این مهم است که شما چه جمع‌هایی را برای حضور خودتان و خانواده‌تان انتخاب می‌کنید و این فضا چقدر با اعتقادات شما هم‌راستا یا در تناقض است.
در زیر چند نمونه از بسترهایی که سبب رشد حیا و عفاف در دخترکان می‌شود را بررسی می‌کنیم:

1. مسجد

مساجد یکی از مهم‌ترین پایگاه‌ها برای دور هم جمع شدن خانواده‌های مذهبی می‌باشد. افرادی که در مسجد جمع می‌شوند معمولاً با یک نیّت الهی در این مکان حاضر می‌شوند. بنابراین فضا به شدت مناسب رشد است.
اگر اهل مسجد باشیم و کودکان را نیز با خود همراه کنیم، برکات این حضور نه تنها در حجاب و عفاف بلکه در تمام وجوه شخصیتشان جلوه پیدا خواهد کرد.

2. هیئت و مجالس مذهبی

هیئات و مجالسی که در آنها ذکر و یاد ائمه تکرار می‌شود یکی از بهترین و ملکوتی‌ترین بستر‌های رشد معنوی و شخصیتی کودکان است.
روح حاکم بر هیئت و نوع پوشش خانم‌ها و بازی با همسالان در این مجالس، حسی خوشایند و هم‌سو با فطرت کودک ایجاد می‌کند. همین امر سبب می‌شود _به گفته‌ی مادران_ معمولاً دختران کوچک برای رفتن به هیئت به طور خودجوش از والدین طلب روسری و چادر می‌کنند و در برابر لباس پوشیده و حجاب مقاومتی ندارند‌.

3. مهدکودک، مدرسه و مراکز آموزشی

شما برای حضور اجتماعی کودکان ناچار هستید انتخاب‌هایی داشته باشید. در حد توانتان سعی کنید فرزندتان را در مدرسه یا مهدکودکی ثبت‌نام‌ کنید که با نظام فکری شما هماهنگی داشته باشد.
حتی اگر شما به چنین مدرسه‌ یا مرکز آموزشی دسترسی ندارید باز هم سعی کنید به مجموعه‌های خنثی روی بیاورید و از قرار دادن کودک در فضاهایی که به طور کامل از مسئله‌ی عفاف و گرایشات اسلامی فاصله دارد اجتناب نمایید.

4. دورهمی‌ها

مهمانی‌ و دورهمی یک از جذاب‌ترین بخش‌های زندگی برای کودکان است. به خصوص اگر در آن جمع هم‌بازی هم داشته باشند.
اگر دوستان و اقوام‌خوبی دارید که می‌دانید حضور در جمعشان باعث تاثیر مثبت روی فرزندتان می‌شود، از پیشنهاد دورهمی غافل نشوید و سعی کنید ارتباط مداوم و مفیدی با ایشان داشته باشید.
بودن در فضای دوستانه ‌ای که هم‌راستا با ایدئولوژی فکری شماست و دیدن خانم‌هایی که پوششی شبیه شما دارند، می‌تواند به عنوان یک تسهیلگرعمل کند و به تربیت شما ضریب مثبت بدهد.

از حیا تا حجاب

حیا لازمه‌ی حجاب است و اگر حجاب در بستر حیا شکل نگیرد یا یک هیجان زودگذر است و یا یک اجبار دوست‌ نداشتنی و بدون بصیرت. بنابر این خیلی مهم است که از ابتدای تولد زمینه‌های پرورش حیا در کودک را فراهم کنید.
اگر بخواهیم تعریفی کوتاه از حیا داشته باشیم باید بگوییم: یک نیروی بازدارنده‌ی درونی در برابر زشتی که سبب انزجار از منکر می‌شود و فرد را به سمت معروف امر می‌کند.
در زیر چند نمونه از مواردی که می‌تواند زمینه‌های رشد حیا و در نتیجه میل به حجاب را فراهم کند، عنوان شده است:

1. آیینه‌ای به نام مادر

مادر بالاترین و قشنگترین جایگاه را در قلب کودک دارد. اغراق نیست اگر بگوییم کودک مادر را خدای خود می‌داند!
بنابراین نمیتواند الگویی بالاتر از مادر برای خود متصور شود. مگر اینکه مادر مهر و محبت کافی نسبت به فرزند خود بروز ندهد و فاصله‌ای جبران ناپذیر بین خود و دلبندش ایجاد کند. از آنجا که این احتمال را بین مخاطبان این متن صفر می‌دانیم خیلی زود از کنار آن عبور می‌کنیم.
احتمالاً شما مادرِ‌ دختری هستید که زیر هفت سال سن دارد و تمایل دارید در آینده کمترین چالش را نسبت به حجاب و عفاف او داشته باشید و به همین خاطر در حال مطالعه‌ی این متن می‌باشید. باید این مطلب را به شما بگویم هرچه این روزها از حیا و عفاف در رفتار شما و از پوشش در ظاهر شما وجود دارد، تصویری‌ست که کودک از بزرگسالی خود در ذهنش می‌سازد.
او دوست دارد تکرار مادرش باشد‌ . پس هرچقدر شما در طول زندگی بیشتر و عمیق‌تر به پالایش خود بپردازید و ارتباط عمیق‌تری با خود و خدای خود برقرار کنید، باید امیدوار شوید که مسیر رشد هموارتری برای تربیت فرزندتان، پیش رو داشته باشید.

2. بابای قلب قلبی

پدرها حجم عظیمی از تاثیر را در دنیای کودکان دارند. درست است که کودک و به خصوص دختر سعی می‌کند در ظاهر شبیه مادر باشد و او را الگوی خود قرار می‌دهد، اما پدر و تاییدی که روی رفتار دختر بچه می‌گذارد بی‌اندازه اهمیت دارد. پدر با علاقه نشان دادن نسبت به ظاهر دخترش و با تعریف و تمجید از او (چه در نوع پوششی که در خانه دارد و چه حجاب بیرون از خانه) می‌تواند بخش قابل توجهی از نیاز کودک نسبت به تایید و دیده شدن را برآورده کند.
وقتی پدر به خاطر یک لباس ساده‌ی خانگی هم به دختر واکنش نشان می‌دهد و به او می‌گوید که چقدر زیبا شده، در واقع نیاز او به تایید و تبرّج را تامین می‌کند. این توجه باعث رشد عزّت‌نفس دخترک می‌شود و در نوجوانی و جوانی بیشتر نسبت به حریم‌شخصی خود واقف می‌گردد.
در مورد حجاب هم پدر می‌تواند با توصیفاتی به دور از اغراق، کودک را تایید کند و مُهر علاقه‌اش نسبت به او را بر قلبش بکوبد. توصیفاتی مثل چقدر زیبا شدی و این چادر تو را شبیه مادر کرده و … .
دقت کنید از توصیفات غیر واقعی مثل با چادر از همه زیباتری. وقتی حجاب نداری زیبا نیستی و….. پرهیز کنید، زیرا این نوع نگاه غیر‌واقعی در آینده تناقضاتی برای او به همراه خواهد داشت که گاهی خسارت زیادی بر باورهای او وارد خواهد کرد.

3. ورود آقایان ممنوع!

حضور در جمع‌های زنانه و دوری از اختلاط غیر ضروری با آقایان خیلی اهمیت دارد. بهتر است کم کم و از حدود ۳ الی ۴ سالگی بیشتر در جمع‌های زنانه و دخترانه حضور داشته باشید و در حد ممکن حضور دختران در فضاهای مردانه و به عکس حضور پسران در فضای زنانه را مدیریت کنید. این کار سبب تقویت روحیات زنانه و پرورش حیا در آن ها می‌شود. سعی کنید در جمع‌های زنانه و دخترانه شادی‌های حلال و سرگرمی‌های کافی داشته باشید تا او را نسبت به دنیای دخترانه مجذوب نمایید.

4. غولی به نام رسانه

دنیای بی در و پیکر مجازی پر است از تصاویر و جاذبه‌های رنگارنگ برای کودکان. از انیمیشن‌های پر از رقص و آواز گرفته تا بازی‌های کامپیوتری که کودک را تشویق می‌کند صورت یک خانم را آرایش کند و ناخن‌هایش را لاک بزند و ….
هر کدام از این تصاویر می‌تواند جاذبه‌ای باشد برای کودک که البته این جذب شدن کاملاً طبیعی است و در راستای حس زیبایی دوستی او می‌باشد.
اما این شما هستید که باید به صورت کاملاً نامحسوس، مانع از قرار گرفتن کودک در معرض این تصاویر و فیلم‌ها بشوید. به همان میزان که شما اهمیت می‌دهید کودکتان هر روز خوراکی مضر نخورد، باید دقت کنید تا این داده‌های مسموم نیز به روح او نرسد. پس بهترین گزینه جایگزینی است.
اگر فرزند شما به طور ناخواسته در مهمانی یا جمعی جذب این فضای مسموم شد، از ترفند تغافل استفاده کنید. چرا که حساسیت نشان دادن شما بسیار تاثیر مخرب‌تری نسبت به دیدن گذرای آن تصاویر خواهد داشت و بیشتر حس کنجکاوی را در او بیدار خواهد کرد.
از طرفی شما نیز به عنوان بزرگتر، بهتر است فیلم‌ها و سریال‌های (حتی ایرانی) که در آنها ارزش‌های ایرانی_اسلامی رعایت نمی‌شود را یا نبینید و یا در غیاب کودکان تماشا کنید.

5. قاب عکس شخصی

لطفا در انتشار عکس و فیلم فرزندانتان خیلی وسواس داشته باشید. اگر می‌خواهید عکسی از دخترک به عنوان پروفایل و یا پست منتشر کنید حتماً از او اجازه بگیرید. او باید برای دیده شدن رضایت بدهد و بداند برای هر کس حریمی وجود دارد. از انتشار عکس بدون پوشش یا پوشش کم حتی از دخترک نابالغ جلوگیری کنید. انتشار زیاده از حد عکس و فیلم شخصی، نه تنها حریم خصوصی شما و فرزندانتان را جابجا می‌کند، بلکه نسبت به تعداد بازدیدکننده‌ها و میزان انتشار، هیچ مدیریتی در اختیار شما نمی‌گذارد.
شما می‌توانید به عنوان تشویق ، عکس‌هایی با پوشش مناسب از دخترتان در خانه قاب کنید و جای خوبی قرار دهید تا حس دیده شدن او ارضا شود. حتی می‌توانید هر چند وقت یکبار مقابل عکس او بایستید و زیبایی‌های او را اعم از چهره و پوشش و…. توصیف کنید. این توصیفات باعث ارزش گذاری بر شخصیت دختر و بالارفتن عزت نفس او می‌شود.

پوشش کودکانه چه ویژگی‌هایی باید داشته باشد؟

بیایید با هم بررسی کنیم که یک کودک علاوه بر حدود مختصری که در پوشش باید رعایت کند، برای جذب بیشتر نسبت به حجاب و عفاف به چه مواردی نیاز دارد:

حجاب اکلیلی

انسان ذاتاً به زیبایی تمایل دارد. این تمایل در بین زنان، به ویژه دختر بچه‌ها بیشتر از بقیه‌ی اقشار جامعه مشهود است. بنابراین سعی کنید با تهیه روسری‌ها و پیراهن‌های با طرح‌های جذاب، چادرهای گلدار و… این حس دخترک را ارضاء کنید.
حجاب را در کودک منحصر به چادر نکنید. برای او پوشاکی تهیه کنید که به سلیقه‌ی او نزدیک باشد و در عین پوشیدگی، دخترک با آن ارتباط برقرار کند و با پوشیدن یا سرکردن آن حس زیبایی داشته باشد.
در چند سال اخیر تلاش‌های خوبی در جهت تولید کالای حجاب برای کودکان صورت گرفته که با یک جستجوی ساده در فضای مجازی می‌توانید انواع و اقسام آن را با مشورت دخترک تهیه کنید.
خوب است این نکته را بدانید که تصویری که کودکان از زیبایی خود دارند با استانداردهای ما بزرگترها خیلی فاصله دارد. آنها ممکن است با داشتن یک روسری پروانه‌ای به رویای کودکانه‌ی خود پرتاب شوند و خود را سوار بر بال پروانه‌ و بالای ابرها تصور کنند. پس سعی کنید زیبایی را با عینک دخترک هم بسنجید!
برای روشن شدن این موضوع می‌توانید به مقاله‌ی ” رویای کودک خوشتیپ” مراجعه نمایید.

حجاب آزاد

دقت کنید پیراهن، چادر، روسری و… هیچکدام نباید مانع آزادی حرکت کودک بشود. سعی کنید لباس راحت و آزاد، روسری هم قواره‌ی کودک و اگر به داشتن چادر علاقه نشان می‌دهد، چادر آستین‌دار برای او انتخاب کنید. این دقت نظر در انتخاب، باعث می‌شود کودک ضمن احساس راحتی که در لباس دارد، هیچ مانعی سر راه بازی کردن که بالاترین نیاز او در این دوران است نبیند.

حجاب کولردار

در فصل گرما خیلی در انتخاب پوشش کودکتان دقت کنید. معمولاً تحمل بچه‌ها در مقابل گرما پایین است. بنابراین سعی کنید لباس‌هایی انتخاب کنید که در عین حال که به اندازه‌ی کافی پوشیده هستند، بتوانند خنکای لازم را برای کودک تامین کنند.
منظور از پوشیده بودن برای کودک زیر هفت سال حد متعارف است. بهتر است از حدود ۳ سالگی در پوشش فرزند خود از آستین حلقه‌ای، پای بدون شلوار، و لباس‌های تور و چسبان و… فاصله بگیرید و برای جلوگیری از گرمازدگی از بلوز‌های وال و نخی، شلوار گشاد و خنک یا دامن به همراه جوراب‌ شلواری استفاده کنید.
اگر پوشش سر باعث گرما و کلافگی فرزند شما می‌شود می‌توانید با او مدارا کنید و در این ایام اصراری به گذاشتن روسری نداشته باشید. اما برای اینکه به طور کامل از پوشش سر غافل نشود در فضاهای سربسته و خنک نظر او را در مورد پوشیدن روسری و چادر بپرسید و اگر رضایت داشت در اختیار او قرار دهید.

حجاب عطرآگین

روسری و چادر نماز و لباس‌های پوشیده و زیبای فرزندتان را با رایحه‌های مناسب کودکان (مثل عطر میوه و گل طبیعی) خوشبو کنید.
بوی خوش، به طور مستقیم روی مغز تاثیر می‌گذارد و باعث سرزندگی و نشاط می‌شود. از طرفی حس نوستالوژیک عطر تا همیشه در ذهن کودک می‌ماند و ثبت می‌شود.
به همان اندازه که برایتان مهم است یک لباس مجلسی سالم و تمیزو معطر بماند، برای روسری، لباس و مانتوی فرزندتان (و خودتان) نیز اهمیت قائل باشید.
حتماً دقت کنید این تکریم پوشاک حجاب باید در حضور فرزندتان باشد و با مشارکت او انجام شود، نه اینکه تکلیفی برای شما تلقی بشود. در این صورت اثرعکس خواهد داشت و توجه کودک از حجاب برداشته شده و آن را وظیفه‌ی شما خواهد دانست.

چه کارهایی نکنیم؟

1. اجبار ممنوع

در سنین زیر هفت سال اجبار معنایی ندارد. شما تنها می‌توانید از طریق تشویق یا پیشنهاد، کودک را به سمت حجاب سوق بدهید.
اگر کودک به پوشش علاقه نشان داد با او همراهی کنید و اگر نشان نداد تنها با در دسترس قرار دادن لباس مناسب، روسری، چادر و اقلام پوشش، زمینه را برای ایجاد رغبت نسبت به حجاب ایجاد کنید.
با خودتان عهد ببندید که (حتی علی رغم میل باطنی خودتان) هیچ وقت کودک زیر ۷ سال را به حجاب اجبار نکنید. این نکته را در نظر بگیرید که خدا برای کودک هیچ تکلیفی مشخص نکرده پس ما نمی‌توانیم بالاتر از حکم خدا حکمی صادر کنیم.

2. حساسیت ممنوع:

حتماً بارها برایتان پیش آمده که داخل خانه روسری زیبای دخترتان را با یک گیره‌ی کودکانه‌ی جذاب بسته‌اید و روی سرش کامل مرتب کرده‌اید. اما همین که سر برگرداندید دیدید که روسری روی سر کودکتان یک دور قمری زده و دیزاینتان کُن فَیکون شده. در این لحظه چه می‌کنید؟ بهترین راه سکوت و لبخند است. پس اگر خودش اجازه داد روسری را برایش مرتب کنید وگرنه سعی کنید با همین استایل کنار بیایید و توقعات را از یک دختر بچه خیلی کوچک پایین بیاورید. مهم این است که او به داشتن حجاب علاقه نشان داده است. حساسیت زیاد شما تنها باعث وسواس یا سرپیچی او خواهد شد.

3. تحقیر ممنوع

شاید شما از خودتان بپرسید چرا با وجود اینکه من حجاب دارم فرزندم به این موضوع علاقه نشان نمی‌دهد؟ شخصیت کودکان با هم متفاوت است. نمی‌توانید کودکی را که در عالم کودکی غرق است و علاقه‌ای به ورود به دنیای بزرگسالان ندارد مجبور به کاری که ذات بزرگانه دارد بکنید. شما فقط می‌توانید زمینه‌ها را برای او فراهم کنید اما اگر همراهی نکرد از راه تحقیر و سرکوب شخصیت او وارد نشوید. صبور باشید و به خدا توکل کنید و به او فرصت بدهید تا نسبت به پوششی که شما برای او در نظر گرفته‌اید علاقه نشان بدهد.

4. سرزنش ممنوع

اگر کودک می‌دود و چادرش خاکی می‌شود، اگر روسری خیلی زود از سرش می‌افتد، اگر گرمش می‌شود و روپوش کوچکش را در می‌آورد و با لباس راحتی و خنک در مهمانی حاضر می‌شود، اگر و اگر و اگر… شما به هیچ عنوان اجازه ندارید از راه سرزنش وارد شوید و این کار او را محکوم کنید. فراموش نکنید که او فقط یک کودک است. بنابراین شما اجازه ندارید او را به خاطر پوششی که خوشایندتان نیست سرزنش کنید.

5. مانع نشوید

همانقدر که اجبار آسیب زننده است، مانع شدن هم می‌تواند باعث تخریب حجاب در نگاه کودک باشد.
تصور کنید به یک عروسی دعوتید و دخترک را به زیباترین شکلی که برایتان مقدور بوده آراسته‌اید. حالا کودک ۴ ساله‌ی شما اصرار دارد که روسری یا چادر سر کند. چه می‌کنید؟
در این شرایط جمله‌ی ” این رو سر نکن، به این لباس نمیاد” یا هرچیزی شبیه این جمله یک ترمز ناغافل در مسیر هدف شماست. چرا که این پیام به ذهن او می‌رسد که: ۱. حجاب فقط برای عزا و ناراحتی‌ست. ۲. من با حجاب زیبا نمی‌شوم. ۳. در نتیجه حجاب آنقدرها هم جذاب نیست!
پس تحت هیچ شرایطی مانع حجاب کردن کودک خود نشوید. اما اگر مصلحت شما بر این است که او در بعضی موقعیت‌ها نیازی به حجاب ندارد_مثل کوه‌نوردی یا هنگام بازی و … _ با بازی و پرت کردن حواس او این کار را انجام بدهید و روسری یا چادر را پیش خود نگه ‌دارید تا به محض اینکه از شما طلب کرد به او تحویل بدهید.

افراط و تفریط

عده‌ای از والدین معتقدند کودک تا ۹ سال باید کاملاً آزاد باشد و نباید او را با فضای حجاب و پوشش درگیر کرد! برخی از خانواده‌ها نیز معتقدند کودک از ابتدای به ساکن باید پوشش داشته باشد و از کودک ۲ ساله که هنوز درست راه رفتن را نمی‌داند توقع دارند همیشه با چادر باشد!
باید بگویم که هر دو گروه سخت در اشتباهند. رها گذاشتن کودک و مختار گذاشتن او در امر دینداری و به خصوص حجاب نتیجه‌ای جز دوری و غربت او نسبت به دین نخواهد داشت. از طرفی حجاب زودهنگام و سخت‌گیرانه ممکن است سبب دافعه و عقده‌هایی بشود که در نوجوانی و جوانی سرباز کند و دیگر قابل جبران نباشد. بنابراین حد میانه را انتخاب کنید و با گامی آهسته، با دقت و حوصله دست او را بگیرید و با خود همراه کنید. مثل شناگری که قرار است آرام آرام شنا را به یک کارآموز نابلد آموزش دهد.

نتیجه‌گیری

مثل همه‌ی مسائل تربیتی، مسئله‌ی حیا و حجاب نیز مقوله‌ای‌ست که نیاز به زمان دارد تا به قول معروف جا بیافتد و برای انسان ملکه شود. درست است که خداوند متعال شروع سن تکلیف را برای خانم‌ها از ۹ سالگی قرار داده، اما به این معنی ‌نیست که پیش از نه سالگی ما هیچ کاری نباید انجام بدهیم و منتظر روز موعود بنشینیم تا به دخترک امر کنیم روسری سر کند و حجاب داشته باشد.
برای اینکه در ۹ سالگی کمترین میزان چالش را داشته باشید و دختر‌دلبندتان را نسبت به حجاب علاقه‌مند کنید، خیلی زودتر از اینها باید اقدام کنید. حتی شاید قبل از اینکه فرزند شما به دنیا بیاید!
پرورش حیا زمینه‌ی اقبال به حجاب را فراهم ‌می‌کند. شما به عنوان یک والد وظیفه دارید در ابتدای امر، خود عامل به معروف باشید و حجاب را با بصیرت و به صورتی دلنشین رعایت کنید.
همچنین باید بستر رشد معنوی فرزندتان را رعایت کنید. از حضور در مسجد و مراکز معنوی گرفته تا انتخاب مدارسی که به رشد این موضوع کمک کند. از رعایت حریم زن و مرد گرفته تا مدیریت فضای مجازی، بازی‌ها، انیمیشن‌ها و ….
حجاب نباید مانع آزادی حرکت کودک باشد، نباید به او حس نا‌زیبا بودن بدهد و باعث طرد او از جمع‌ همبازی‌هایش بشود. باید حجاب به گونه‌ای انتخاب شود که حس زیبائی دوستی او ارضاء شود. همچنین او باید برای انتخاب زمان پوشیدن یا نپوشیدن چادر و روسری آزاد باشد‌ و هیچ اجباری از سمت والد نباید صورت بگیرد.
شما به عنوان پدر و مادر می‌توانید حجاب کودک را توصیف کنید اما هرگز توصیفات مبالغه آمیز و دور از واقع نداشته باشید. برای تکریم او افراد بی‌حجاب را تخریب نکنید و سعی نکنید حجاب را یک امر ماورائی و رویایی نشان دهید، بلکه خیلی عادی اما دوست داشتنی با پوشش برخورد کنید.
و کلام آخر اینکه این را بدانید که صاحب اصلی همه‌ی ما خداست و اوست که تصمیم می‌گیرد تقدیر ما به چه صورت باشد. از خدا بخواهیم ما را در امر تربیت کودک یاری نماید و اگر نتیجه خوب و رضایت‌بخش بود از عُجب و اگر نتیجه خلاف تصور ما بود ما را از کفر بر حذر دارد. به امید روزی که دخترکان محجوب که زنان عفیف فردا هستند، در کنار مردان باغیرتی که توسط شما مادرها تربیت شده‌اند، در حکومت مهدوی یاری‌گر مولایشان باشند.

نویسنده: اکرم نجفی

نویسنده: اکرم نجفی

از مجردی (شما بخوانید کودکی) عادت داشتم پشت ویترین سیسمونی فروشی‌ها توقف کنم. به لباس‌های کوچک و بامزه‌ زل بزنم و کودک آینده‌ام را داخل آنها تصور کنم.
سال‌ها گذشت و خدا قلب تپنده‌ای را درون وجودم گذاشت. با همان طفل درون از این مغازه به آن مغازه می‌رفتم و برای دوران جنینی تا n سالگی لباس می‌خریدم‌.
پسرکم به دنیا آمد و من تا به خودم ‌آمدم دیدم خیلی از لباس‌ها قبل از اینکه پوشیده شوند کوچک می‌شدند. بعضی‌ها هم مناسب فصل نبودند و من با حسرت در حالی که زیر کولر هم‌ عرق می‌ریختم، به سرهمی تو کرکی آویزان در کمد نگاه می‌کردم که روز‌ به روز برای تپل‌جان من کوچکتر می‌شد. بماند که چقدر از لباس‌ها پشت لباس‌های دیگر پنهان می‌شدند و من وقتی کشفشان می‌کردم که کار از کار گذشته بود….

هنوز به سه سالگی پسرجان نرسیده بودم که فهمیدم شیک پوشی بچه‌ها فقط یک رویاست.

شلوار آبی راه‌راه و زیرپوش رکابی با دمپایی قرمز خیلی فراتر از تصور فانتزی من از کودک آینده‌ام بود. انتخاب‌ها، روزبه روز عجیب‌تر و حتی غریب‌تر می‌شد و از دست حوصله‌ی من هم کاری ساخته نبود. این شد که دست به دامان کتاب‌های تربیتی شدم تا راهی جلوی پایم بگذارد. راهی که نه سیخ بسوزد و نه کباب!

مامان چی بپوشم؟

اگر شما یک بچه‌ی مستقل دارید احتمالا هیچ وقت این سوال را از شما نخواهد پرسید. بلکه خودش مستقل و بدون هیچ‌ مشورتی به سراغ کشو یا کمد لباسش می‌رود و بعد از کمی سکوت با ظاهری خیره‌کننده (از حیث ‌هارمونی رنگ ها) در مقابل شما خواهد ایستاد.
در این مواقع شما فقط باید یک نفس عمیق بکشید و اگر آرام نشدید دو الی سه نفس عمیق‌تر بکشید تا آرامش از دست رفته به جانتان برگردد. حالا اگر شما والدی‌ هستید که می‌تواند با کودکی که شورت ورزشی را با کت مشکی ست کرده راهی مهمانی شود، تا همین‌جا کافی‌ست و نیازی به خواندن ادامه‌ی این مقاله ندارید.
اما اگر نمی‌توانید، بیایید باهم راه‌های مختلف رسیدن به نقطه‌ی تفاهم‌ با کودک شیک پوش! را پیدا کنیم:

۱. کم خَر و گزیده خَر چون دُر

نکته: خر در جمله‌ی بالا از مصدر “خریدن” می‌باشد و هیچ اسائه‌ی ادبی اتفاق نیفتاده!
به این معنی که:
– از بیشتر کانال‌های فروش لباس لفت بدهید. آن ها شما را دچار سردرگمی می‌کنند و در نهایت ناچار به خرید بیشتر از نیاز می‌شوید.
– خرید زیاد و گران شما را نسبت به لباس کودک حساس می‌کند و در شما احساس “پولمو تو چاه انداختم” به وجود می آورد.
– خرید اندازه با جنس خوب به شما این احساس را می‌دهد که: “بچم گونی هم بپوشه خوش‌تیپه!” (شکلک عینک آفتابی زده)
– لباس کم باعث می‌شود دلبند شما گزینه‌های کمتری روی میز داشته باشد و شب تا صبح ذهنش درگیر این نشود که: “واااای، نمیدونم فردا چه تیپ خفنی بزنم”!

پس نتیجه می‌گیریم: کم خر و گزیده خر چون یک مامان خوب!

۲. چه عجب، خوشتیپ شده!

اگر در مهمانی از نزدیکانتان این جمله را شنیدید سعی کنید در برزخ ” الان باید خوشحال بشم یا ناراحت” نمانید.
لبخندی به پهنای صورت بزنید، مدل یانگوم‌وار تشکر کرده و از ادامه‌ی بحث اجتناب کنید. چرا که احتمالا باز سفره‌ی دل عزیزان باز می‌شود و راه نقد‌های آتشین برای مادر و خواهر و حتی خانواده‌ی همسر فراخ خواهد شد که” من روم‌‌ نمیشه با این جایی برم و این فامیل ما نیست و ….”
در این مواقع فوری محل حادثه را ترک کنید و بی‌معطلی کودک را صدا کنید و مثلا از‌ او بپرسید که” مامان‌جان، نمیخوای ببرمت دستشویی!”

۳. کفش ورنی عمه‌پسند!

به همان اندازه که ما بزرگترها مشتاقیم با لباس جلوه کنیم، کودکان هم مشتاقند. با این تفاوت که در نگاه کودکانه‌شان لباس عروس با کتونی جذاب‌تر است تا با “کفش ورنی سفیدِ عمه‌پسند”!
پس به آن ها اجازه بدهید در مورد خودشان احساس خوبی داشته باشند.
تماشای چهره‌ی راضی بچه‌ها بعد از پوشیدن لباس‌های عجیب و غریب، یکی از نسخه‌های درمان درد مادرهای حساس می‌باشد.

۴. کاپشن یا کوره‌ی آجرپزی!

به نظر شما در قائله‌ی پوشیدن کاپشن در پانزدهم مرداد چه کسی مقصر است؟ والد یا کودک؟
خیر، استثنائا در این قسمت، مقصر بزرگتری است که لباس‌های زمستانی را در هفت سوراخ پنهان نکرده و کودک بی نوا را ناچار کرده بین آن‌همه گزینه‌ی کولردار دست بگذارد روی کوره‌ی آجرپزی!
از آنجایی که همیشه پیشگیری بهتر از درمان است، پس لازم است که کم‌کاری(شما بخوانید تنبلی) را کنار بگذارید و لباس‌های هر فصل را در انتهای آن فصل از دسترس بچه‌ها خارج کنید و برای لباس‌های خاص و ویژه جاساز خوبی داخل کمد یا زیر تخت یا توی لحاف داشته باشید. حتی اگر لازم شد تونل حفر کنید!

۵.آمار و ارقام خوشتیپی

تا به حال حساب کردید چند درصد از عمر دلبند ما با این تیپ‌های از نظر ما مسخره و از نظر خودشان جذاب می گذرد؟!
اگر عمر هر کس را با تعارف صد سال و بی تعارف حدود ۷۰ سال در نظر بگیریم، کل این روزها ۵ درصد هم نمی‌شود.
یعنی احتمالا حدود ۹۵ درصد عمرش را خوشتیپ خواهد بود.
پس نگران نباشید و اجازه بدهید از این ۵ درصد حسابی لذت ببرد. چون قرار است ۹۰ و خرده‌ای درصد عمرش در برزخ ” فردا چی بپوشم” بگذرد… .
البته شما هم‌ باید زرنگ باشید و در مواقعی که بچه‌ها _استثنائاً _ خوش‌تیپ هستند از آن ها عکس بگیرید تا در فردایی نه چندان دور حداقل چند عکس آبرومندانه داشته باشید تا بتوانید به عروس یا داماد آینده‌تان نشان بدهید.

۶. نظر شما چیه؟

پیشنهادی که می‌خواهم در ادامه بدهم ریسک بالایی دارد اما به امتحانش می‌ارزد:
سعی کنیدبا سلیقه‌ی بچه‌ها خرید کنید!
چرا ریسک این کار بالاست؟ چون به احتمال خیلی زیاد بچه‌ها سراغ لباس‌هایی می‌روند که در حیطه‌ی تفکرات شما هم نمی گنجد چه برسد به سلایق!
اما حسن این کار این است که اگر در یک نقطه به تفاهم برسید و لباسی مورد پسند هر دوی شما باشد، قطعا در ادامه‌ی مسیر با صلح و دوستی کنار هم خواهید بود و به خوشتیپی فرزندتان افتخار خواهید کرد.
در خرید اینترنتی مدیریت این پروسه و مشورت با کودکان خیلی راحت‌تر است. به این صورت که شما می توانید تصویر لباس‌هایی که مورد تایید خودتان است را به فرزندتان نشان بدهید و از او بخواهید نظر مثبت خود را در مورد گزینه‌ی شما اعلام کند!
شادی تحویل بسته از پستچی و پاره پاره کردن آن و بیرون ریختن محتویات هم می‌تواند یکی از تفریحات دلبند شما باشد، البته فقط چند بار در سال!

کلام آخر

در اینکه روزهای کودکی تکرار نشدنی هستند و پدر و مادر برای این ایام نقشه‌های زیادی کشیده‌اند شکی نیست. اما، به همان اندازه که کودک برای ما جذاب است، دنیا برای کودک تازه به دنیا (شما بخوانید دوران) رسیده‌ی ما جذاب است.
او تمایل دارد همه چیز را تجربه کند و حدود ۳ تا ۵ سالگی اوج ظهور و بروز تجربیات او در مورد ظاهر و پوشش است.
از نظر او فرقی بین کت و شلوار برند فلان با تیشرت بی کیفیت دستفروش خیابان فلان نیست. پس ما هم ناچاریم به اندازه‌ی زاویه‌ی دید او پایین بیاییم و دنیا را از قاب چشم او ببینیم.
با این کار نه تنها مزاحم کار فرزندمان نمی‌شویم بلکه ممکن است ما هم اغفال شویم و لباس‌هایمان را با سلیقه‌ی ایشان انتخاب کنیم (استیکر اسکلت فریاد کشنده)
لازم است هر روز با خودمان تکرار کنیم و روی در یخچال و کمد و لباسشویی و چرخ گوشت و … بنویسیم : ” اون فقط یک بچه‌است، همین”
البته اگر شما از آن دسته مادرها هستید که نگران حرف دیگرانید قبل از مواجهه با اقوام‌ و نزدیکان با خودتان تمرین کنید که خیلی آرام و با احترام به آنها هم متذکر شوید که:” اون فقط یک بچه‌ست، خیلی زود این روزها تموم میشه.”
و در پایان اگر شما از آن دسته والدینی هستید که همیشه حسرت کودکان خوشحال ژورنالی را می‌خورند باید به شما بگویم که لطفا و لطفا عکس های ژورنالی را باور نکنید، آنها فقط یک فریم از میلیاردها فریم زندگی یک کودک هستند.
همه‌ی تمرکزتان را بگذارید روی لبخند روی لب فرزندتان؛ مبادا کمرنگ شود.

برای آشنایی با حد و مرزهای استقلال و آزادی کودک خصوصا در سن زیر 7 سال، پیشنهاد می کنم این کارگاه را حتما ببینید.

و اگر درگیری ها با فرزندتان سر این مساله زیاد است، پیشنهاد ما به شما راهچه و یک مشاوره ی تلفنی است!

نویسنده: مهدیه ولیخانی

پسرم سه ساله است، خیلی عصبی است، همه چیز را پرت می‌کند چطور می‌توانم به او کمک کنم؟
با دختر چهارساله‌ام که همیشه نق می‌زند، چگونه باید برخورد کنم؟
دخترم خیلی وسواسی است، از خیس شدن و یا هر چیزی که به دستش بچسبد به شدت ناراحت می‌شود چگونه این رفتار او را کنترل کنم؟

شما هم به عنوان مربی یا والدین این مسائل را در تعامل با کودکتان تجربه کرده‌اید؟
چقدر از ما والدین با این نگاه که فرزندمان نمی‌تواند با دوستانش یا دیگران ارتباط بگیرد یا کودکم وسواس دارد یا کودکم پرخاشگر یا مضطرب است روزگار تلخی را می‌گذرانیم و دوست داریم به فرزندمان کمک کنیم که از پس این بحران‌ها بربیاد!
تا چه اندازه زمان، صرف جلسات مشاور و صحبت با روانشناس کودک کرده‌ایم؟

برخی از ما ممکن است هزینه‌های زیادی را صرف این جلسات کرده باشیم و با جلسات بازی‌درمانی به طور کامل آشنا باشیم حتی خودمان ادامه کار آنها را در خانه هم انجام داده‌ایم! حتی با نگرانی و عذاب وجدان خودمان را با مجبور کرده‌ایم تا حتما در طول روز برای فرزندمان کتاب بخوانیم یا با او بازی کنیم.

شاید زمانش رسیده باشد نگاهمان را به این مشکلات کودکان تغییر دهیم و به جای اختلال با نگاه یک مسئله به آن‌ها بنگریم.

و سعی کنیم با آرامش، همدلی و همراهی او را برای گذر از این مسائل یاری کنیم.

معجزه ای به نام بازی

یکی از بسترهایی که برای کمک به کودکان وجود دارد بازی است. کودک تمایل ذاتی به بازی دارد و بدون آموزش و یادگیری به بازی گرایش دارد. یکی از مزایای بازی، غیرواقعی بودن است یعنی بازی فعالیتی غیر واقعی است و کودک با قدرت تخیل خودش می‌تواند در جریان بازی در نقش‌های غیر واقعی ظاهر شود. به همین دلیل در علم روانشناسی از بازی به عنوان وسیله‌ای برای درمان استفاده می‌کنند.

در این مقاله سعی شده است از زاویه دیگری به کودکان و رفتارهایشان نگاه کنیم.

در سطرهای پیش رو می‌خوانیم:

1. هدف از بازی کردن کردن چیست؟
2. بسترهای بازی
3. بازی و مسئله‌ها
4. راهکار چمرانی‌ها

هدف از بازی کردن کردن چیست؟

اگر نگاهمان را به اختلال یا هر اسم دیگری که روی مشکلات کودکان می‌گذاریم تغییر دهیم و بعد با رویکرد غیر درمانی به آن بپردازیم، بازی وسیله‌ای برای رشد و متعادل سازی کودک می‌شود که اگر کودک اختلالی هم داشته باشد در فرآیند این رشد، حل می‌شود. در واقع بازی بستری برای تعادل و تعالی است.
بازی عنصری است که گرایش و تمایلات کودک را تنظیم می‌کند و با ایجاد این تعادل، رشد هم مسیر مطلوبی را پیدا می‌کند و شرایط روحی و روانی و عاطفی او هم بهبود پیدا می‌کند.
گاهی در بعضی مکاتب روانشناسی کودک مانند یک حیوان دست‌آموز بدون هیچ توانمندی تصور می‌شود که هیچ شناختی از مهارت‌های خود و نیازهایش ندارد و در این شرایط است که ما به عنوان پدر و مادر یا مربی باید همه چیز را به او آموزش دهیم. درحالی که خداوند بسیاری از جنبه‌های ادراکی مورد نیاز را در وجود هر انسانی قرار داده‌است.
او خودش، نیازش، احساسش را می‌شناسد. او خودش می‌داند چه وقت گرسنه است یا نیست. چه زمانی نیاز به خواب دارد، چه زمانی ندارد! حتی چطور بخوابد نه اینکه ما به وسیله بازی به او آموزش دهیم که چگونه بخوابد!
فقط کافی است که ما کودک و نیازهای او را بشناسیم و هدف اصلی و اولیه از بازی را درمان در نظر نگیریم بلکه رشد همه جانبه‌ی او را هدف قرار دهیم.

در این مسیر بهتر است به چند نکته توجه کنیم:

• درصد کمی از بچه‌ها با بیماری یا اختلال درگیر هستند پس به راحتی برچسب اختلال یا بیماری را به او نزنیم.
درصد کمی از بچه‌ها اختلال یا بیماری را تجربه می‌کنند و نیاز به مداخله درمانی دارند که باز آن درصد هم پیش از پرداختن به کودک نیاز است که رابطه او با والدین به‌خصوص مادر و شرایطش در خانواده بررسی شود.

• پیش از هر اقدامی، اولین قدم شناخت نیازهای هر کودک است. زیرا بسیاری از اختلالاتی که به کودک نسبت می‌دهند ناشی از نادیده گرفتن نیازی در کودک است که یا درست تامین نشده و یا به طور کل نادیده گرفته شده است.

• ممکن است اغلب بچه‌ها به رشد در موارد مختلف نیاز داشته باشند که بازی می‌تواند آن رشد را برای او به ارمغان بیاورد.

• در هنگام بازی، بودن در لحظه بسیار کمک کننده است و باعث می‌شود خود ما نیز از بازی لذت ببریم.

• بازی باید آزادانه باشد: یعنی کودک در انتخاب نوع بازی آزاد است. اگر بازی اجباری باشد دیگر لذت‌بخش نیست. علاقه کودک به بازی عامل مهمی برای ادامه داشتن آن است. همچنین زمانی که بازی اجباری است رشدی را هم به دنبال نخواهد داشت، مخصوصا برای کودکان زیر هفت سال.

بستر‌های بازی:

4 بستر بازی که نقش محوری در رشد کودکان دارد عبارتند از:

1- نمایشی: بازی‌های نمایشی در رشد مهارت‌های ارتباط‌گیری و مهارت‌های کلامی جایگاه مهمی دارد. در مسیر این بازی‌ها می‌توان مفاهیم عمیقی و کاربردی را به کودکان نشان داد. از شناخت احساسات تا مهارت‌های حل مسئله و روبه‌رویی با احساسات پر قدرتی مانند خشم.

2- گروهی: بازی‌های گروهی، مهارت‌های اجتماعی را پوشش می‌دهد. کودک در خلال بازی طرد شدن و پذیرفتنی بودن را درک می‌کند. به جایگاه رعایت قوانین برای بودن در بازی و گروه پی می‌برد. بازی گروهی ساختار خودمحوری کودک را تعدیل می‌کند. همچنین عاملی است که قدرت تعامل و همراهی و همدلی را در کودک تقویت می‌کند.

3- هیجانی: گاهی شاخص‌هایی مانند ریسک‌پذیری، انعطاف‌پذیری، تاب‌آوری متناسب با سن کودک رشد نکرده است. که نبود آن‌ها یک سری عوارض را در پی دارد. بازی‌های هیجانی کمک می‌کنند این شاخص‌ها در کودکان به سطح متعادل‌تری برسد.

4- دست‌ورزی: بازی های مبتنی بر دست‌ورزی از جمله بازی‌های پایه در کودکان است. که با تحریک حواس کودک از سنین پایین مهارت‌های مختلفی را در کودک پایه ریزی می‌کند. همچنین این بستر در تعدیل عواملی مانند دقت و تمرکز، که نبود آن در سنین بالاتر مشکل ایجاد می‌کند، بسیار موثر است.

در تمام این بستر‌های بازی سه مولفه مهم وجود دارد:

فرایند مهم تر از نتیجه:

• کودک در هفت سال اول، بیش از آنکه به دنبال نتیجه بازی باشند، فرایند بازی برای آنان جذاب است مثلا پرتاب توپ، مامانی بازی کردن، دویدن..
این اتفاق خیلی مهم است و اگر کودکی به دنبال نتیجه است ما باید فرایند بازی را به گونه‌ای جلو ببریم که او فقط از بازی کردن لذت ببرد و به دنبال نتیجه نباشد. هیجان بازی بالا باشد، بازخورد به او بدهیم و بازی امتیازی نباشد.

ابزار:

• ابزار منعطف باشد.
• ابزاری را در اختیار کودک باید بگذارید که دائم بتواند خراب کند و بتواند درست کند.

سناریو:

• بازی هایی با سناریو ساده انتخاب کنید. بازی های آموزشی و گام به گام در مقطع سنی زیر هفت سال مناسب نیست.
• گفتگو هنگام بازی با کودک خیلی مهم است.
• بازی هایی که قابلیت ترکیب با هم دارند انتخاب کنید.
• تکرار در بازی خیلی مهم است. این تکرار منجر به رشد و یادگیری کودک می‌شود. ما در چمرانی‌ها بر خلاف باور عموم معتقدیم که تنوع زیاد برای کودک مخصوصا زیر هفت سال آسیب زاست و تاب‌آوری کودک را کاهش می‌دهد. و برعکس وقتی بازی را تکرار می‌کنیم یادگیری کودک تقویت می‌شود. این تکرار تخیل، ایده‌پردازی، خلاقیت را در او تقویت می‌کند. به جای تنوع می‌توان همان سناریو ساده را با اضافه کردن ابزار ساده بستر یک خلاقیت باشد که کودک خودش احساس خالق بودن داشته باشد. و ذهن او درگیر می‌شود که با این وسیله چه فعالیتی می‌تواند انجام دهد.
بازی‌ها و مسئله‌ها
با تکرار این نکته که بازی وسیله درمان نیست، چند نمونه بازی که در حل مسائل کودکان کمک می‌کنند را با هم بررسی می‌کنیم:
• بازی‌های هیجانی برای کودکانی که پرخاشگر هستند، قدرت ریسک‌پذیری کمی دارند، انگیزه پایینی دارند، کنجکاوی‌های جنسی دارند، می‌تواند بسیار کمک کننده باشند.
• بازی های دست‌ورزی برای کودکانی که تمرکز پایینی دارند بسیار مفید است. مخصوصا برای کودکان اتیسم یا کودکانی که سندرم داون دارند، بازی‌های لمسی نتایج خوبی را به همراه داشته است. همچنین بازی‌های دست ورزی بی‌قاعده مانند گل بازی، شن بازی، آّب‌بازی بسترهای خوبی برای کمک به کودکانی که وسواس دارند، قالب‌های ذهنی زیادی دارند و یا انعطاف‌پذیر نیستند فراهم می‌کند.
• بازی‌های نمایشی یکی از بهتری بسترها برای رشد کودکانی است که مهارت‌های ارتباطی چندان قوی ندارند. و به اصطلاح عامه اجتماعی نیستند. همچنین برای کودکانی که دچار ترس یا اضطراب هستند و نمی‌توانند در قالب کلمات از ترس و احساس خود صحبت کنند کمک کننده است. بازی‌های وانمودی نیز همین تاثیر را دارا هستند.
راهکار چمرانی‌ها:
گاهی کودکانی مهمان چمرانی‌ها می‌شوند که ممکن است مسیر رشد آن‌ها هنوز تکمیل نشده باشد. در این شرایط راهکار چمرانی‌ها “مربی همراه” است. مربی همراه همان‌طور که از نامش مشخص است تمام مدت تنها در کنار کودک است. او را در طی این مسیر بدون اجبار همراهی می‌کند و سعی می‌کند از طریق بازی‌ یا فعالیتی که برای خود کودک جذاب است و آزادانه به سمت آن می‌رود استفاده کند و راه ارتباطی با او را ایجاد نماید. با شکل‌گیری این مسیر ارتباطی راه برای شروع بازی و فعالیت‌هایی که برای کودک کمک کننده است باز می‌شود.
بیان نمونه:
پرخاشگری
رضا ۴ ساله خیلی روز ها که می آمد بسیار پر انرژی بود و اکثرا به سمت پرتاب وسیله ها و زدن بچه ها می رفت.
لگوها را به دیوار پرت میکرد و بازی بچه ها را خراب میکرد و در فعالیت ها شرکت نمی‌کرد.
یک روز وقتی صندلی ها رو دید به سمت صندلی ها و رفت و اون ها رو پرتاب کرد و داد زد، هرچیزی که کنار دستش بود را پرتاب می‌کرد. خاله با این حرکات مدام کنارش بود و سعی می‌کرد بدون نشان دادن حساسیت وسایل خطرناک را از دستش بگیرد.
وقتی خاله با رضا صحبت می‌کرد رضا فقط خاله را میزد و خاله پیشنهادهای مختلف می‌داد، مثلا یکبار گفت: “نظرت چیه بریم باهم دیگه بدوییم و ببینیم چقدر سرعتمون زیاده؟” رضا پذیرفت و بعد از چند بار دویدن و تخلیه انرژی رضا برگشت و همراه بقیه فعالیت را انجام داد.
دفعات بعدی خاله بازی‌های دیگری را امتحان کرد که این انرژی و هیجان زیاد رضا تخلیه شود، مثلا دست او را می‌گرفت و مثل چرخ و فلک می چرخاند یا یک تشک می‌گذاشت برا پرش از سکو و گاهی هم یک رول کاغذ بزرگ می آورد و با هم شروع به پاره کردن آن می‌کردند تا خشم و انرژی رضا تخلیه شود و بعد به سراغ فعالیت‌ها می‌رفتند. گاهی هم فعالیت را انجام نمی‌دادند و فقط بازی هیجانی می‌کردند. یا اگر رضا میخواست چیزی را پرتاب کند که خطر ناک است خاله وسیله ای را برایش می آورد که بی خطر باشد و بتواند آن را پرتاب کند مثل توپ‌های پلاستیکی.
وسواس:
ریحانه چهار ساله، وقتی وارد چمران می‌شد کفش هایش را مرتب داخل جاکفشی می‌گذاشت. از کنار دیوار راه می رفت و همیشه زیر پایش را نگاه می‌کرد. به وسیله‌ها دست نمی‌زد. تمام مدت ماسک بر صورت داشت و دست هایش را دائم می شست و اصلا دست به رنگ و گل نمی‌زد و بازی بچه ها را نگاه می‌کرد.
خاله در ابتدا با خمیر بازی شروع کرد که نسبت به رنگ و گل کثیف کاری کمتری دارد و حساسیت کمتری ایجاد می‌کند مثلا با تعریف کردن یک داستان تکه‌ی کوچیکی خمیر به او داد و خود خاله هم بدون حساس کردن او شروع کرد به درست کردن چیزی با خمیر. ریحانه در ابتدا کمی به خمیر دست زد و آن را رها کرد. خاله یک شخصیت خمیری درست کرد و شروع کرد از زبان این شخصیت با او حرف زدن و ریحانه هم می‌خندید و جواب می‌داد. بعد خاله از زبان این شخصیت خواست ریحانه چیزی برایش درست کند و ریحانه دست بکار شد.
بعد از مدتی که دست زدن به خمیر برایش حل شد و حساسیتی نداشت خاله به سراغ رنگ بازی رفت. در رنگ‌بازی ریحانه گفت که دلش نمی‌خواهد رنگ بازی کند و دست و لباسش رنگی شود. خاله در ابتدا شروع کرد با او صحبت کردن و به او اطمینان خاطر داد که می‌تواند هر وقت که خواست دستش را بشوید و رنگ از دستش پاک می‌شود و هیچ اشکالی ندارد اگر لباسش رنگی شود و می‌تواند آن را تعویض کند. و بعد خود خاله شروع کرد به رنگ بازی کل صفحه را با دست رنگ کرد و به ریحانه نشان داد و گفت برایت یک تابلوی زرد کشیدم. ریحانه هم بعد از مدتی شروع کرد به دست زدن به رنگ و بعد از مدتی کل دستش را در رنگ می‌کرد و نقاشی می‌کشید.
نتیجه گیری:
بازی طبیعی‌ترین فعالیت کودک است و بازی درمانی طبیعی‌ترین درمان کودک. کودک در بازی دنیای خیالی خودش را می‌سازد و در آن زندگی می‌کند. با دخالت های بیجا این دنیا را نباید آلوده دنیای بزرگسالی خودمان کنیم بلکه باید از این بستر برای همراه شدن بیشتر با او استفاده کنیم. بفهمیم که در دنیایش چه چیزهایی ترسناک‌اند و چه چیزهایی هیجان‌اتگیز. چه چیزهایی دنیایش را تاریک می‌کند و چه‌چیزهایی نور را به آن می‌تاباند.
اما توجه کنیم که اگر خواستیم وارد این دنیا شویم با تمام وجود به دنیایش قدم بگذاریم.
و اگر او در دنیای واقعی پرخاشگر، وسواس، خجالتی، یا هر برچسب دیگری را دارد، اول نیازش را بشناسیم بعد بستر رشد او را در دنیای بازی فراهم کنیم تا در مسیر رشد به تعادل برسد. و در این مسیر از همراهی کارشناس مجرب می‌توانیم استفاده کنیم.

نویسنده: مهدیه ولیخانی